Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweProfil i zakres postępowania nieprocesowego
DOI:
https://doi.org/10.26881/gsp.2022.s.03Słowa kluczowe:
postępowanie procesowe, postępowanie nieprocesowe, postępowanie procesowe a postępowanie nieprocesowe, sprawy cywilne, prawo do sąduAbstrakt
Artykuł dotyczy statusu postępowania nieprocesowego w polskim postępowaniu cywilnym. Kryteria podziału spraw na podlegające rozpoznaniu w procesie i w postępowaniu nieprocesowym mogą być uznane za względne. Po 1989 r. prawodawca nie zredefiniował, czym postępowanie nieprocesowe powinno charakteryzować się na tle procesu. Do elementów konstrukcyjnych postępowania nieprocesowego zalicza się to, że jego wszczęcie w wypadkach wskazanych w ustawie może nastąpić z urzędu (art. 506 k.p.c.), sąd obowiązany jest wezwać do udziału w sprawie każdego zainteresowanego (art. 510 k.p.c.), zainteresowany, który nie był uczestnikiem, może żądać wznowienia postępowania (art. 524 § 2 k.p.c.), oraz że brak jest możliwości stosowania przepisów o wyroku zaocznym (art. 513 k.p.c.), a sąd w razie bierności uczestników nie może przyjąć za prawdziwe twierdzeń przytoczonych w sprawie. W związku z tym postępowanie nieprocesowe może być uważane za bardziej paternalistyczny i prospołeczny w porównaniu z procesem tryb rozpoznawania spraw cywilnych. Uzasadnia to poszerzenie zakresu tego postępowania, przede wszystkim o sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, o uzgodnienie treści księgi wieczystej i o zmianę płci. Ustalenie profilu postępowania nieprocesowego nie może jednak nastąpić bez odwołania się do określonego systemu wartości i ideologii, która te wartości spaja. Wobec tego powinna o tym bardziej decydować polityka prawa aniżeli dogmatyka prawa.
Downloads
Bibliografia
Brodniewicz P., Walasik M., Usprawnienie postępowań w sprawach działowych, „Iustitia” 2010, nr 2.
Cieślak S., Powiązania wewnątrzsystemowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013.
Demendecki T., O potrzebie zachowania trybu postępowania nieprocesowego dla rozpoznawania spraw cywilnych we współczesnym polskim postępowaniu cywilnym. Przyczynek do dyskusji, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji. Administracja” 2012, nr 1.
Dobrzański B. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1969.
Dobrzański B., Scalenie postępowania spornego z niespornym w projekcie kodeksu postępowania cywilnego, „Państwo i Prawo” 1960, z. 3.
Dziczek R., Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz, Warszawa 2018.
Ereciński T., O uwarunkowaniach, potrzebie oraz zakresie nowego kodeksu postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2010, nr 1.
Ereciński T., Postępowania odrębne de lege lata i de lege ferenda [w:] Ewolucja postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Fenichel Z., Uwagi o projekcie księgi pierwszej kodeksu postępowania niespornego, „Polski Proces Cywilny” 1936, nr 20–21.
Gajda-Roszczynialska K., Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Gapska E., Studzińska J., Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2020.
Gudowski J., Kodeks postępowania cywilnego A.D. 2022. Esej o postmodernizmie, obskurantyzmie prawnym i niekompetencji [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. S. Byczko, A. Kappes, U. Promińska, Łódź–Warszawa 2022.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Gudowski J., Towarzystwo sporu – przypadek współuczestnictwa specjalnego w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, „Studia Iuridica” 2018, nr 75.
Grzegorczyk P., O konstytucjonalizacji prawa procesowego cywilnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2012, z. 2.
Grzegorczyk P., Stabilność orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych w świetle standardów konstytucyjnych i międzynarodowych [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Grzesiowski K., Praktyczne problemy uchylenia art. 49 ustawy z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, cz. 1, „Monitor Prawniczy” 2005, nr 6.
Haak H., Postępowanie wykonawcze w sprawach opiekuńczych – zagadnienia wybrane [w:] Proces cywilny. Nauka – Kodyfikacja – Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Ignatowicz J., Glosa do uchwały SN z dnia 22 września 1995 r., III CZP 118/95, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1996, nr 4, poz. 78.
Jagieła J., Tymczasowa ochrona prawna w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2007.
Jakubecki A., Naczelne zasady postępowania cywilnego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego, red. I. Ratusińska, Kraków 2006.
Jodłowski J., Nowy etap przebudowy polskiego procesu cywilnego, Warszawa 1953.
Jodłowski J., O potrzebie i kierunkach badań integracyjnych w dziedzinie prawa cywilnego materialnego i procesowego, „Państwo i Prawo” 1973, z. 2.
Klimas M., Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2013.
Kodeks postępowania niespornego. Część ogólna. Postępowanie o ubezwłasnowolnienie, o uznanie za zmarłego, o stwierdzenie zgonu, Zabrze 1946.
Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
Korzan K., Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2004.
Korzan K., Teoretyczne podstawy wyodrębnienia postępowania nieprocesowego z sądowego postępowania cywilnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1990, nr 170.
Krajewski J., Postępowanie nieprocesowe, Toruń 1973.
Królikowska K. [w:] Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, red. K. Osajda, B. Lanckoroński, Warszawa 2022.
Kulski R., Cel i funkcje postępowania cywilnego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Lapierre J., Prawo sądu do instruowania procesu z urzędu według kodeksu postępowania cywilnego na tle porównawczym [w:] Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Laskowska-Hulisz A. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Postępowanie nieprocesowe, t. 4, cz. 1, vol. 2, red. T. Ereciński, K. Lubiński, Warszawa 2021.
Litauer J.J., Kodeks postępowania niespornego, Łódź 1946.
Litauer J.J., Uwagi z powodu wprowadzenia księgi I-ej Kodeksu postępowania niespornego, „Państwo i Prawo” 1946, z. 1.
Lubiński K., Istota i charakter prawny działalności sądu w postępowaniu nieprocesowym, Toruń 1986.
Lubiński K., Postępowanie o ubezwłasnowolnienie, Warszawa 1979.
Lubiński K. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Postępowanie nieprocesowe, t. 4, cz. 1, vol. 1, red. T. Ereciński, K. Lubiński, Warszawa 2021.
Lubiński K., Teoretyczne a legislacyjne podstawy przekazywania spraw do procesu i postępowania nieprocesowego w nowym Kodeksie postępowania cywilnego [w:] Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia jego obowiązywania. Doświadczenia i perspektywy, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Ł. Błaszczak, Sopot 2016.
Lutostański K., Z badań nad pierwiastkiem prywatnym i publicznym w procesie cywilnym (Uwagi nad systemem dyspozycyjno-kontradyktoryjnym i oficjalno-śledczym w procesie cywilnym, a zwłaszcza w zakresie prowadzenia dowodów), Warszawa 1907.
Machnikowska A., 50-lecie kodeksu postępowania cywilnego z dalekiej i bliskiej perspektywy, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2015, z. 3.
Margoński M., Kurator spadku, Warszawa 2009.
Markiewicz K., Postępowanie w sprawach depozytowych, Warszawa 2007.
Markiewicz K., Zasady orzekania w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 2013.
Miączyński A., Ochrona praw jednostki w postępowaniu nieprocesowym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze” 1979, z. 85.
Michnik A., Postępowanie o wpis do rejestru przedsiębiorców, Warszawa 2009.
Misztal-Konecka J., O obowiązywaniu zasady kontradyktoryjności w postępowaniu nieprocesowym: przyczynek do dyskusji, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2016, nr 3.
Mysiak P., Postępowanie wieczystoksięgowe, Warszawa 2010.
Nadobnik A., Charakter współuczestnictwa po stronie pozwanej w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego, „Polski Proces Cywilny” 2016, nr 4.
Pastuszka A., Indywidualistyczne i społeczne pojmowanie orzecznictwa cywilnego, „Głos Sądownictwa” 1933, nr 6.
Plaskacz M., Podstawa faktyczna wyroku zaocznego [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Pogonowski P., Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2003.
Rejdak M., O potrzebie istnienia odrębnej regulacji procesowej dotyczącej dochodzenia roszczeń konsumenckich (uwagi na tle wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r. Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-618/10 Banco Español de Credito SA v. Joaquin Calderon Caminie) [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Rylski P. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Rylski P., Uczestnik postępowania nieprocesowego – zagadnienia konstrukcyjne, Warszawa 2017.
Rylski P., Udział osób trzecich w procesie cywilnym – perspektywa kodyfikacyjna [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Rylski P., Współuczestnictwo procesowe współwłaścicieli w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 u.k.w.h.), „Studia Iuridica” 2018, nr 75.
Safjan M. [w:] System prawa prywatnego, t. 1: Prawo cywilne – część ogólna, red. idem, Warszawa 2012.
Sawczuk M., O celach i funkcjach postępowania cywilnego procesowego i nieprocesowego (niespornego) [w:] Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Siedlecki W., Świeboda Z., Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2001.
Stefanicki R., Zaniechanie a pominięcie ustawodawcze. Spór o granice kognicji Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sądowy” 2017, nr 1.
Stefko K., Główne zasady polskiej procedury cywilnej, „Przegląd Prawa i Administracji” 1919, R. 44.
Stempniak A., Postępowanie w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku, „Polski Proces Cywilny” 2011, nr 3.
Stürner R., Rola myśli dogmatycznej w prawie procesowym cywilnym, tłum. A. Żebrowska, „Polski Proces Cywilny” 2017, nr 3.
Świderska A., Zasada kontradyktoryjności w postępowaniu nieprocesowym, „Prawo, Administracja, Zarządzanie” 1992, nr 2.
Turek J., Czynności w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 2013.
Uliasz M., Kontradyktoryjne czy inkwizycyjne postępowanie w sprawach o podział majątku wspólnego?, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 6.
Uliasz M., Postępowanie w sprawach o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza i wykaz inwentarza, Warszawa 2016.
Walasik M., Analogia w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2013.
Walasik M., Konstytucyjna koncepcja sądowego wymiaru sprawiedliwości [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Walasik M., O właściwy tryb postępowania w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 7–8.
Walasik M., System(y) gromadzenia materiału w postępowaniu nieprocesowym [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Walasik M., Zakres regulacji nowego Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Walasik M., Markiewicz K., Założenia wstępne dotyczące przepisów o postępowaniu nieprocesowym w nowym Kodeksie postępowania cywilnego przyjęte przez zespół problemowy Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego do spraw postępowania cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2012, nr 9.
Waligórski M., Dochodzenie alimentów w procesie, „Państwo i Prawo” 1951, z. 8–9.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Środki zaskarżenia, t. 3, cz. 2, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Weitz K., Wpływ prawa Unii Europejskiej na krajowe prawo procesowe cywilne, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019, z. 2.
Weitz K., Współczesne problemy kodyfikacji prawa postępowania cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020, nr 3.
Wiśniewski T., Kolizyjność zasad procesu cywilnego [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Wronkowska S., Kilka uwag o „prawodawcy negatywnym”, „Państwo i Prawo” 2008, z. 10.
Wronkowska S., Problemy racjonalnego tworzenia prawa, Poznań 1982.
Wróblewski J., Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Wrocław 1985.
Zegadło R., Wykonywanie orzeczeń o kontaktach, „Rodzina i Prawo” 2012, nr 23.
