Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweFormy ochrony prawnej udzielanej przez sądy powszechne i administracyjne oraz wybrane problemy negatywnych sporów kompetencyjnych między tymi sądami
DOI:
https://doi.org/10.26881/gsp.2023.1.01Słowa kluczowe:
władza sądownicza, władza wykonawcza, spór kompetencyjny, wymiar sprawiedliwości, ochrona prawnaAbstrakt
Równoległe działanie wielu sądów sprawujących wymiar sprawiedliwości wymaga jasnego rozdzielenia pomiędzy nimi zadań, by nie powstawały problemy ze wskazaniem, który sąd powinien rozpoznać sprawę. Jeśli to wymaganie nie jest spełnione, to między sądami dochodzi do sporów kompetencyjnych. Spór kompetencyjny może też zaistnieć między organami zaliczanymi do różnych segmentów władzy – do władzy sądowniczej i wykonawczej, a w jej ramach – administracji. Jest to spowodowane tym, że istnieją zadania z zakresu ochrony prawnej, co do których ustawodawca podejmuje decyzje o przypisaniu ich sądom lub organom administracji, kierując się nie zawsze jasnymi przesłankami.
Decyzja podjęta przez prawodawcę w momencie uchwalenia Konstytucji RP co do tego, jakie sądy mają być w Polsce zorganizowane i jakie sprawy mają pozostawać w zakresie ich kognicji, uwzględniała, ukształtowany w długim procesie historycznym, model podziału zadań między sądy powszechne i administracyjne. Z czasem opis tych zadań uległ pewnym przemianom, lecz nie zmieniły się ich zasadnicze postacie i formy, w jakich poszczególne sądy sprawują wymiar sprawiedliwości.
W opracowaniu wskazano płaszczyzny, na których obecnie mogą ujawnić się spory kompetencyjne między sądami powszechnymi i sądami administracyjnymi oraz organami administracji.
W prawo do sądu jest wpisane założenie, że sprawę powinien rozpoznać nie jakikolwiek organ realizujący zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości, lecz organ „właściwy”, czyli ze względu na stosowaną procedurę, przygotowanie i uprawnienia orzecznicze zdolny do możliwie najlepszego zabezpieczenia praw osoby poszukującej ochrony. W opracowaniu poszukiwano odpowiedzi na pytanie, czy system prawny zabezpiecza instrumenty rozstrzygania sporów kompetencyjnych oraz czy zastosowanie mechanizmów rozstrzygania sporów kompetencyjnych, jeżeli zostały przewidziane, prowadzi do sytuacji, w której ochrona prawna zostanie udzielona zabiegającemu o nią przez sąd właściwy.
Downloads
Bibliografia
Adamiak B., Glosa do postanowienia WSA w Gliwicach z 20.01.2005 r., IV SAB/Gl 23/04, OSP 2006, z. 7–8, poz. 84.
Adamiak B., Rozgraniczenie właściwości sądów w polskim systemie prawnym [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980–2005, Warszawa 2005.
Czeszejko-Sochacki Z., O wymiarze sprawiedliwości w świetle Konstytucji, międzynarodowych standardów i praktyki, PiP 1999, z. 9.
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (Ogólna charakterystyka), PiP 1997, z. 11–12.
Frączek W., Trybunał Państwa w Austrii i Trybunał Kompetencyjny w II Rzeczypospolitej (1925–39). Studium prawnoporównawcze, rozprawa doktorska, Kraków 2014, Archiwum UJ.
Garlicki L., Komentarz do art. 175 Konstytucji [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2005.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Gudowski J., Wpływ Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na pojęcie dopuszczalności drogi sądowej [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Hauser R., Rozstrzyganie sporów o właściwość między sądami administracyjnymi a powszechnymi [w:] Aktualne problemy rozgraniczenia właściwości sądów administracyjnych i powszechnych, red. M. Błachucki, T. Górzyńska, Warszawa 2011.
Józefowicz A., Problem rozstrzygania sporów kompetencyjnych, PL 2004, nr 4.
Kmieciak Z., Merytoryczne orzekanie przez sądy administracyjne w świetle konstytucyjnej zasady podziału władz, KRL 2015, nr 2.
Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, red. T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski, Warszawa 2002.
Kubiak A., Konstytucyjna zasada prawa do sądu w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Łódź 2006.
Langrod J.S., Problemy sądownictwa administracyjnego, Kraków 1928.
Lewicka R., Realizacja prawa do sądu a spory kompetencyjne w świetle nowych regulacji prawnych, PiP 2004, z. 11.
Łętowski J., Sądy powszechne i praworządność w administracji, Wrocław 1967.
Małysa-Ptak K., Kontrola działalności administracji publicznej sprawowana przez sądy powszechne, Warszawa 2019.
Mądrzak H., Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego) [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich ochrona sądowa, red, L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Piątek W., Skoczylas A., Kasacyjny czy merytoryczny model orzekania – kwestia zmiany modelu sądowej kontroli decyzji administracyjnych, PiP 2019, z. 1.
Razowski P., Niedopuszczalność drogi sądowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2015.
Resich Z. [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 2, red. Z. Resich, Wrocław 1987.
Resich Z., Istota procesu cywilnego, Warszawa 1985.
Resich Z., System organów ochrony prawnej w aspekcie prawnoporównawczym, Warszawa 1979.
Romańska M., Komentarz do art. 58 § 4 [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, H. Knysiak-Sudyka, M. Romańska, Warszawa 2016.
Sanetra W., Spór o spory kompetencyjne, PS 2003, nr 9.
Sokolewicz W., Konstytucyjna regulacja władzy sądowniczej [w:] Konstytucja: Ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, red. T. Dębowska-Romanowska, A. Jankiewicz, Warszawa 1999.
Szafrańska W., Zasady wyrokowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Studium prawnoprównawcze prawa polskiego i niemieckiego, Warszawa 2018.
Wasilewski A., Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym (de lega lata i de lege ferenda), PiP 2000, z. 8.
Wasilewski A., Sądowa kontrola administracji a problem prawa do sądu [w:] Księga pamiątkowa Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999.
Wasilewski A., Spory kompetencyjne – problem wymagający uregulowania, PS 2007, nr 11–12.
Wengerek E., Powództwo o ustalenie, RPiE 1959, nr 1.
Woś T., Komentarz do art. 3 [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, H. Knysiak-Sudyka, M. Romańska, Warszawa 2016.
Wróbel A., Glosa do trzech wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 października 1998 r. (K 36/97) – konstytucyjna wyłączność sądu, z dnia 16 marca 1999 r. (SK 19/98) – prawo do sądu, z dnia 8 grudnia 1998 r. (K 41/97) – dwuinstancyjność postępowania sądowego, Prz. Sejm. 2000, z. 1.
Wróbel A., Tezy referatu [w:] Konstytucja RP w praktyce. Biuro RPO, Warszawa 1999.
Wyrzykowski M., Sądownictwo administracyjne w PRL, Warszawa 1983.
Zieliński A., Zakres przedmiotowy kompetencji Naczelnego Sądu Administracyjnego, NP 1984, nr 4.
Zimmermann J., Aksjomaty prawa administracyjnego, Warszawa 2013
Zimmermann J., Z podstawowych zagadnień sądownictwa administracyjnego [w:] Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980–2005, Warszawa 2005.
