Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweInstytucje sprawowania władzy przez suwerena w świetle Konstytucji RP z 1997 r.
DOI:
https://doi.org/10.26881/gsp.2023.2.02Słowa kluczowe:
demokracja bezpośrednia i pośrednia, obywatelska inicjatywa ustawodawcza, referendum, suweren, wyboryAbstrakt
Konstytucja RP z 1997 r. przyznaje władzę w Rzeczypospolitej Polskiej Narodowi, który realizuje ją w sposób pośredni lub bezpośredni. Celem opracowania jest odpowiedź na pytanie, jakimi konkretnymi instytucjami dysponuje suweren, sprawując władzę, i czy jest to władza realna, czy bardziej pewna (polityczna) deklaracja. Niewątpliwie najważniejszą instytucją sprawowania władzy przez Naród jest jego prawo dokonywania wyborów Sejmu, Senatu i Prezydenta. Przeprowadzona analiza pokazuje, że niektóre cenzusy wyborcze przewidziane w art. 62 Konstytucji nie odpowiadają współczesnym standardom w tym zakresie. Konstytucja pozostawia również zbyt dużą swobodę ustawodawcy w kształtowaniu systemu wyborczego. Mało efektywna w procesie sprawowania władzy przez suwerena jest też instytucja referendum. Obywatele są przede wszystkim pozbawieni możliwości inicjowania referendum obowiązkowego. Taki sam wniosek nasuwa się w przypadku obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej. Obywatele nie mają prawa inicjowania ustawy o zmianie Konstytucji, zaś ustawowa regulacja obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej pozostawia wiele do życzenia. Interesujący wydaje się natomiast udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. O ile nie budzi przy tym wątpliwości instytucja ławników, to poważne zastrzeżenia można mieć odnośnie do propozycji wprowadzenia sędziów pokoju czy społecznych sędziów handlowych. Wszystko to prowadzi do wniosku, że władza Narodu jako suwerena jest w dużej mierze polityczną deklaracją, zaś najważniejszą realizującą ją instytucją są wybory, stąd też tak duże ich znaczenie.
Downloads
Bibliografia
Bodnar A., Zmiana konstytucji jako konsekwencja wykonania wyroku ETPCz z 20.05.2010 r. w sprawie Alajos Kiss v. Węgry, „Europejski Przegląd Sądowy” 2010, nr 10.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, wyd. 9, Warszawa 2022.
Grabowski R., Zróżnicowanie trybu zmiany jako kryterium klasyfikacji konstytucji współczesnych państw europejskich, Rzeszów 2013.
Grajewski K., Jeszcze raz o referendum przedkonstytucyjnym, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 2.
Granat M., Prawo konstytucyjne. Pytania i odpowiedzi, wyd. 10, Warszawa 2021.
Jabłoński M., Instytucje demokracji bezpośredniej [w:] R. Balicki, M. Bernaczyk, O. Hałub-Kowalczyk, M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, M. Kłopocka-Jasińska, A. Ławniczak, M. Masternak-Kubiak, A. Śledzińska-Simon, J. Węgrzyn, K. Wygoda, Konstytucja i prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2021.
Jabłoński M., Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym, Wrocław 2001. Kielin-Maziarz J., Problem niezawisłości sędziów pokoju, „Przegląd Konstytucyjny” 2021, nr 4.
Konstytucje państw Unii Europejskiej, red. W. Staśkiewicz, Warszawa 2011.
Kraluk W., O rozumieniu i regulacji normatywnej demokracji bezpośredniej w nowej Konstytucji, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1998, nr 3.
Kryszeń G., Ogólnokrajowe referendum inicjowane przez obywateli a polskie prawo referendalne, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 4.
Kryszeń G., Referendum jako instytucja demokracji bezpośredniej, Białystok 2020.
Kuciński J., Obywatelska inicjatywa ustawodawcza jako instytucja ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Studium prawno-politologiczne, Warszawa 2018.
Kurowski K., Prawa wyborcze osób niepełnosprawnych – zagadnienia teorii i praktyki, „Studia Wyborcze” 2011, t. 11.
Markiewicz K., Udział czynnika obywatelskiego (suwerena) w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości czy polityków w zawłaszczaniu sądów?, „Iustitia” 2017, nr 3.
Piasecki A.K., Inicjatywa obywatelska w praktyce politycznej III RP, „Państwo i Społeczeństwo” 2010, nr 2.
Piotrowski R., Konstytucja i referendum [w:] Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia i 45-lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, red. A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.
Prawo konstytucyjne, red. Z. Witkowski, wyd. 14, Toruń 2013.
Rakowska-Trela A., Rytel-Warzocha A., Skotnicki K., Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce – uwagi de lege ferenda [w:] Inicjatywa ustawodawcza obywateli, red. A. Rakowska-Trela, A. Rytel-Warzocha, K. Skotnicki, P. Uziębło, Łódź 2020.
Rulka M., Glosa do wyroku ETPC z dnia 20 maja 2010 r., „Państwo i Prawo” 2010, z. 12.
Rybski R., Konstytucyjny status osób ubezwłasnowolnionych, Warszawa 2015.
Rytel-Warzocha A., Wnioski [w:] A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M. Herrmann, Obywatele decydują: obywatelska inicjatywa ustawodawcza jako narzędzie kształtowania postaw obywatelskich, wyd. 2, Łódź 2017.
Rytel-Warzocha A., Zasada demokracji bezpośredniej na tle poglądów nauki prawa konstytucyjnego i praktyki ustrojowej 25 lat obowiązywania Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2022, z. 10.
Rytel-Warzocha A., Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w wybranych państwach europejskich [w:] A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M. Herrmann, Obywatele decydują: obywatelska inicjatywa ustawodawcza jako narzędzie kształtowania postaw obywatelskich, wyd. 2, Łódź 2017.
Rytel-Warzocha A., Uziębło P., Kilka uwag o referendum ogólnokrajowym (wnioski de lege ferenda w oparciu o doświadczenia referendum z 2015 r.) [w:] Aktualne problemy referendum, red. B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa 2016.
Skotnicki K., Formy demokracji bezpośredniej [w:] Polskie prawo konstytucyjne, red. D. Górecki, wyd. 6, Warszawa 2020.
Skotnicki K., Opinia dotycząca wniosku obywatelskiego o podjęcie przez Sejm uchwały przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawie zmian w ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 3.
Skotnicki K., Spojrzenie na konstytucyjną regulację prawa wyborczego po dwudziestu pięciu latach jej obowiązywania, „Państwo i Prawo” 2022, z. 10.
Sokolewicz W., Uwaga 14 do art. 235 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, Warszawa 2001.
Sokolewicz W., Wojtyczek K., Uwaga 11 do art. 62 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, M. Zubik, wyd. 2, Warszawa 2016.
Szmyt A., Normatywny wyraz idei demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w Konstytucji z 1997 roku, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009, nr 1.
Tuleja P., Uwaga do art. 4 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli. Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r. z komentarzem, Warszawa 2008.
Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce na tle rozwiązań ustrojowych państw obcych, Warszawa 2006.
Uziębło P., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 4, 125, Warszawa 2021.
Wąsik D., Zakres penalizacji wybranych czynów zabronionych w polskim Kodeksie wyborczym [w:] Wyzwania współczesnego prawa wyborczego, red. A. Pyrzyńska, P. Raźny, J. Wojciechowska, R. Zych, Toruń 2014. Winczorek P., Kilka uwag o polskich referendach, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, z. 2.
Żukowski A., Wiek a czynne prawo wyborcze na świecie: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość [w:] Prawo, państwo, polityka. Monografia dedykowana Profesorowi Markowi Żmigrodzkiemu, red. A. Michalczuk-Wlizło, M. Podolak, Lublin 2022.
