Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweStarzenie się w miejscu zamieszkania a zakłócony performance miejsca
DOI:
https://doi.org/10.26881/maes.2018.4.02Słowa kluczowe:
starzenie się w miejscu zamieszkania, niesamodzielne osoby starsze, miejsceAbstrakt
Prezentowany artykuł upatruje wspólny grunt dla socjologii zamieszkiwania i socjologii starzenia się oraz gerontologii społecznej w koncepcji starzenia się w miejscu zamieszkania. Styczność ogniskuje się na pojęciu miejsca (i na socjologii miejsca), tym, jak się ono zmienia, gdy starzeniu się towarzyszy niesamodzielność. Celem prezentowanego artykułu jest ukazanie swoistego procesu zakłócenia relacji człowiek – miejsce przez niesamodzielność oraz jego konsekwencji. Miejsce będzie tu rozumiane głównie jako mieszkanie osoby starszej, będzie to więc węższe ujęcie pojęcia. Dla osiągnięcia zarysowanego w ten sposób celu zostaną ukazane zjawiska i tendencje stanowiące podłoże dla idei starzenia się w miejscu zamieszkania, analiza samej koncepcji oraz wspomniany proces zakłócenia relacji z miejscem. Tak zaplanowana realizacja celu odpowiada konstrukcji artykułu i kolejności analizowanych zagadnień. Prezentowany materiał składa się z przeglądu literatury (część dotycząca podłoża i samej koncepcji starzenia się w miejscu zamieszkania oraz socjologii miejsca) i z dyskusji wokół wstępnych wniosków płynących z inicjatywy badawczej, w której uczestniczyłam w 2017 r. (część dotycząca zakłóceń w miejscu starzenia się).
Downloads
Bibliografia
Andrews G.J., Cutchin M., McCracken K., Phillips D.R., Wiles J., 2007, Geographical Gerontology: The constitution of a discipline, Social Science & Medicine, no. 45.
Apel Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie deinstytucjonalizacji systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami i osób starszych, 2016, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Apel%20do%20Prezes%20Rady%20Ministr%C3%B3w%20w%20sprawie%20deinstytucjonalizacji%2011.2017.pdf (dostęp: 12.12.2017).
Augé M., 2010, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bakalarczyk R., 2016, Seniorzy w systemie wsparcia – usługi opiekuńcze, Polityka senioralna, nr 1.
Barnett A., Smith B., Lord S.R., Williams M., Baumand A., 2003, Community-based group exercise improves balance and reduces falls in at-risk older people: a randomized controlled trail, Age and Ageing, vol. 32, no. 4.
Benek I., 2012, Architektoniczne problemy dostosowania przestrzeni mieszkaniowej dla osób starszych [w:] M. Zrałek (red.), Przestrzenie starości, Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”.
Bieńko M., 2008, Współczesne skrypty bycia razem. Zamierzony i realizowany projekt scenariuszy ról małżeńskich, Roczniki Socjologii Rodziny, t. 19.
Blair T., Minkle M., 2009, Participatory action research with older adults: key principles in practice, Gerontologist, no. 49(5).
Błędowski P., 2012, Zaspokajanie potrzeb opiekuńczych ludzi starych [w:] B. Szatur-Jaworska (red.), Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie. Tezy i rekomendacje, Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Błędowski P., 2016, Badania terenowe „Zakres i zasady wsparcia środowiskowego dla osób starszych” – streszczenie raportu [w:] B. Szatur-Jaworska, P. Błędowski (red.), Model Systemu Wsparcia Osób Starszych w Środowisku Zamieszkania. Przegląd sytuacji, propozycja modelu. Monografia, Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Błędowski P., Maciejasz M., 2013, Rozwój opieki długoterminowej w Polsce – stan i rekomendacje, Nowiny Lekarskie, t. 82, nr 1.
Brzyska M., Tobiasz-Adamczyk B., Ocetkiewicz T., 2013, Rekomendacje: środowiskowe formy opieki dla osób starszych mieszkających w gospodarstwach domowych, Polityka Społeczna, nr 1.
Burawoy M., 2004, Public Sociologies: Contradictions, Dilemmas, and Possibilities, Social Forces, no. 82.
Burawoy M., 2009, O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004 [w:] A. Manterys, J. Mucha (red.), M. Kaczmarczyk (współpr.), Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, Kraków: Nomos.
Cavanaugh J.C., Blanchard-Fields F., 2018, Adult Developing and Aging, Australia–US: Cengage Learning.
Cousin O., Rui S., 2011, La méthode de l’intervention sociologique, Revue française de science politique, no. 61.
Dom. Projekt o przestrzeni domowej osób starszych, 2017, http://martamorawska.pl/INCLUSIVE-DESIGN/Dom-PL (dostęp: 15.01.2018).
Dostosuj przestrzeń, 2017, opis projektu http://pomysly.e.org.pl/dostosuj-przestrzen/ (dostęp: 15.01.2018).
Dymnicka M., 2011, Od miejsca do nie-miejsca, Folia Sociologica, nr 36, Acta Universitatis Lodziensis.
Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności, 2012, Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności, www.deinstitutionalisationguide.eu (dostęp: 12.11.2017).
Forrest R., Leather P., 1998, The ageing of the property owning democracy, Ageing and Society, no. 18.
Frąckiewicz L., 1985, Karta praw człowieka starego, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Gerson K., Torres S., 2015, Changing family patterns and family life [w:] R.A. Scott, S.M. Kosslyn (eds.), Emerging Trends in the Social and Behavioral Sciences, New York: Wiley and Sons.
Giddens A., 2008, Konsekwencje nowoczesności, Kraków: Eidos.
Greenfield E.A., 2012, Using Ecological Frameworks to Advance a Field of Research, Practice, and Policy on Ageing-in-Place Initiatives, The Gerontologist, no. 52.
Greger L., Szczerek A., 2015, Mieszkalnictwo ludzi starych, Space – Society – Economy, nr 14.
Heidegger M., 2017/1927, Bycie i czas, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hooyman N.R., Kawamoto K.Y., Kiyak H.A., 2018, Social Gerontology: A Multidisciplinary Perspective, Boston–Tokyo: Pearson.
Iecovich E., 2014, Aging in place: From theory to practice, Anthropological Notebooks, no. 20(1).
Imiołczyk B. [w rozmowie z M. Jezioro-Braś], 2015, Deinstytucjonalizacja opieki nad osobami niesamodzielnymi w oparciu o konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych – wywiad z Panią Barbarą Imiołczyk – Dyrektorem Centrum Projektów Społecznych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, „es.O.es” Biuletyn Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie, nr 4.
Jacyno M., 2007, Mieszkanie i „moralna architektura” kultury indywidualizmu [w:] G. Woroniecka (red.), Co znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne, Warszawa: Trio.
Jewdokimow M., Łukasiuk M., 2014, Socjologia zamieszkiwania. Zarys perspektywy [w:] M. Łukasiuk, M. Jewdokimow (red.), Socjologia zamieszkiwania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Kaufmann J.-C., 2004, Ego Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kwak A., 2012, Od i do małżeństwa i rodziny: „czas” rodziny – „czas” jednostki [w:] idem, M. Bieńko (red.), Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kwak A., 2015, Współczesna rodzina – czy tylko problem struktury zewnętrznej? [w:] I. Taranowicz, S. Grotowska (red.), Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Lautenschlager N.T., Cox K.L., Flicker L., Foster J.K., van Bockxmeer F.M., Xia J., Greenop K.R., Almeida O.P., 2008, Effect of Physical Activity on Cognitive Function in Older Adults at Risk for Alzheimer Disease. A Randomized Trial, JAMA, no. 300(9).
Leszczyńska-Rejchert A., 2010, Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Lewin K., 1951, Field Theory in Social Science, New York: Harper & Row.
Łukasiuk M., 2009, Zaburzony taniec z przedmiotami. Uszkodzone nawyki cielesne w domowej przestrzeni [w:] G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa Profesora Bohdana Jałowieckiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Łukasiuk M., Jewdokimow M., 2012, Niedom. Socjologiczna monografia mieszkań migracyjnych, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Neugarten B.L., 1974, Age Groups in American Society and the Rise of the Young-Old, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, no. 415.
Neugarten B.L., 1996, The meanings of age. Selected papers of Bernice L. Neugarten, Chicago: The University of Chicago Press.
Ngan R., 2011, Social care and older people [w:] I. Stuart-Hamilton (ed.), An introduction to Gerontology, Cambridge–Mexico City: Cambridge University Press.
Niezabitowski M., 2014, Znaczenie miejsca zamieszkania w życiu ludzi starszych. Aspekty teoretyczne i empiryczne, Problemy polityki społecznej. Studia i dyskusje, nr 1.
Omyła-Rudzka M., 2012a, Polacy wobec własnej starości, Komunikat z badań CBOS, BS/92/2012, Warszawa.
Omyła-Rudzka M., 2012b, Społeczna solidarność z osobami w starszym wieku, Komunikat z badań CBOS, BS/83/2012, Warszawa.
Perek-Białas J., Racław M., 2014, Transformation of Elderly Care in Poland [w:] M. Leon (ed.), Transformation of Care in European Societies, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Phillips J., Ajrouch K., Hillcoat-Nalletamby S., 2010, Key Concepts in Social Gerontology, Los Angeles–Washington (DC): SAGE.
Przybysz-Zaremba M., 2016, wypowiedź w Dyskusji redakcyjnej „Societas/Communitas” pt. Małżeństwo, rodzina, ponowoczesność, oprac. M. Bieńko, A. Kwak, Societas/Communitas, nr 1(21).
Putney N.M., Alley D.E., Bengtson V.L., Social gerontology as Public Sociology in Action, The American Sociologist, vol. 36, no. 3/4.
Riley M.W., Riley J.W. Jr., 1994, Age integration and the lives of older people, Gerontologist, no. 34.
Rosochacka-Gmitrzak M., 2011, Wsparcie opiekunów nieformalnych – w stronę równowagi społecznych oczekiwań i opiekuńczych możliwości rodzin [w:] M. Racław (red.), Publiczna troska, prywatna opieka. Społeczności lokalne wobec osób starszych, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Rosochacka-Gmitrzak M., Racław M., 2014, Caregiving for the elderly family members as a challenge for men – the hidden and forgotten carers in ageing Europe, Sociology and Healthcare – SGEM Conference Proceedings, vol. 2, Albena Bulgaria.
Rosochacka-Gmitrzak M., Racław M., 2015, Opieka nad zależnymi osobami starszymi w rodzinie: ryzyko i ambiwalencja, Studia socjologiczne, nr 2.
Rowles G.D., Bernard M., 2013, The Meaning and Significance of Place in Old Age [w:] G.D. Rowles, M. Bernard (eds.), Environmental Gerontology. Making Meaningful Places in Old Age, New York: Springer Publishing Company.
Rowles G.D., Watkins J.F., 2003, History, habit, heart, and health: On making spaces into places [w:] KW. Schaie, H-W. Wahl, H. Mollenkopf, F. Oswald (eds.), Aging independently: Living arrangements and mobility, New York: Springer.
Szatur-Jaworska B., Błędowski P. (red.), 2016, Model Systemu Wsparcia Osób Starszych w Środowisku Zamieszkania. Przegląd sytuacji, propozycja modelu. Monografia, Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Sztompka P., 2012, Kolejna socjologiczna utopia, http://pracownik.kul.pl/files/37099/public/Sztompka_Kolejna_socjologiczna_utopia.pdf (dostęp: 12.12.2017).
Szukalski P., 2010, Starzenie się ludności Łodzi na tle największych polskich miast od początku XX wieku, Acta Universitas Lodziensis Folia Sociologica, nr 35.
Szukalski P., 2014, Ludzie bardzo starzy – niewidoczna grupa docelowa polityki społecznej?, Studia Demograficzne, nr 2(166).
Taboo: Hoarders, 2012, serial dokumentalny produkcji Beyond Entertainment dla National Geographic Channel.
Tuan Y.-F., 1987, Przestrzeń i miejsce, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Urry J., 2004, The Sociology of Space and Place [w:] J.R. Blau (ed.), The Blackwell Companion to Sociology, Padstow Cornwall: Blackwell Publishing.
Wiles J.L., 2005, Conceptualizing place in the care of older people: the contributions of geographical gerontology, International Journal of Older People Nursing, in association with Journal of Clinical Nursing, no. 14(8b).
Wiles J.L., Leibing A., Guberman N., Reeve J., Allen R.E.S., 2012, The meaning of “Ageing in Place” to Older People, The Gerontologist, no. 52(3).
Woroniecka G., 2007, Wstęp. Co znaczy mieszkać [w:] eadem (red.), Co znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne, Warszawa: Trio.
Zaniewska H., Thiel M., 2004, Mieszkanie jutra ludzi starszych – nadzieja czy zagrożenie [w:] J.T. Kowaleski, P. Szukalski (red.), Nasze starzejące się społeczeństwo. Nadzieje i zagrożenia, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zrałek M., 2012, Kreowanie dobrych warunków mieszkaniowych i przyjaznego środowiska zamieszkania ludzi starszych [w:] eadem (red.), Przestrzenie starości, Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”.
Zych A.A., 2001, Słownik gerontologii społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
