Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe„Miasto to jak mieszkanie. Nasze”. Powojenne strategie oswajania miast Ziem Zachodnich i Północnych na przykładzie Wrocławia
Abstrakt
Treść artykułu prezentuje trzy istotne zagadnienia. Pierwszym z nich jest refleksja nad praktykami zamieszkiwania (dwelling) miasta – pojęcia rozszerzającego zakres badań nad przestrzenią miejską o kategorie związane z socjologią codzienności – przede wszystkim dotyczącego materialnego środowiska życia ludzi widzianego z perspektywy dyskursów niedominujących. Drugim z zagadnień jest analiza strategii oswajania obcego kulturowo dziedzictwa materialnego Ziem Zachodnich i Północnych, za pomocą kategorii zamieszkiwania i na przykładzie wspomnień mieszkańców Wrocławia. Trzecim aspektem są pytania stanowiące punkt wyjścia dla przyszłych projektów badawczych autorki, postawione w wyniku przeprowadzonej analizy. Analizowany w artykule materiał empiryczny stanowią pamiętniki mieszkańców Wrocławia spisane w 1966 r. i zgłoszone na konkurs „Czym jest dla ciebie miasto Wrocław”. Najważniejsze strategie oswajania miasta obecne w analizowanych pamiętnikach są oparte na dwóch mitach powstałych w latach czterdziestych XX w. – pierwszych latach funkcjonowania polskiego miasta – micie pionierskim i micie piastowskim. Ważne dla czynienia miasta „swoim” są także (niemieckie) tereny zielone oraz najważniejsze (niemieckie) zabytki miasta. Pozostała część odziedziczonego miasta, mimo że kształtuje codzienność mieszkańców, jest nieobecna w analizowanych narracjach. Wskazane zagadnienia – przede wszystkim ich istnienie w narracjach obecnych mieszkańców miasta – będą stanowić punkt wyjścia przyszłych działań badawczych autorki.
Bibliografia
Bierwiaczonek K., Dymnicka M., Kajdanek K., Nawrocki T., 2017, Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bojarska K., 2011, Rzecz na łasce opowieści. Na marginesie „Rzeczy i Zagłady” Bożeny Shallcross, Teksty Drugie, nr 5.
Brencz A., 1997, Oswajanie niemieckiego dziedzictwa kulturowego. Z badań etnologicznych na Środkowym Nadodrzu [w:] Z. Mazur (red.), Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Poznań: Instytut Zachodni.
Brosz, M., 2007, (Za)mieszk(iw)anie. Przestrzeń konstruowana [w:] G. Woroniecka (red.), Co to znaczy mieszkać? Szkice antropologiczne, Warszawa: Trio.
Buczyńska-Garewicz H., 2006, Miejsca, strony, okolice. Przyczynek do fenomenologii przestrzeni, Kraków: Universitas.
Dant T., 2007, Kultura materialna w rzeczywistości społecznej. Wartości, działania, style życia, tłum. Ł. Franczak, K. Niweliński, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dijk van T., 2001, Badania nad dyskursem, tłum. G. Grochowski [w:] T. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dyak S., 2011, Wpisywanie drugiej wojny światowej w powojenny pejzaż Wrocławia [w:] D. Margiela-Korczewska, K. Ruchniewicz (red.), Błogosławiony kraj? Szkice o historii i pamięci Dolnego Śląska, Wrocław: Centrum Studiów Niemieckich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego.
Fairclough N., Wodak R., 1997, Critical discourse analysis [w:] T.A. van Dijk (ed.), Discourse as Social Interaction, London: Sage.
Goćkowski J., Jałowiecki B., 1970, Prace nadesłane na konkurs „czym jest dla ciebie miasto Wrocław” jako materiał socjologiczny [w:] B. Jałowiecki (red.), Związani z miastem… Opracowanie i fragmenty wypowiedzi nadesłanych na konkurs „czym jest dla ciebie miasto Wrocław”, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grathoff R., 1989, Codzienność i świat przeżywany jako przedmiot fenomenologicznej teorii społecznej [w:] Z. Kranodębski (red.), Fenomenologia i socjologia. Zbiór tekstów, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Grzebałkowska M., 1945. Wojna i pokój, Warszawa: Agora.
Grzyś P., 2017, Przerwana tożsamość – procesy budowy „nowych tożsamości” na terenie małych miast województwa dolnośląskiego – przykład Bogatyni [w:] K. Kamińska (red.), Czytanie miasta: badania i animacje w przestrzeni, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Gurwitsch A., 1989, Problemy świata przeżywanego [w:] Z. Kranodębski (red.), Fenomenologia i socjologia. Zbiór tekstów, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Heidegger M., 2002, Budować, mieszkać, myśleć, tłum. J. Mizera [w:] M. Heidegger, Odczyty i rozprawy, Kraków: Baran i Suszyński.
Hess A., Leoński J., 2001, Obraz pogranicza polsko-niemieckiego w świadomości mieszkańców Pomorza Zachodniego. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość [w:] M.S. Szczepański (red.), Jaki region? Jaka Polska? Jaka Europa?, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Jałowiecki B. (red.), 1970, Związani z miastem… Opracowanie i fragmenty wypowiedzi nadesłanych na konkurs „czym jest dla ciebie miasto Wrocław”, Wrocław–Warszawa– Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jałowiecki B., Szczepański M., 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jewdokimow M., Łukasiuk M., 2014, Socjologia zamieszkiwania. Zarys perspektywy [w:] iidem (red.), Socjologia zamieszkiwania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Kajdanek K., Nawrocki T., 2017, Przeszłość a tożsamość miast [w:] K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kaltenberg-Kwiatkowska E., 2007, Socjologia przestrzeni w Polsce. Narodziny subdyscypliny [w:] I. Borowik, K. Sztalt (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kamińska K. (red.), 2017, Czytanie miasta: badania i animacje w przestrzeni, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Kaszuba E.,1997, Między propagandą a rzeczywistością: polska ludność Wrocławia w latach 1945–1947, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Koschany R., 2014, Zamieszkiwanie jako interpretacja. Uwagi na temat hermeneutyki miasta, Studia Kulturoznawcze, nr 1.
Krakowiak T, 2008, Analiza dyskursu – próba nakreślenia pola badawczego [w:] A. Horolets (red.), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Leoński J., 2014, Społeczeństwo Ziem Zachodnich – społeczeństwo bez historii. Konsekwencje dla współczesności i przyszłości [w:] Z. Kurcz, Ż. Stasieniuk (red.), Od Polonii po Ziemie Zachodnie, Szczecin: Oddział Szczeciński Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Leoński J. (red.), 1982, Nasza ziemia. Wspomnienia mieszkańców Pomorza Środkowego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Lewicka M., 2006, Dwa miasta – dwa mikrokosmosy. Wrocław i Lwów w pamięci swoich mieszkańców [w:] P. Żuk, J. Pluta (red.), My Wrocławianie. Społeczna przestrzeń miasta, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Lis B., Kamińska K., 2017, Co miasto (nie)pamięta? Dzierżonowskie exemplum [w:] K. Kamińska (red.), Czytanie miasta: badania i animacje w przestrzeni, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Łukowski W., 2002, Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Markiewicz W., Rybicki P. (red.), 1967, Przemiany społeczne na ziemiach zachodnich, Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
Michalak A., Sakson A., Stasieniuk Ż. (red.), 2011, Polskie Ziemie Zachodnie, Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
Oliver P., 1987, Dwellings: The House across the World, Oxford: Phaidon.
Potter J., 1996, Representating Reality: Discourse, Rhetoric and Social Construction, London: Sage.
Schütz A., 1984, Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania [w:] E. Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Shotter J., 1990, The Social Construction of Remembering and Forgetting [w:] D. Middleton, D. Edwards (eds.), Collective Remembering, London: Sage.
Skoczylas Ł., 2014, Pamięć społeczna miasta – jej liderzy i odbiorcy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szacka B., 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Thum G., 2005, Obce miasto. Wrocław 1945 i potem, Wrocław: VIA NOVA.
Traba R., 2006, Historia – przestrzeń dialogu, Warszawa: ISP PAN.
Turnau I., 1960, Studia nad strukturą ludnościową polskiego Wrocławia, Poznań: Instytut Zachodni.
Weber P.-F., 2018, Reżim uczuciowy a pamięć zbiorowa. Polska pamięć o Niemcach po 1945 roku, tłum. E. Grotek [w:] W. Czachur (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Welzer H., 2009, Materiał, z którego zbudowane są biografie, tłum. M. Saryusz-Wolska [w:] M. Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Kraków: Universitas.
Zawada A., 1996, Bresław, Wrocław: ATUT.
Zybura M., 1999, Pomniki niemieckiej przeszłości. Dziedzictwo kultury niemieckiej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Warszawa: Fundacja Centrum Stosunków Międzynarodowych.
