Urządzanie poza funkcją Pana: neoliberalna racjonalizacja władzy a kryzys autorytetu symbolicznego

Abstrakt

Artykuł zawiera propozycję odczytania Foucaultowskiego pojęcia urządzania w kontekście teorii psychoanalitycznej. Urządzanie jest tutaj rozumiane jako szczególny typ racjonalności władzy, polegający na ekonomizowaniu życia i zapewnianiu dobrobytu populacji przez manipulację warunkami i środkami technicznymi. Ta logika władzy zostaje zestawiona z pochodzącą z psychoanalizy koncepcją funkcji Pana, rozumianą jako sposób funkcjonowania tradycyjnej władzy, którego ważnym elementem jest dostarczanie decyzjom wiążącej sankcji, odnoszenie się do podmiotu jako ośrodka zobowiązań i odpowiedzialności wobec prawa. Logika urządzania odnosi się do norm wydajności i opłacalności, przedstawia decyzje władzy jako wynik ekspertyzy dążącej do optymalizacji procesów społecznych. Artykuł dostarcza przykładów zastosowania logiki urządzania, dzięki którym zostają pokazane ukryte założenia tego typu racjonalności władzy, omijającej funkcję Pana i autorytetu symbolicznego. W finalnej partii tekstu zostają omówione konsekwencje rozprzestrzeniania się logiki urządzania: kryzys autorytetu symbolicznego i dezorientacja podmiotów skonfrontowanych z władzą przedstawiającą się jako czysta racjonalność.