Tonalność muzyczna jako narzędzie konsolidacji społecznej

Abstrakt

Konsolidacyjna funkcja muzyki traktowana jest często jako główna przyczyna ewolucji zdolności muzycznych człowieka. Muzyka stanowi ważną część rytuałów konsolidacyjnych w wielu kulturach, a formy muzyczne takie jak hymny, pieśni religijne czy wojskowe stanowią emblematy przynależności do grupy. Badania empiryczne wskazują też, że wspólne śpiewanie prowadzi do efektu „przełamywania lodów”, w którym uczestnicy wspólnotowych śpiewów szybciej zaczynają odczuwać wzajemne więzi społeczne w porównaniu do osób uprawiających inne formy aktywności wspólnotowej, takie jak prace ręczne czy kreatywne pisanie. Z tej perspektywy muzyka może być rozumiana jako skuteczne narzędzie manipulacji umożliwiające panowanie nad grupą społeczną. Wśród mechanizmów poznawczych odpowiedzialnych za konsolidacyjną funkcję muzyki wskazuje się zwykle unikatową wśród naczelnych zdolność człowieka do synchronizacji muzyczno- ruchowej, która jest możliwa dzięki zjawisku pulsu muzycznego. Celem artykułu jest wskazanie, że równie istotną jak puls muzyczny cechą muzyki, która decyduje o jej efekcie konsolidacyjnym jest jej struktura tonalna. Efekt konsolidacyjny uzyskiwany jest w świetle tej koncepcji za pomocą synchronizacji stanów mózgowych współmuzykujących ludzi. Synchronizacja ta zachodzi pomiędzy reprezentacjami mentalnymi zarówno wysokości dźwięku (spektralnymi), jak i elementów rytmicznych (zjawisk percypowanych w kategoriach czasowych). Aby była możliwa synchronizacja spektralna, konieczne jest skuteczne przewidywanie następujących po sobie wysokości dźwięku. Umożliwia to specyficzny dla człowieka mechanizm poznawczy polegający na implicytnym uczeniu się statystyk występowania następstw wysokości dźwięku w muzyce, której doświadczamy w trakcie naszego życia. Dzięki tej nauce powstają określone oczekiwania co do struktury wysokościowej słuchanego przebiegu muzycznego. Spełnianie tych oczekiwań rodzi specyficzne doświadczenia emocjonalne, które stanowią rodzaj przedkonceptualnej komunikacji wskazującej na przynależność do danej grupy.