Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweTożsamość etniczna w krajobrazie językowym. Problemy wprowadzania dodatkowych nazw miejscowości w językach mniejszości narodowych w krajach Unii Europejskiej
Słowa kluczowe:
języki mniejszości narodowych i regionalne, dwujęzyczne nazewnictwo miejscowości, kraje Unii Europejskiej, kraje grupy WyszehradzkiejAbstrakt
Celem tego artykułu jest porównanie stanu i sposobów wprowadzania dodatkowych nazw miejscowości i ulic w językach mniejszości w krajach Unii Europejskiej oraz szerzej, w państwach Grupy Wyszehradzkiej (Czechy, Słowacja, Węgry i Polska). Zestawienie ich polityk i praktyk nazewniczych pokazuje, że nie ma jednolitego wzorca we wprowadzaniu dwujęzycznego oznakowania. O ile w krajach Europy Zachodniej były one związane z ruchami i władzami regionalnymi (i praktycznie są ograniczone tylko do nazewnictwa miejscowości), to w krajach Europy Środkowej są regulowane na poziomie konstytucyjnym lub ustawowym, co daje często większe szanse na ich zaistnienie na wyznaczonym terytorium w związku z możliwością rozszerzenia ich także na inne obiekty i nazwy urzędowe. W artykule podkreślam znaczenie mniejszościowego nazewnictwa w tworzeniu nowego krajobrazu językowego tych społeczeństw poprzez działania umożliwiające mniejszościom szerszą i bardziej widoczną ich obecność w przestrzeni publicznej.
Downloads
Bibliografia
Abu Gholeh M., 2017, Dwujęzyczne nazewnictwo geograficzne jako jedno z praw językowych mniejszości narodowych [w:] M. Jabłoński, J. Banach-Gutierrez (red.), Aktualne problemy ochrony wolności i praw mniejszości w Polsce i na świecie, Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Alderman D.H., 2008, Place,Naming and the Interpretation of Cultural Landscapes [w:] B. Graham, P. Howard (eds.), The Ashgate Research Companion to Heritage and Identity, Farnham–Burlington: Ashgate Press.
Benoit-Roohmer F., 1996, The Minority Question in Europe: Texts and Commentary, Strasbourg: Council of Europe Publishing.
Bukowski A., Lubaś M., Nowak J., 2010, Wprowadzenie [w:] A. Bukowski, M. Lubaś, J. Nowak (red.), Społeczne tworzenie miejsc. Globalizacja, etniczność, władza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Castells M., 2008, Siła tożsamości, tłum. S. Szymański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cenzoz J., Gorter D., 2006, Linguistic Landscape and Minority Languages, International Journal of Multilingualism, no. 1, vol. 3, s. 67–80.
Czerny A., 2011, Teoria nazw geograficznych, Prace Geograficzne, nr 226.
Dołowy-Rybińska N., 2013, The Europe of Minorities: Cultural Landscape and Ethnic Boundaries, Art Inquiry. Recherches sur les Arts, vol. XV(XXIV), s. 125–137.
Dołowy-Rybińska N., 2015, Sytuacja języków mniejszościowych i regionalnych w Europie. Wymiar finansowy. Rekomendacje dla Polski [w:] Opinie i Ekspertyzy OE-236, Warszawa: Kancelaria Senatu.
Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych, sporządzona w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r., Dz. U. z 2009 r. Nr 137, poz. 1121.
Fourth Opinion on Hungary adopted on 25 February 2016, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Strasbourg, 12 September 2016.
Fourth Opinion on the Czech Republic adopted on 16 November 2015, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Strasbourg, 28 June 2016.
Fourth Opinion on the Slovak Republic adopted on 3 December 2014, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Strasbourg, Strasbourg, 3 December 2014.
Godlewska E., 2006, Prawa językowe mniejszości narodowych w Republice Austrii na przykładzie mniejszości słoweńskiej i chorwackiej, Annales Universitatis Maria Curie-Skłodowska Lublin-Polonia, vol. XIII, s. 61–67.
Godlewska E., 2013, Kwestia dwujęzycznych tablic o charakterze topograficznym w Republice Austrii – prawo oraz jego realizacja [w:] E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk (red.), Mniejszości narodowe w państwach Unii Europejskiej: stan prawny i faktyczny, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Gorter D., 2013, Linguistic Landscapes in a Multilingual World, Annual Review of Applied Linguistics, no. 33, s. 190–212.Gully J.M., 2011, Bilingual Signs in Carinthia: International Treaties, the Ortstafelstreit, and the Spaces of German, Transit, no. 7(1), s. 1–14.
Janusz G., 2011, Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej. Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r., Dz. U. z 2002 r. Nr 22, poz. 209.
Kutyłowska K., 2013, Polityka językowa w Europie, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Landry R., Bourhis R.Y., 1997, Linguistic Landscape and Ethnolinguistic Vitality: An Empirical Study, Journal of Language and Social Psychology, no. 1, vol. 16, s. 23–49.
Malloy T.H., 2005, National Minority Rights in Europe, New York: Oxford University Press.
Matclochovà E., 2013, Uprawnienia polskiej mniejszości narodowej w Republice Czeskiej[w:] D. Kornobis-Romanowska (red.), Folia Iuridica Wratislaviensis, t. 2, nr 2, s. 189–228.
Marody M., Giza-Poleszczuk A., 2004, Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Marten H.F., Van Mensel L., Gorter D., 2012, Studying Minority Languages in the Linguistic Landscape [w:] H.F. Marten, L. Van Mensel, D. Gorter (eds.), Minority Languages in the Linguistic Landscape, Basingstoke–New York: Palgrave Macmillan.
Merriman P., Rhys J., 2009, “Symbols of Justice”: the Welsh Language Society’s: campaign for bilingual road signs in Wales, 1967–1980, Journal of Historical Geography, no. 35, s. 350–375.
Nijakowski L.M. (red.), 2014, Konferencja Europejskie i regionalne instrument ochrony języków zagrożonych Warszawa, 5 listopada 2013 r., Warszawa: Kancelaria Sejmu.
Patten A., 2009, Survey Article: The Justification of Minority Language Rights, Journal of Political Philosophy, no. 1, s. 102–128.
Patten A., Kymlicka W. (eds.), 2003, Introduction: Language Rights and Political Theory: Context, Issues, and Approaches, w: Language Rights and Political Theory, Oxford: Oxford University Press.
Porębski A., 1991, Europejskie mniejszości etniczne Geneza i kierunki przemian, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Preece J.J., 2007, Prawa mniejszości, Warszawa: Wydawnictwo Sic! RaosV., 2015, Linguistic Landscape in EU member States. Politics of Visibility and Presence, paper, Zagreb, 29–30 June, https://www.coe.int/en/web/minorities/country-specific--monitoring (dostęp: 30.11.2018).
Sagan-Bielawa M., 2016, Wdrażanie Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych a rzeczywistość socjolingwistyczna w Polsce, Socjolingwistyka, nr 30, s. 7–21.
Silić T., 2013, Bilingual signs undermining post-war recovery, October 28, http://duelami-cal.eu/articles/66/bilingual-signs-in-vukovar (dostęp: 30.11.2018).
Skudrzyk A., Urban K., 2010, Małe ojczyzny. Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych, Katowice: Oficyna Wydawnicza WW.
Sloboda M., Šimičić L., Szabó-Gilinger E., Vigers D., 2012, The Policies on public signage in minority languages and their reception in four traditionally bilingual European locations, Media and Communication Studies, no. 63, s. 51–88.
Smyrski Ł., 2018, Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazy, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Sonntag S.K., Cardinal L., 2015, State Traditions and Language Regimes: A Historical Institutionalism Approach to Language Policy, Acta Universitatis Sapientiae, European and Regional Studies, no. 1(8), s. 5–21.
The Framework Convention: a key tool to managing diversity through minority rights. The Scope of Application of the Framework Convention for the Protection of National Minorities, 2016, Thematic Commentary, no. 4, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Strasbourg: Council of Europe.
The language rights of persons belonging to national minorities under the Framework Convention, 2012, Thematic Commentary, no. 3, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Strasbourg: Council of Europe.
Thornberry P., Estebanez M.A.M., 2004, Minority rights in Europe. A review of the work and standard of the Council of Europe, Strasbourg: Council of Europe.
Tomić L., 2013, Respect of the law, respect of minorities, October 28, http://duelamical.eu/articles/66/bilingual-signs-in-vukovar (dostęp: 30.11.2018).
Ustawa z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz. U. z 2005 r. Nr 17, poz. 141.
Używanie języka mniejszości narodowych jako pomocniczego języka urzędowego w wybranych krajach europejskich, 2003, Gliwice–Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, 2010, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 83.
Wicherkiewicz T., 2014, Regionalne języki kolateralne Europy – porównawcze studia przypadku z polityki językowej, Poznań: Rys.
Wicherkiewicz T., 2016, Ginące języki, etniczność, tożsamość i polityka [w:] N. Nau, M. Hornsby, M. Karpiński, K. Klessa, T. Wicherkiewicz, R. Wójtowicz, Języki w niebezpieczeństwie. Księga wiedzy, Poznań: Wydział Neofilologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Zwilling C., 2004, Minority Protection and Language Policy in the Czech Republic, Noves SL, Revista de Sociolingüística, s. 1–8, http://www.gencat.cat/llengua/noves/noves/hm04tardor/docs/zwilling.pdf (dostęp: 1.12.2018).
