Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweBrak zatrudnienia wobec osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w polskiej rzeczywistości prawnej i cyfrowej
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.51.10Słowa kluczowe:
zatrudnienie, zaburzeniea ze spektrum autyzmu, prawa osób z niepełnosprawnościami, era cyfrowaAbstrakt
Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, przyjęta przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2006 roku, zapewnia wszystkim osobom z niepełnosprawnością równość wobec prawa i zakazuje wszelkiej dyskryminacji. Gwarantuje również prawo do pracy. Kwestia zatrudniania osób autystycznych doczekała się wielu opracowań naukowych w literaturze anglojęzycznej, podczas gdy w polskiej nauce obszar ten jest wciąż słabo zbadany i opisany. Osoby autystyczne stanowią wyzwanie dla polskiej edukacji i zatrudnienia na otwartym rynku pracy. U źródeł tych problemów leżą uprzedzenia i lęki społeczne spowodowane zróżnicowaniem tej grupy społecznej, w której znajdują się zarówno osoby z rozległymi zaburzeniami, jak i samodzielnie funkcjonujące. Zaściankowość w postrzeganiu tej drugiej grupy pozbawia państwo polskie trudnego do przecenienia potencjału, jakim charakteryzuje się część osób z autyzmem niezatrudnionych w Polsce w czasach cyfryzacji, automatyzacji, pracy zdalnej na platformach, pracy indywidualnej czy zespołowej.
Downloads
Bibliografia
Chapman R. (2021), Neurodiversity and the social ecology of mental functioning, Perspectives on Psychological Science, 16(6): 1360–1372.
Chen J., Leader G., Sung C., Leahy M. (2015), Trends in Employment for Individuals with Autism Spectrum Disorder: a Review of the Research Literature, Review Journal of Autism and Developmental Disorders 2: 115–127.
Ciszewski W. (2019), Definiowanie pojęcia niepełnosprawności we współczesnej filozofii, Interdyscyplinarne Centrum Etyki UJ. 1-22.
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social committee and the Committee of the Regions, European Disability Strategy 2010–2020: A Renewed Commitment to a Barrier-Free Europe. COM (2010) 636 final, https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/ LexUriServ.do? uri=COM:2010:0636:FIN:EN:PDF. Dostęp 30.07.2023.
Council Decision of 26 November 2009 concerning the conclusion, by the European Community, of the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (2010/48/EC), https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010D0048&rid=1DostÚp 30.07.2023.
Dega W., Milanowska K. (red.) (1993), Rehabilitacja medyczna, PZWL, Warszawa.
Degener T. (2017), A new human rights model of disability [w:] V. Della Fina, R. Cera, G. Palmisano (eds.), The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Cham: Springer, 41–59.
DiGennaro Reed F.D., Hyman S.R., Hirst J. M. (2011), Applications of technology to teach social skills to children with autism, Research in Autism Spectrum Disorders, 5(3): 1003–1010.
DSM-5 (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5 (5th ed.), American Psychiatric Publishing, Inc. Eurofound (2021), The digital age: Implications of automation, digitisation and platforms for work and employment, Challenges and prospects in the EU series, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Finkelstein V. (1997), “From Enabling to Disabling an Open University?” Valedictory Lecture December 1997, The Open University, Walton Hall, Milton Keynes.
Finkelstein V. (2001), The social model repossessed, Centre for Disability Studies. Leeds.
Frombonne E. (2018), Editorial: The rising prevalence of autism, The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(7): 717–720.
Gajdzica Z. (2015), Klasa integracyjna jako przystań pograniczy, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 18, 4(22): 117-127.
Goldsmith T.R., LeBlanc L.A. (2004), Use of technology in interventions for children with autism, Journal of Early and Intensive Behavior Intervention, 1(2): 166–178.
Grzegorzewska M. (1968), Pedagogika specjalna. Skrypt wykładów, Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Hopkins I.M., Gower M.W., Perez T.A., Smith D.S., Amthor F.R., Wimsatt F.C., Biasini F.J. (2011), Avatar assistant: improving social skills in students with an ASD through a computer-based intervention, Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(11): 1543–1555.
Hulek A. (1977), Pedagogika rewalidacyjna, PWN, Warszawa.
ICD-11 (2022), International Classification of Diseases 11th Revision, WHO.
Jiang Ch., Lin L., Long S., Ke X., Fukunaga K., Lu Ying Han F. (2022), Signalling pathways in autism spectrum disorder: mechanisms and therapeutic implications, Signal Transduction and Targeted Therapy, 7, 229: 1–36.
Kapp S. (2020), „Introduction”, in Autistic Community and the Neurodiversity Movement: Stories from the Frontline, S. Kapp (ed.), Springer Nature, Singapore.
Leadbitter K., Leneh K.K., Ellis C., Dekker M. (2021), Autistic Self-Advocacy and the Neurodiversity Movement: Implications for Autism Early Intervention Research and Practice, Frontiers in Psychology, 12: 1–7.
MMWR (Morbidity and Mortality Weekly Report) (2020), Prevalence of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years – Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2016. Centres for Disease Control and Prevention.
NIK o wsparciu osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania (2019).
Oliver M. (2013), The social model of disability: Thirty years on, Disability & Society, 28(7): 1024–1026.
Nerenberg J. (2022), Neuroróżnorodne. Jak żyć w świecie skrojonym nie na naszą miarę, Krytyka Polityczna, Warszawa.
Parsons L.D. (2006), Using video to teach social skills to secondary students with autism. (cover story), Teaching Exceptional Children, 39(2): 32–38.
Piaget J. (1966), Studia z psychologii dziecka, PWN, Warszawa.
Pisula E. (2010), Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Rapaport J., Manthorpe J., Moriarty J., Hussein S., Collins J. (2005), AdvocacyandpeoplewithlearningdisabilitiesintheUK:howcanlocalfundersfindvalueformoney?, Journal of Intellectual Disability, (9)4: 299–319.
Resolution ResAP (2007), 4 on the education and social inclusion of children and young people with autism spectrum disorders adopted by the Committee of Ministers on 12 December 2007 at the 1014th meeting of the Ministers’ Deputies; https://search. coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=09000016805b039a [dostęp: 30.07.2023].
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U., poz. 1743 oraz z 2021 r., poz. 2294).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych dziedzinowych gromadzonych w systemie informacji oświatowej oraz terminów przekazywania niektórych danych do bazy danych systemu informacji oświatowej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1663).
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2019 r., poz. 1450).
Scott M., Jacob A., Hendrie D., Parsons R., Girdler S., Falkmer T., Falkmer M. (2017), Employer’s perception of the costs and the benefits of hiring individuals with autism spectrum disorder in open employment in Australia, Plos One, 1–16.
Silberman S. (2017), Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności, Vivante, Białystok.
Singer J. (1998), Odd people in: The birth of community amongst people on the Autistic Spectrum: A personal exploration of a new social movement based on neurological diversity. Doctoral thesis, Faculty of Humanities and Social Science University of Technology, Sydney.
Singer J. (1999), Why can’t you be normal for once in your life?: From a 'Problem with No Name' to a new category of disability [w:] M. Corker, S. French, S. (eds.), Disability Discourse (pp. 59–67), London Open University Press.
Singer J. (2017), Neurodiversity: The Birth of an Idea. Exeter Revaluation Books. Singer J. (2020), What is neurodiversity?, retrieved from https://neurodiversity2.blogspot.com/p/what.html [dostęp: 30.07.2023].
Społeczny obraz autyzmu (2021), Raport z badań ilościowych zrealizowany przez Fundację CBOS dla Fundacji JiM.
Szumski G. (2019), Koncepcja edukacji włączającej [w:] I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, Wydawnictwa FRSE, Warszawa.
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1900, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2019 r., poz. 1696).
https://autyzmwiedza.pl/jak-czesto-wystepuje-autyzm [dostęp: 30.07.2023].
https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/digital-age [dostęp: 31.07.2023].
http://rownosc.info/media/uploads/deklaracja_z_salamanki.pdf [dostęp: 31.07.2023].
