Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe(Samo)wiedza młodych osób z diagnozą ASD w zakresie spektrum autyzmu. Próba uzasadnienia świadomego doświadczania neuroróżnorodności w kontekście wspierania dobrostanu (doniesienie z badań)
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.54.05Słowa kluczowe:
autism spectrum condition, autyzm, dobrostan, samoświadomość, samowiedza, neuroróżnorodność, autism spectrum disorderAbstrakt
Artykuł zawiera opis elementów badań dokonanych na przełomie 4 lat (2019–2023) wśród młodych osób (n=16) w wieku 7–14 lat, które miały zdiagnozowane spektrum autyzmu. Celem badań był opis (samo)wiedzy młodych ludzi w zakresie funkcjonowania w spektrum autyzmu i/lub stanie niepełnosprawności, dokonany poprzez badania jakościowe metodą biograficzną (narracje indywidualne) oraz dzięki analizie treści samorzecznicznych w internecie. Artykuł zawiera także teoretyczne rozważania na temat najnowszych tendencji i kierunków wspierania osób z ASC oraz refleksje na kanwie literatury i badań dotyczące znaczenia (samo)świadomości osób w zakresie funkcjonowania w autystycznym spektrum dla ich dobrostanu, podniesienia jakości życia i kierunków działań wspierających.
Downloads
Bibliografia
Attwood T. (2025), Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik, Wydawnictwo Harmonia.
Babbie E. (2024), Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Błeszyński J. (2019), Samoocena autyzmu – jak osoby ze spektrum zaburzeń autyzmu odbierają autyzm. Badania netnograficzne, Logopedia Silesiana, 8: 124–136.
Cierpiałowska L., Górska D. (red.) (2016), Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Dębowski J. (2001), Świadomość – poznanie – naoczność poznania, Wydawnictwo UMCS.
Grandin T. (2006), Myślenie obrazami oraz inne relacje z mojego życia z autyzmem, Wydawnictwo Fraszka.
Gut A. (2011), Samoświadomość, dialog, mowa wewnętrzna oraz inne umysły [w:] P. Oleś, M. Puchalska-Wasyl (red.), Ja- dialogowe (s. 325–360), Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kanar M. (2018), Samowiedza osób ze spektrum autyzmu w kontekście teorii umysłu, Ogrody Nauk i Sztuk. 8: 263–267. DOI: 10.15503/onis2018.263.267.
Kanar M. (2019), Samoświadomość w ujęciu kognitywnym a spektrum autyzmu, Progress. Journal of Young Researches, 5: 76–89. DOI: 10.26881/prog.2019.5.06.
Kozielecki J. (1986), Psychologiczna teoria samowiedzy, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krause A. (2016), Normalizacja versus waloryzacja ról społecznych, Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 21: 58–65.
Krawczyk P., Święcicki Ł. (2020), ICD-11 vs. ICD-10 – przegląd aktualizacji i nowości wprowadzonych w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO, Psychiatria Polska, 54(1): 7–20. DOI: 10.12740/PP/103876.
Ławicka J. (2019), Człowiek w spektrum autyzmu. Podręcznik pedagogiki empatycznej, Wydawnictwo Fundacja Prodeste.
Pogodzińska O., Gałkowski T. (2016), Narracje osoby z ASD w autobiografii Temple Grandin, Dziecko autystyczne, 22, Wydawnictwo SWPS.
Pufund D. (2025), Analiza krytyczna koncepcji neuroróżnorodności w kontekście spektrum autyzmu, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 97(1): 20–31; DOI: 10.5604/01.3001.0055.1963.
Szymaniak J. (2013), Metoda biograficzna w nauce, Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, 10: 365–381.
Szymaniak J. (2020), Metoda biograficzna jako wyzwanie dla pedagoga i pracownika socjalnego, Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, 17: 23–42; DOI: 10.5604/01.3001.0014.9088.
Tammet D. (2018), Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętniki nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera, Wydawnictwo Czarne.
