Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweFunkcjonowanie wychowanków młodzieżowego ośrodka wychowawczego o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym w społecznej roli rodzinnej
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.057.12300Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, resocjalizacja, niedostosowanie społeczne, rola społeczna, placówki resocjalizacyjneAbstrakt
Kategoria wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną w obszarze resocjalizacji jest nadal mało eksplorowana. Rozważania podjęte w poniższym artykule stanowią refleksję wokół kontekstualnego traktowania współpracy z rodziną jako elementu wspierającego proces oddziaływań wychowawczych wobec nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Artykuł traktuje o jakości pełnionej społecznej roli rodzinnej przez wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym. We wstępie opisano społeczną sytuację osób z niepełnosprawnością intelektualną, sygnalizując wdrażanie postulatu normalizacji oraz inkluzji społecznej. W dalszej części zaprezentowano teoretyczny przegląd systemowych rozwiązań o charakterze prawnym w stosunku do nieletniego oraz uwarunkowań niedostosowania społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Finalnie zaprezentowano główne założenia metodologiczne oraz wyniki prowadzonych badań sondażowych. Celem podjętego badania było określenie jakości pełnienia społecznej roli rodzinnej nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umieszczonych w młodzieżowym ośrodku wychowawczym o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym. Do badania wykorzystano Skalę Oszacowań do Oceny Funkcjonowania Młodzieży w Rolach Społecznych, opracowany przez Marka Ignaczaka i Janusza Reykowskiego. W rezultacie zgromadzono materiał empiryczny obejmujący 124 profile badanej młodzieży. Wyniki badań pozwoliły na sformułowanie wniosku, że długość pobytu nieletniego w placówce resocjalizacyjnej oraz płeć jest czynnikiem różnicującym jakość pełnienia społecznej roli rodzinnej. Ponadto okazuje się, że środowisko rodzinne jest niezwykle istotnym, ale niedocenianym, czynnikiem procesu resocjalizacji nieletnich.
Downloads
Bibliografia
Ambrozik W. (2016), Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę uspołecznienia systemu oddziaływań, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Bakiera L., Stelter Ż. (2010), Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie, Roczniki Socjologii Rodziny. Studia Socjologiczne i Interdyscyplinarne, 20, 131–151.
Barczykowska A. (2015), (Nie)obecni- o roli rodziców w procesie resocjalizacji, Studia Edukacyjne, 35, 275–296.
Bobińska K., Pietras T., Gałecki P. (2012), Niepełnosprawność intelektualna- etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Bobek B. (1989), Poziom agresywności i lęku u młodzieży niepełnosprawnej i sprawnej umysłowo, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis. Prace Pedagogiczne, 62, 24–37.
Bonati M., O’Brien P. (2018), From institutionalisation to inclusion, People with Intellectual Disability Experiencing University Life, 42, 3–19.
Bourdieu P., Passeron J.C. (1990), Reprodukcja społeczna. Elementy teorii systemu nauczania, E. Neyman (tłum.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Braun P. (2013), Osoba niepełnosprawna w izolacji penitencjarnej, Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 7, 129–151.
Chimicz D. (2015), Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną wobec własnej sytuacji życiowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin.
Chrzanowska I. (2016), Stan i rozmiary udziału dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością w edukacji włączającej w Polsce, Forum Pedagogiczne, 1, 37–55.
Czapów Cz., Jedlewski J. (1971), Pedagogika resocjalizacyjna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Durek I. (2015), „Świat Idealny” – systemowa koncepcja pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika, 11, 11–23.
Dykcik W. (2009), Pedagogika Specjalna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Edwards M., Parmenter T., O’Brien P., Brown R. (2018), Family quality of life and the building of social connections: practical suggestions for practice and police, International Journal of Child, Youth and Family Studies, 9(4), 88–106.
Fajfer-Kruczek I. (2017), Adaptacja osób z niepełnosprawnością intelektualną do izolacji penitencjarnej – stan obecny oraz możliwe ukierunkowanie działań w zakresie modyfikacji istniejących rozwiązań, Studia Pedagogiczne, t. L, 241–253.
Giryński A. (1998), Poczucie samotności osób z upośledzeniem umysłowym a ich funkcjonowanie interpersonalne [w:] J. Pańczyk (red.), Tożsamość polskiej pedagogiki specjalnej u progu XXI wieku, Wydawnictwo WSPS, Warszawa, 194–203.
Gorajewska D. (2007), Normalność w niepełnosprawności, Wydawnictwo Integracja, Warszawa.
Hinc-Wirkus M. (2017), „Upośledzony” seks, czyli o seksualności osób z niepełnosprawnością w Polsce, Czasopismo Pedagogiczne, 1(4), 27–38.
Jahoda A., Wilson A., Stalker K., Cairney A. (2010), Living with Stigma and the Self–Perceptions of People with Mild Intellectual Disabilities, Social Issues. A Journal of the Society for the Psychological Study of Social Issues, 66/3, 521–534.
Jaworska A. (2012), Leksykon Resocjalizacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Jarecka E., Wolak R. (2008), Niepełnosprawność osadzonych – problem czy wyzwanie polskiego więziennictwa [w:] W. Ambrozik, H. Machel, P. Stępniak (red.), Misja służby więziennej wobec aktualnej polityki karnej i oczekiwań społecznych, Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej, Kalisz.
Kaleta K. (2008), Czynniki socjalizacji w rodzinie [w:] T. Sakowicz, K. Gąsior (red.), Rodzina Ÿródłem życia i mądrości, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce, 245–254.
Kieszkowska A. (2007), Rola rodziny w procesie socjalizacji [w:] S. Cudak (red.), Pedagogika rodziny, wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Ignatianum, Warszawa, 120–140.
Kirenko J. (2006), Oblicza niepełnosprawności, Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza, Łódź. Konieczna A. (2012), Dążenia rodziców do aktywizacji zawodowej dzieci z niepełnosprawnością –lęk o przyszłość [w:] D. Tomczyszyn, W. Romanowicz (red.), Aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnością, Wydawnictwo PSW, Biała Podlaska, 277–282.
Konopczyński M. (2007), Metody twórczej resocjalizacji, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Konopczyński M., Pospiszyl I. (2007), Resocjalizacja- w stronę środowiska otwartego, Wydawnictwo Pedagogium, Warszawa.
Konopczyński M. (2013), Kryzys resocjalizacji czy(li) sukces działań pozornych. Refleksje wokół polskiej rzeczywistości resocjalizacyjnej, Pedagogium. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, Warszawa.
Konopczyński M. (2014), Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę działań kreujących, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Konopczyński M. (2017), Pedagogika resocjalizacyjna –w poszukiwaniu nowych kontekstów teoretycznych i aplikacyjnych, Studia Pedagogiczne, t. L, 227–239.
Kościelska M. (1998), Oblicza upośledzenia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Langdon P., Murphy G.H., Clare I.C., Steverson T., Palmer E.J. (2011), Relationships among moral reasoning, empathy, and distorted cognitions in men with intellectual disabilities and a history of criminal offending, American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 116/6, 438–456.
Mariańczyk K., Otrębski W. (2012), Edukacja zawodowa i zatrudnianie osób niepełnosprawnych umysłowo w Polsce. Czy jest szansa na pomyślne przejście ze szkoły na rynek pracy? [w:] I. Ulfik-Jaworska, A. Gała (red.), Dalej w tę samą stronę, Wydawnictwo Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Marynowicz-Hetka E. (2009), Pedagogika społeczna, podręcznik akademicki, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Matczak G. (2016), Rodzina z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną – przeobrażenia na przestrzeni lat w Polsce, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 2, 90–107.
Mazur E. (2010), Rola rodziny w etiologii zachowań przestępczych na przykładzie osadzonych Aresztu Śledczego w Kielcach [w:] F. Kozaczuk (red.), Zachowania przestępcze, przyczyny i zapobieganie, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 286–299.
Mikrut, A. (2005), Agresja młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną – uwarunkowania i przejawy, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków.
Minczakiewicz E. (2008), Perspektywy dorastania młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w kontekście jakości życia wychowującej ją rodziny, Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 63–82.
Natora H. (2013), Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną – implikacje dla praktyki pedagogicznej, Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa, 4, 215–224.
Niedbalski J. (2013), Między kontrolą a autonomią – instytucjonalne uwarunkowania życia niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej, Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 4(9), 47–64.
Obuchowska I. (2005), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa.
Okoń W. (2007), Nowy Słownik Pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa.
Otrębski W. (2001), Osoby z upośledzeniem umysłowym w sytuacji pracy, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Postaremczak D (2012), Sytuacja społeczno-zawodowa osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim w województwie zachodniopomorskim [w:] K. Bondyra, H. Dolata, D. Postaremczak, A. Świdurska (red.), Specjalne szkolnictwo zawodowe wobec technologii informatycznych, M-Druk Zakład Poligraficzno-Wydawniczy Janusz Muszyński Poznań, 49–73.
Przywarka, I. (2003), Rodzina w sytuacji choroby, Roczniki Socjologii Rodziny, t. XIV, 153–172.
Sawicki K., Ćwikowski R., Chańko A. (2015), Dylematy i wyzwania współczesnej resocjalizacji, Wydawnictwo Alter Studio, Białystok.
Siemionow J. (2012), Możliwości pracy z rodzinami nieletnich niedostosowanych społecznie przebywających w Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych, Probacja, 1, 126–132.
Siemionow J. (2013), Uczeń niedostosowany społecznie z obniżoną sprawnością intelektualną: możliwości oddziaływań edukacyjnych i resocjalizacyjnych w instytucji opiekuńczo-wychowawczej, Niepełnosprawność, 12, 32–43.
Shpigelman C. (2017), Leveraging Social Capital of Persons With Intellectual Disabilities Through Facebook Participation: The Perspectives of Family Members and Direct Support Staff, Intellectual and developmental disabilities, 55(6), 407–418.
Skórczyńska M. (2007), Przewlekła choroba dziecka w aspekcie realizacji zadań życiowych jednostki i rodziny [w:] B. Cytowska, B. Winczura (red.), Dziecko chore. Zagadnienia biopsychiczne i pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 39–51.
Stelter Ż. (2008), Kształtowanie poczucia tożsamości przez dorastających niepełnosprawnych, Polskie Forum Psychologiczne, 1/13, 21–32.
Stelter Ż. (2009), Dorastanie osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Stelter Ż. (2013), Pełnienie ról rodzicielskich wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Difin, Warszawa.
Szacka B. (2008), Wprowadzenie do socjologii, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa.
Tomczyszyn D. (2018), Podział obowiązków i władzy w rodzinie wychowującej dziecko z niepełnosprawnością intelektualną, Opuscula Sociologica, 1(23), 65–82.
Tkaczyk G., Serafin T. (2001), Poradnik metodyczny dla nauczycieli uczniów z upośledzeniem umysłowymwstopniu lekkimwszkołach ogólnodostępnych i integracyjnych, MEN, Warszawa.
Twardowski A. (2005), Wychowanie dzieci o niesprawności sprzężonej [w:] I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa, 533–542.
Wojciechowski F. (1990), Dziecko umysłowo upośledzone w rodzinie, WSiP, Warszawa.
Woynarowska A. (2010), Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Ziemska M. (2009), Postawy rodzicielskie, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa.
Żmudzka M. (2003), Samoocena dzieci niepełnosprawnych intelektualnie uczęszczających do klas integracyjnych [w:] Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną. Wybrane problemy osobowości, rodzin i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, t. 1, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Karków, 30–49.
Żółkowska M. (2003), Poziom samoakceptacji osób z głębszą niepełnosprawnością [w:] Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną. Wybrane problemy osobowości, rodzin i edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, t. 1, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 50–68.
