Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweUczenie i uczenie się dziecka z niepełnosprawnością intelektualną
Słowa kluczowe:
uczenie się, strategie poznawcze, niepełnosprawność intelektualna, intersubiektywność, doświadczenie upośrednionego uczenia sięAbstrakt
W niniejszym artykule przyglądam się zagadnieniom związanym z mechanizmami odpowiadającymi za przebieg uczenia się, rozumianego jako proces konceptualizacji wiedzy oraz zagadnieniom związanym z uczeniem (nauczaniem) dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Rozważania osadzone zostały przede wszystkim w kontekście społeczno-kulturowej teorii rozwoju człowieka, psychologii rozwojowej i poznawczej. Perspektywy, które tworzą ramy niniejszego artykuły to perspektywa uczącego się dziecka i perspektywa osoby uczącej dziecko. Staram się wskazać zarówno obszary deficytowe odpowiedzialne za trudności w uczeniu się i poznawaniu świata przez dziecko z niepełnosprawnością intelektualną (deficyty w zakresie strategii poznawczych, pamięciowych, metapoznawczych) oraz możliwości, płaszczyzny i sposoby wspierania procesu uczenia się przez dorosłego. Wskazuję znaczenie intersubiektywności, instruktażu, doświadczenia upośrednionego uczenia oraz podkreślam konieczność adekwatnej konstrukcji otoczenia, w którym funkcjonuje dziecko. Uznaję, iż responsywny (gotów odpowiadać na potrzeby dziecka), dorosły stanowi integralny element procesu konceptualizacji wiedzy przez dziecko. Ucząc, sam jednocześnie uczy się, jak wspierać uczące się dziecko z niepełnosprawnością intelektualną.
Downloads
Bibliografia
Brzezińska A. (2000), Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Borkowski J.G., Carothers S.S., Howard, K., Schatz J., Farris J.R. (2009), Intellectual Assessment and Intellectual Disability [w:] Handbook of Intellectual and Developmental Disabilities, red. J. Jacobson, J. Mulick, J. Rojahn, Springer, New York, 261–277.
Flavell J. (1970), Developmental studies of mediated memory [w:] Advances in child development and behavior, red. H.W. Reese, L.P. Lipsitt, Academic Press, New York, 181–211.
Flavell J. (1971), First discussant’s comments: What is memory development the development of?, Human Development, 40: 272–278.
Gajdzica Z. (2020), Uczeń z lekką niepełnosprawnością intelektualną w szkole ogólnodostępnej. Nauczyciele o (nie)zmienionej sytuacji w kontekście kultury szkoły inkluzyjnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa.
Gauvain M. (2001), The Social Context of Cognitive Development, The Guilford Press, New York–London.
Gołębniak D. (2019), Proces kształcenia [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, PWN, Warszawa, 857–960.
Hua, Y., Woods-Groves, S., Ford, J., Nobles, K. (2014), Effects of the Paraphrasing Strategy on Expository Reading Comprehension of Young Adults with Intellectual Disability, Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 49(3): 429–439.
Jagodzińska M. (2003), Rozwój pamięci w dzieciństwie, GWP, Gdańsk. Kościelak, R. (1989), Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, PWN, Warszawa.
Kostrzewski J. (1976), Z zagadnień psychologii dziecka umysłowo upośledzonego. Materiały pomocnicze do psychologii upośledzonych umysłowo, WSPS, Warszawa.
Kowalik, S. (1989), Upośledzenie umysłowe. Teoria i praktyka rehabilitacji, PWN, Warszawa– Poznań, 40–50.
Kryteria Diagnostyczne z DSM-5® Desk Reference (2016), red. P. Gałecki, Ł. Święcicki, tłum. P.S. Krawczyk, EDRA Urban & Partner Sp. z o.o., Wrocław.
Ledzińska M. (2000), Uczenie się wykraczające poza warunkowanie [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk, 117–136.
Nęcka E. (2003), Inteligencja, geneza – struktura – funkcje, GWP, Gdańsk. Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2007), Psychologia poznawcza, ACADEMICA Wydawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Obuchowska, I. (2005), Dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim [w:] I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa.
Piszczek M. (2007), Diagnoza i wspomaganie rozwoju dziecka, wybrane zagadnienia, CMPP-P, Warszawa.
Schaffer H.R. (2005), Psychologia dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Schaffer H.R. (2010), Psychologia rozwojowa. Podstawowe pojęcia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków:.
Schalock R., Borthwick-Duffy S., Bradley V., Buntinx W., Coulter D., Craig E., Gomez S., Lachapelle Y., Luckasson R., Reeve A., Shogren K., Snell M., Spreat S., Tasse M., Thompson J., Verdugo-Alonzo M., Wehmeyer M., Yeager M. (2010), Intellectual disability: Definition, classification, and systems of support (11th ed.), American Association on Intellectual and Developmental Disabilities, Washington.
Schumaker J.B., Denton P.H., Deshler D.D. (1984), Learning strategies curriculum: The paraphrasing strategy, The University of Kansas, Kansas.
Siegler R. (1998), Emerging minds: The Process of Change, Oxford University Press, New York.
Trevarthen C. (2007), Podstawy Intersubiektywności niemowląt [w:] Małe dziecko i jego rodzina, z teorii i praktyki wczesnej interwencji psychologicznej, red. G. Kmita, Zeszyty Sekcji Psychologii Klinicznej Dziecka Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Wydawnictwo Emu, Warszawa, 29–48.
Vasta R., Haith M.M., Miller S.M. (2004), Psychologia dziecka, WSIP, Warszawa.
Wojciechowska B. (2008), Terapia Feuersteina [w:] Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa – teoria i praktyka, red. B.B. Kaczmarek, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Wood D. (2006), Jak dzieci uczą się i myślą, społeczne konteksty rozwoju poznawczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
