Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweNiewidzialna kobiecość kobiet z niepełnosprawnością intelektualną: fenomenograficzne rekonstrukcje nauczycielskich narracji
Słowa kluczowe:
kobiecość, niepełnosprawność intelektualna, feministyczne studia o niepełnosprawności, narracje, fenomenografiaAbstrakt
Artykuł przedstawia cząstkowe rezultaty badań nauczycielskich rekonstrukcji kobiecości, seksualności i dorosłości kobiet z niepełnosprawnością intelektualną. Przyjęta w nich społecznokulturowa perspektywa niepełnosprawności ujmuje kobiety z niepełnosprawnością intelektualną jako grupę doświadczającą zwielokrotnionej dyskryminacji w rezultacie krzyżowania się kategorii płci i niepełnosprawności. Efekt nakładania się społecznych kategorii stanowiących podstawę różnego rodzaju wykluczeń jest w tym wypadku dodatkowo wzmocniony kulturowym kontekstem postrzegania niepełnosprawności intelektualnej, której zazwyczaj przypisywane są negatywne znaczenia i wartości. Głównym celem badań była rekonstrukcja społeczno-kulturowych aspektów wytwarzania indywidualnych narracji kobiet (nauczycielek i terapeutek) na temat kobiet z niepełnosprawnością intelektualną. Badania osadzono w inspirowanym fenomenologią podejściu konstruktywistyczno-interpretatywnym, a do zebrania materiału badawczego wykorzystano metodę fenomenograficzną i otwarte wywiady o narracyjnej strukturze. Na podstawie analizy trzech narracji i rekonstrukcji tworzących je znaczeń wyłoniono główne pola semantyczne, a jedno z nich – „kobiecość niewidzialna” zostało przedstawione w artykule.
Downloads
Bibliografia
Adamiak M. (2017), Konsterująca realność. Problem związany z pojęciami kobiecości w kontekście odwołania do doświadczenia, Ethos 30, 1: 123–139.
Angrosino M. (2012), Badania etnograficzne i obserwacyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Barker C. (2005), Studia kulturowe – teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Butler, J. (2008), Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Chodkowska M (1993), Kobieta niepełnosprawna. Socjopedagogiczne problemy postaw, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Creswell J.W. (2013), Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Ćwirynkało K. (2018), Kobiecość z perspektywy kobiet z niepełnosprawnością intelektualną, Niepełnosprawność – Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 32: 293–303.
Gibbs G. (2015), Analizowanie danych jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Grütz M. (2007), Trzy historie o miłości rehabilitujące. Partnerstwo, małżeństwo i rodzicielstwo w życiu niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej [w:] Osoba z niepełnosprawności w systemie rehabilitacji, edukacji i wsparcia społecznego, red. Cz. Kosakowski, A. Krause, A. Żyta, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Imielski W., Witkowska M. (2018), Społeczna percepcja kobiety z niepełnosprawnością - w poszukiwaniu kobiecej tożsamości, Ogrody Nauk i Sztuki, 8: 285–294.
Jurgiel-Aleksander A. (2016), Fenomenografia i jej poznawcze konsekwencje w świetle projektu na temat doświadczeń edukacyjnych dorosłych. Refleksja badacza, Rocznik Andragogiczny, 23: 267–282.
Kasprzak T. (2019), Feministyczne studia nad niepełnosprawnością wobec postaw dyskryminujących kobiet z niepełnosprawnością, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 24: 133–147.
Kopciewicz L. (2009), Fenomenografia jako metoda badań kultury w jej codziennym wymiarze, Pedagogika Kultury, 5: 105–116.
Kopciewicz L. (2005), Kobiecość, męskość i przemoc symboliczna. Polsko-francuskie studium porównawcze, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kumaniecka-Wiśniewska A. (2006), Kim jestem? Tożsamość kobiet upośledzonych umysłowo, Żak, Warszawa.
Kvale S. (2021), Prowadzenie wywiadów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Maciejewska-Mroczek E., Radkowska-Walkowicz M. Reimann M. (2019), Zespół Turnera. Głosy i doświadczenia, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Marszałek L. (2008), Kulturowe uwarunkowania roli kobiety we współczesnym społeczeństwie, Seminare. Poszukiwania Naukowe, 25: 267–279.
Melosik Z. (2010), Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Mroz J. (2013), Fenomenografia jako metoda badania treści świadomościowych, Pedagogika Szkoły Wyższej, 1: 33–43.
Nowak-Lipińska K. (2002), Kobiecość, męskość w narracji osób niepełnosprawnych [w:] Pedagogika specjalna szansą na realizację potrzeb osób niepełnosprawnych, red. W. Dykcik, Cz. Kosakowski, J. Kuczyñska-Kwapisz, APS, UWM, UAM, Olsztyn–Poznań–Warszawa.
Ploch L., Żuraw H. (2019), Styl życia kobiet z niepełnosprawnością intelektualną, PWN, Siedlce.
Rzeźnicka-Krupa J. (2019, Społeczne ontologie niepełnosprawności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Solnit R. (2017), Mężczyźni objaśniają mi świat, Karakter, Kraków.
Szarota M. (2019), Niepełnosprawność, aktywizm i feminizm, czyli (feministyczne) studia o niepełnosprawności w pigułce [w:] Zespół Turnera: głosy i doświadczenia, red. E. Maciejewska-Mroczek, M.Radkowska-Walkowicz, M. Reimann, Oficyna Naukowa, Warszawa, 198–221.
Wołowicz-Ruszkowska A. (2013), Zanikanie? Trajektorie życia kobiet z niepełnosprawnością, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Wołowicz A. (2021), Paradygmat zignorowany. Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Wysocka A. (2020), Kobiecość kreowana. Społeczne standardy atrakcyjności z perspektywy kobiet z niepełnosprawnością intelektualną, Przegląd Pedagogiczny, 2: 316–329.
Publikacje internetowe
Kociejko M., Maksimum nadzoru, minimum wsparcia. Tak łamie się prawa reprodukcyjne kobiet z niepełnosprawnościami, https://oko.press/maksimum-nadzoru-minimum-wsparcia-taklamie-sie-prawa-reprodukcyjne-kobiet-zniepelnosprawnosciami (dostęp: 9.04.2021).
