Autorytet w świetle interpretacyjnej analizy fenomenologicznej – narracje osób z niepełnosprawnością

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie sposobów, w jakie osoby doświadczające niepełnosprawności fizycznej i/lub sensorycznej konceptualizują pojęcie autorytetu w swoich narracjach biograficznych. Badanie, oparte na interpretacyjnej analizie fenomenologicznej (IPA), pozwoliło uchwycić znaczenia przypisywane autorytetowi w wymiarze relacyjnym, tożsamościowym i etycznym. Analiza narracji ujawniała, że autorytet nie funkcjonuje jako uniwersalna czy instytucjonalna kategoria, lecz jako dynamiczna relacja oparta na dialogu, wzajemnym uznaniu i etycznej obecności.

Wypowiedzi uczestników badania wskazują zarówno na potencjał wspierający autorytet (uwewnętrznienie jako postawa moralna, źródło wsparcia), jak i na jego ambiwalentny charakter (doświadczenie oporu, krytycznego dystansu). W toku podjętej analizy wyodrębniono cztery wspólne wymiary autorytetu: relację dialogiczną, uwewnętrznienie, krytyczną refleksję oraz sensotwórczy wymiar w kontekście niepełnosprawności. Wyniki wskazują, że autorytet bywa rozumiany jako partnerska relacja, uznająca cielesne i egzystencjalne zmagania drugiego człowieka, ale może także tracić swój potencjał wspierający, gdy oparty jest na asymetrii i braku uznania.

Z perspektywy aplikacyjnej badanie podkreśla znaczenie tworzenia przestrzeni dialogicznych i inkluzyjnych, sprzyjających współtworzeniu wiedzy i znaczeń, niezależnie od sprawności cielesnej. Wnosi tym samym istotny wkład w rozwój krytycznej pedagogiki, etyki uznania oraz relacyjnych koncepcji autorytetu w edukacji i praktyce społecznej.