Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWartość korpusów językowych jako materiału do badania stereotypów osób z niepełnosprawnością: porównanie wyników zastosowania narzędzia Kolokator ze zbiorem asocjacji słownych
Słowa kluczowe:
niepełnosprawność, inwalida, stereotyp, korpus językowy, Narodowy Korpus Języka Polskiego, kolokaty, skojarzenia werbalneAbstrakt
Artykuł przedstawia próbę określenia możliwości wykorzystania materiałów z korpusów językowych oraz narzędzi korpusowych do odkrywania treści stereotypu związanego z kategorią inwalidztwa. Punktem wyjścia analiz było pozyskanie, za pomocą narzędzia Kolokator, zbioru wyrazów sąsiadujących bezpośrednio ze słowem inwalida w tekstach Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Zbiór ten porównano z reakcjami uzyskanymi w badaniu skojarzeniowym przeprowadzonym w grupie czterdziestu użytkowników języka polskiego. Wyodrębniono części wspólne i odrębne zbioru kolokatów i zbioru skojarzeń. Na podstawie analizy kontekstów wyodrębniono podstawowe sfery/kręgi tematyczne (semantyczne preferencje) stosowania słowa inwalida w zasobach korpusowych. Stwierdzono, że przeszukiwanie danych korpusowych przez Kolokator daje w efekcie obraz kształtowany przez perspektywę społeczną, wskazujący na: rolę grupy i rodzaju inwalidztwa, przynależność inwalidy do spółdzielni i związków, konieczność zaspokajania potrzeb inwalidów, sprawy ich pracy i uprawnień. Dane otrzymane z badania skojarzeniowego mogą potwierdzić istotność niektórych kolokatów oraz podkreślić rolę niektórych kręgów tematycznych, a także mogą wzbogacić obraz o określenia abstrakcyjne, emocjonalno-oceniające, wskazujące czynniki istotne dla kształtowania ewaluacyjnych aspektów stereotypu inwalidztwa.
Downloads
Bibliografia
Baker P, (2006), Using Corpora in Discourse Analysis, Continuum, London.
Baker P. (2010), Sociolinguistics and Corpus Linguistics, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Barnes C. Mercer G. (2008), Niepełnosprawność, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Bartmiński J., Panasiuk J. (2010), Stereotypy językowe [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 371–379.
Błeszyńska K. (1997), Społeczna percepcja osób niepełnosprawnych, Psychologia Wychowawcza, 5: 420–427.
Boryszewski P. (2008/9), Niepełnosprawni w środowisku lokalnym [w:] D.M. Piekut-Brodzka (red.), Nie w pełni sprawni, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Warszawa, 22–45.
Chlewiński Z. (1992), Stereotypy: struktura, funkcje, geneza. Analiza interdyscyplinarna [w:] Z. Chlewiński I., Kurcz Ida (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Kolokwia Psychologiczne nr 1, PAN, Warszawa, 7–28.
Chodkowska M., Byra S., Kazanowski Z., Osik-Chudowolska D., Parchomiuk M., Szabała B. (2010), Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją, UMCS, Lublin.
Deese J. (1965), The structure of associations in language and thought, John Hopkins, Baltimore.
Fliciński P. (2013), Narodowy Korpus Języka Polskiego w warsztacie frazeografa i frazeologa tradycjonalisty [w:] W. Chlebda (red.), Na tropach korpusów. W poszukiwaniu optymalnych zbiorów tekstów, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 31–44.
Greń Z. (2001), Stereotypy jako fenomeny językowe [w:] M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Wydawnictwo Scholar, Warszawa, 67–79.
Hörmann H. (1972), Introduction B la psycholinguistique, Librairie Larousse, Paris.
Hunca-Bednarska A. (1997), Skojarzenia werbalne w schizofrenii, Czelej, Lublin.
ISJP: Inny Słownik Języka Polskiego (2000), M. Bańko (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J. (2005), Lingwistyka płci: on i ona w języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Kofta M., Jasińska-Kania A. (2001), Wstęp. Czy możliwy jest dialog między społeczno-kulturowym a psychologicznym podejściem do stereotypów? [w:] M Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Wydawnictwo Scholar, Warszawa, IX-XXIX.
Kurcz I. (1976), Psycholingwistyka, Warszawa, PWN.
Lewandowska-Tomaszczyk B. (2005a), Powstanie i rozwój językoznawstwa korpusowego [w:] B. Lewandowska-Tomaszczyk B. (red.), Podstawy językoznawstwa korpusowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 9–26.
Lewandowska-Tomaszczyk B. (2005b), Analiza języka z zastosowaniem korpusu [w:] B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Podstawy językoznawstwa korpusowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 133–173.
Lewandowska-Tomaszczyk B., Bańko M., Górski R.L., ŁazińskiM., Pęzik P., Przepiórkowski A. (2012), Narodowy Korpus Języka Polskiego: geneza i dzień dzisiejszy [w:] A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 3–10.
Mautner G. (2007), Mining large corpora for social information: The case of elderly, Language in Society, 36: 51–72.
Mikołajczak-Matyja N. (2012), Między psycholingwistyką, psychologią a językoznawstwem: test skojarzeniowy jako interdyscyplinarna technika badawcza, Język, Komunikacja, Informacja, t. 7: 101–114.
Osik-Chudowolska D. (2010), Ustosunkowanie uczniów gimnazjum do niepełnosprawnych kolegów – w poszukiwaniu konsekwencji stereotypowego myślenia [w:] M. Chodkowska, S. Byra, Z. Kazanowski, D. Osik-Chudowolska, M. Parchomiuk, B. Szabała, Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją, UMCS, Lublin, 121–129.
Pęzik P. (2012), Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP, W: A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, Lewandowska-Tomaszczyk B. (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 253-273.
Panek M.P. (2012), Wymiary niepełnosprawności, Novae Res, Gdynia.
Rzedzicka K.D. (2003), Społeczne koncepcje dorosłości a niepełnosprawność [w:] K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczach pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 95–122.
SWJPD: Słownik współczesnego języka polskiego (1996), B. Dunaj (red.), Wilga, Warszawa.
Schneider D.J. (1999), Współczesne badania nad stereotypami: niedokończone zadanie [w:] C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 335–367.
Sękowski A. (2001), Tendencje integracyjne a postawy wobec osób niepełnosprawnych [w:] Z. Palak (red.), Pedagogika specjalna w reformowanym ustroju edukacyjnym, UMCS, Lublin, 135–147.
Stangor Ch., Schaller M. (1999), Stereotypy jako reprezentacje indywidualne i zbiorowe [w:] C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 13–36.
Stubbs M. (2001), Words and Phrases: Corpus Studies of Lexical Semantics, Wiley-Blackwell, Oxford.
SWO: Słownik wyrazów obcych (1980), J. Tokarski (red.), PWN, Warszawa.
Szałkiewicz Ł., Przepiórkowski A. (2012), Anotacja morfoskładniowa [w:] A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 59–96.
Waliński J. (2005), Typologia korpusów oraz warsztat informatyczny lingwistyki korpusowej [w:] B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Podstawy językoznawstwa korpusowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 27–41.
Zasępa E. (1998), Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych, Roczniki Pedagogiki Specjalnej, t. 9, WSPS, Warszawa, 278–286.
Zgółka H., Zgółka T. (1998), Biznesmen, uczony i robotnik. Aksjologiczne podstawy stereotypu językowego. Rekonesans [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław, 245–251.
Żmigrodzki P. (2015)., Narodowy korpus języka polskiego – z punktu widzenia leksykografa. Uwagi i postulaty w związku z pracą nad Wielkim Słownikiem Języka Polskiego PAN, Prace Filologiczne, 67: 367–375.
Żuraw H. (1998), Obraz osób upośledzonych umysłowo w opiniach ludzi pełnosprawnych, Psychologia Wychowawcza, 4: 346–352.
