Gdańskie i lüneburskie inwentarze rodziny kupieckiej Loitzów jako źródło do historii sztuki i kultury XVI wieku

Abstrakt

W niniejszym artykule omówiono trzy inwentarze kupiecko‑bankierskiej rodziny Loitzów, które dają wgląd w życie wyższego mieszczaństwa i szlachty w drugiej połowie XVI wieku. Są to pochodzący z 1567 roku gdański inwentarz pośmiertny majątku krewnej Loitzów, wdowy Małgorzaty Feldstete, lüneburski inwentarz majątku Stefana Loitza z 1572 roku oraz inwentarz biżuterii i sreber odziedziczonych przez córkę Stefana Beatę z lat 1580/1597.

W skład majątku Małgorzaty Feldstete, która mieszkała w dwóch pokojach w domu Loitzów w Gdańsku, wchodziła nie tylko biżuteria i ubiory, ale także zastawa stołowa, tekstylia, przedmioty gospodarstwa domowego oraz kilka książek o treści religijnej i części uzbrojenia, odziedziczone przez nią zapewne po męskich członkach rodziny. Typy biżuterii i strojów wymienione w inwentarzu można porównać z tymi, w jakich przedstawieni są członkowie rodziny na epitafiach Michaela Loitza (po 1561 r.) i Anny Connert (po 1563 r.) w kościele mariackim w Gdańsku. Bogate wyposażenie w cenną biżuterię i wysokiej jakości stroje, niektóre z cennymi futrzanymi wykończeniami, świadczą o tym, że Małgorzata nosiła się zgodnie z panującymi wówczas konwencjami mody patrycjatu gdańskiego.

Stefan Loitz, który wżenił się w zamożną patrycjuszowską rodzinę von Dassel w Lüneburgu, mieszkał w domu przy Münzgasse, którego całe bogate wyposażenie zostało opisane pokój po pokoju, szafa po szafie, szuflada po szufladzie od piwnicy aż pod dach na 54 arkuszach w inwentarza. W dokumencie tym odnotowano meble, obrazy, odzież, biżuterię, zastawę stołową, sprzęty domowe, a także dokumenty dotyczące dóbr w solankach lüneburskich i darów ołtarzowych oraz ważną korespondencję. Na podstawie opisanych herbów lüneburskich rodzin patrycjuszowskich wnioskować można, że zastawa stołowa w posiadaniu Loitza pochodziła z wyprawy jego żony. Odnotowane ważne dokumenty i korespondencja datowane na czas przed ślubem Stefana z Beatą von Dassel sugerują istotnie bogaty posag.

Córka Stefana, Beata, również otrzymała bogaty posag z biżuterią i wyrobami srebrnymi oraz papierami wartościowymi. W 1580 roku obeznany ze sztuką Stefan Loitz, który działał w całej Europie, spisał listę, w której wymienia nawet pochodzenie ni których klejnotów i drobnych przedmiotów z Francji czy Norymbergi. W późniejszych wykazach podano również wartość lub wagę pewnych obiektów.

Te trzy inwentarze stanowią ważne źródła do badań kulturowo‑historycznych nad rodzinami patrycjuszowskimi, mieszczaństwem i niższą szlachtą obszaru południowego Bałtyku w XVI wieku. Porównanie ich w przyszłości z innymi inwentarzami wyższych klas średnich pozwoli na lepszą klasyfikację i interpretację opisanych w nich przedmiotów.