Uniwersyteckie Czasopisma NaukowePamięciorzecz. Perspektywa myśli o materii i świecie nie(tylko)ludzkim
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2024.09Słowa kluczowe:
pamięciorzecz, materia, relacyjna ontologia, nieantropocentryczna pedagogika, czułośćAbstrakt
Inspiracją do powstania artykułu była objazdowa wystawa #StolenMemory, prezentująca fotografie rzeczy odebranych więźniom obozów koncentracyjnych w czasie II wojny światowej. W treści tekstu autorka przechodzi od argumentacji materialnego charakteru pamiętania i tez relacyjnej ontologii formułowanych na gruncie nowego materializmu, następnie konceptualizuje kategorię „pamięciorzeczy”. Opierając się na „semioforze” Krzysztofa Pomiana, buduje rozumienie „mnemoforu”, rzeczy, która przenosi pamięć. Wywód ugruntowuje w epikurejskiej, atomistycznej metafizyce materialistycznej i rozwija go w kontekście współczesnej, nieantropocentrycznej myśli społeczno‑humanistycznej. Dodatkowo pokazuje, że zarówno rzecz, jak i pamięć są materialne, a mnemofor w pamięciorzeczy zyskuje zgeneralizowane i bardziej uniwersalne znaczenie. Artykuł kończy refleksja o czułości jako afekcie operacjonalizującym relacje ludzi i nie‑ludzi, prowadzącej do pedagogicznie zorientowanej myśli o uwarunkowaniach współ‑czucia, empatycznego współżycia we wspólnym, nie(tylko)ludzkim świecie. Pamięciorzecz, jako kategoria pedagogiczna, otwiera przy tym możliwość produktywnego stosowania strategii odsłaniających symulakryczne struktury panowania i władzy i jako taka znajduje praktykowany wyraz w wystawie #StolenMemory.
Downloads
Bibliografia
Althusser L., Podziemny nurt materializmu spotkania, „Praktyka Teoretyczna” 2016, nr 19(1), s. 37–62.
Baudrillard J., Precesja symulakrów [w:] Postmodernizm: Antologia przekładów, wybrał, oprac. i przedmową opatrzył R. Nycz, Kraków 1996, s. 175–189.
Baudrillard J., The Precession of Simulacra, transl. by S.F. Glaser [w:] Cultural Theory and Popular Culture: A Reader, ed. J. Storey, 4th ed., Harlow 2009, s. 409–415.
Bednarek J., Zwrot posthumanistyczny a ontologia, „Praktyka Teoretyczna” 2014, nr 14(4), s. 247–255.
Braidotti R., Po człowieku, tłum. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa 2014.
Bruner J., Życie jako narracja, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1990, nr 4, s. 3–17.
Chutorański M., Nie (tylko) ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej, Szczecin 2020.
Demetrio D., Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie, tłum. A. Skolimowska, Kraków 2000.
Demetrio D., Pedagogika pamięci. W trosce o nas samych, z myślą o innych, tłum. A. Skolimowska, Łódź 2009.
Dobrowolska A., Bergmann z 1927 roku rusza w trasę, https://www.gdansk.pl/wiadomosci/Historyczne-piekno-na-torach-Tramwaj-Bergmann-po-remoncie,a,279205 [dostęp: 24.01.2025].
Dolphijn R., van der Tuin I., Nowy materializm. Wywiady i kartografie, tłum. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018.
Dominicé P., Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w edukacji dorosłych, ze słowem wstępnym do wyd. pol. O. Czerniawskiej, tłum. M. Kopytowska, Łódź 2006.
Grabarczyk K.M., „Simulacrum” Lukrecjusza w świetle współczesnej teorii metafory pojęciowej, „Iuvenilia Philologorum Cracoviensium” 2013, t. 6(6), s. 67–93.
Ingold T., Ewoluujące umiejętności, tłum. M. Polaszewska Nicke [w:] Formy aktywności umysłu. Ujęcie kognitywistyczne. Ewolucja i złożone struktury poznawcze, t. 2, red. A. Klawiter, Warszawa 2009, s. 110–131.
Ingold T., Splatać otwarty świat: architektura, antropologia, design, wybór i oprac. E. Klekot, tłum. E. Klekot, D. Wąsik, Kraków 2018.
Jullien F., Ponownie otworzyć możliwości: de koincydencja, kolejne życie. Wybór tekstów, tłum. i oprac. E. Marynowicz Hetka, Łódź 2024.
Kopania J., Platońska i epikurejska filozofia śmierci, „Kwartalnik Filozoficzny” 2013, t. 41(4), s. 60–84.
Krawczyk Bocian A., Biograficzne istnienie w opowieści, Warszawa 2023.
Latour B., Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora sieci, wstęp K. Abriszewski, tłum. A. Derra, K. Abriszewski, Warszawa 2010.
Malicka M., Ja to znaczy kto? Rzecz o osobowej tożsamości i wychowaniu, Warszawa 1996.
Mendel M., Kategoria miejsca w pedagogice i animacja na miejsce wrażliwa [w:] Pedagogika miejsca, red. M. Mendel, Wrocław 2006, s. 21–37.
Mendel M., Poza humanizm: Transformatywna i regeneratywna praca socjalna jako czuła pedagogika publiczna, „Praca Socjalna” 2022, nr 37(3), s. 59–72.
Mendel M., Sztuka jako czuła pedagogika publiczna [w:] Metafiguracje. Omdlenie / Metafigurations. Fainting, red. S. Lipnicki, Gdańsk 2021, s. 8–19.
Mendel M., Theiss W., Pamięć, miejsce i kategoria pamięciomiejsca w perspektywie społeczno edukacyjnej [w:] Pamięć i miejsce. Perspektywa społeczno edukacyjna, red. M. Mendel, W. Theiss, Gdańsk 2018, s. 9–29.
Morton T., Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, wstęp A. Marzec, tłum. A. Barcz, Warszawa 2023.
Pomian K., Historia. Nauka wobec pamięci, tłum. H. Abramowicz, Lublin 2006.
Rodak P., Semiofor [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz Wolska, R. Traba, współpraca: J. Kalicka, Warszawa 2014, s. 454–455, https://cbh.pan.pl/pl/semiofor [dostęp: 11.12.2024].
Spragnieni miasta. Wykłady performatywne profesora Jacka Dominiczaka, Gdański Teatr Szekspirowski, https://teatrszekspirowski.pl/event/spragnieni-miasta/ [dostęp: 29.01.2025].
Tokarczuk O., Czuły narrator, Kraków 2020.
