Geometria imaginacji. O kształtowaniu przestrzeni u Schulza

Autor

  • Eliza Kącka Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.26881/sf.2019.14.02

Słowa kluczowe:

geokrytyka, Bruno Schulz, utopia, atopia, dwudziestolecie międzywojenne

Abstrakt

The starting point of the essay is a hypothesis that the concepts of time in Schulz’s fiction can be approached more effectively and systematically than those of space. It is space that shows his inventiveness the best, comparable to his drawings. There are many studies of space in Schulz’s fiction, yet few of them address the basic problem: how is space actually created, what are the rules of its production? While a number of critics have pointed at the figure of the labyrinth and geopoetics has inevitably become a relevant method, less attention has been paid to the representations of phenomena from the border area of dream and wakefulness. Ernst Mach’s Analysis of Impressions, commonly read by Schulz’s peers, suggests many valuable clues. The proper frame of reference for such phenomena, close to spontaneous hallucinations, is language. It is its dynamic, with which Schulz collaborates in a disciplined way without reducing its artistic value, which generates analogies between linguistic operations and spatial forms. The shaping of space conditioned by language – verbal mimesis which renounces any other mimetic ambitions – is a very interesting aspect of Schulz’s writing. The essay includes analyses of the selected passages from Schulz’s stories – those dominated by a unique conditional mode signalized on various levels by verbal, adjectival, and adverbial phrases. Schulz’s tour de force in that respect is “The Gale.” The atmosphere of the story is uncanny and surreal, and, what is perhaps the most important, the sound effects are rich as in no other work of fiction by the Drogobych writer. “Spring” shows other strategies of creating spaces derived from words. It is important that the stories in both Schulz’s collections make the reader turn to the concepts related to the category of non-place.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Eliza Kącka - Uniwersytet Warszawski

Adiunkt na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego (Zakład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX Wieku). Autorka książek naukowych Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida (Warszawa 2012) oraz Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda (Kraków 2017), a także tomów prozatorskich Elizje (Kraków 2017) i po drugiej stronie siebie (Kraków 2019). Współredaktorka antologii poezji najnowszej Poeci i poetki przekraczają granice (Katowice 2011), redaktorka wyborów poezji mniej współczesnej (m.in. Cypriana Norwida „Klucze od Echa” – Osobność – Wiersze, Kraków 2018). Członkini Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Bibliografia

Augé Marc. 2010. Nie-miejsca: wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Przeł. R. Chymkowski. Przedmowę napisał W.J. Burszta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bolecki Włodzimierz, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek (red.). 2006. Słownik schulzowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Bursztyka Przemysław. 2014. „Szczeliny w nieskończoność…”. Brunona Schulza metafizyka śladu. W Schulz. Między mitem a filozofią. Pod red. J. Michalik i P. Bursztyki. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Cervantes Saavedra Miguel de. 1952. Przemyślny hidalgo Don Kichot z Manczy. Przeł. E. Boyé. T. 2. Warszawa: Książka i Wiedza.

Czaja Dariusz. 2013. Nie-miejsca. Przybliżenia i rewizje. W Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria. Wybór i wstęp D. Czaja. Wołowiec: Czarne.

Ficowski Jerzy. 2002. Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia. Sejny: Fundacja „Pogranicze”.

Jarzębski Jerzy. 1984. Czasoprzestrzeń mitu i marzenia w prozie Brunona Schulza. W Powieść jako autokreacja. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Jarzębski Jerzy. 2005. Prowincja Centrum. Przypisy do Schulza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Jarzębski Jerzy. 2016. Schulzowskie miejsca i znaki. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Mach Ernst. 2009. Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej. Przeł. M. Miłkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Meniok Wiera. 2009. „Bezimienna i kosmiczna” mapa Drohobycza według Brunona Schulza. Lublin: Stowarzyszenia Festiwal Brunona Schulza.

Panas Władysław. 2006. Willa Bianki. Mały przewodnik drohobycki dla przyjaciół (fragmenty). Przygotował do druku P. Próchniak. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Rybicka Elżbieta. 2000. Błądzić w czytaniu: proza Brunona Schulza. W Formy labiryntu w prozie polskiej XX wieku. Kraków: Universitas.

Rybicka Elżbieta. 2014. Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Universitas.

Schulz Bruno. 1989. Opowiadania. Wybór esejów i listów. Oprac. J. Jarzębski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Słowacki Juliusz. 1986. Kordian: część pierwsza trylogii. Spisek koronacyjny. Oprac. M. Inglot. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Stala Krzysztof. 1995. Na marginesach rzeczywistości. O paradoksach przedstawiania w twórczości Brunona Schulza. Warszawa: Wydawnictwo IBL.

Stempowski Jerzy. 2000. List z 14 stycznia 1966. W Listy. Wyb. i red. B. Toruńczyk. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich.

Themerson Stefan. 2008. O potrzebie tworzenia widzeń. Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski: Fundacja Sztuka i Współczesność.

Pobrania

Opublikowane

2019-12-16

Jak cytować

Kącka, E. (2019). Geometria imaginacji. O kształtowaniu przestrzeni u Schulza. Schulz/Forum, (14), 33–42. https://doi.org/10.26881/sf.2019.14.02

Numer

Dział

[odczytania]