Kto i kiedy zainicjował fundację klasztoru cysterek w Dorpacie?

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu była próba odpowiedzi na pytanie, kto i kiedy zainicjował fundację żeńskiego klasztoru cysterskiego w estońskiej diecezji dorpackiej. Nie ulega wątpliwości, że zakładanie klasztorów żeńskich nie było sprawą priorytetową w świeżo chrystianizowanych, słabo zaludnionych i peryferyjnych Inflantach. Pierwsze klasztory męskie na tych ziemiach powstały w pierwszej dekadzie XIII w., klasztory żeńskie – dopiero na początku drugiej połowy XIII w. Fundatorami wszystkich byli lokalni władcy terytorialni – król duński i inflanccy biskupi (ryski, dorpacki i ozylski). Należy więc uznać, że podobnie było w wypadku klasztoru cysterek dorpackich, i szukać jego fundatora wśród dorpackich hierarchów. Wydaje się, że inicjatorem tej fundacji, która po raz pierwszy była wzmiankowana źródłowo dopiero w 1345 r., mógł być biskup dorpacki Frederick von Haseldorf, sprawujący tę godność w latach 1268 – ok. 1289. Sprzyjały temu stosunkowo długi czas jego pontyfikatu, potwierdzone źródłowo wcześniejsze zainteresowanie biskupa monastycyzmem kobiecym (jego rodzinny Holsztyn, Meklemburgia, Pomorze Zachodnie) oraz wysoka pozycja społeczna i majątkowa. Wydaje się, że zamiar fundacji powstał dopiero w ostatnich latach życia biskupa Fredericka von Haseldorfa i po jego śmierci przeznaczono na ten cel pieniądze sprowadzone przez dorpacką kapitułę katedralną ze Stralsundu, a stanowiące spuściznę po zmarłym biskupie. Samo powstanie klasztoru zapewne było rozciągnięte w czasie, podobnie jak w wypadku nieco lepiej oświetlonych źródłowo i wcześniejszych fundacji żeńskich klasztorów cysterek w Rydze i Rewalu, ale być może zaczął on funkcjonować jeszcze w XIII w. – zamykając okres chrystianizacji Inflant – do którego przynależały wszystkie fundacje cysterskie na terenie Dawnych Inflant.