Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweNadbałtyckie, połabskie i pomorskie uzupełnienia do prac o jeniectwie w średniowieczu (część pierwsza)
DOI:
https://doi.org/10.26881/sds.2024.27.07Słowa kluczowe:
prisoners of war, Pomerania, Polabian Slavdom (Słowiańszczyzna połabska), Elbe region, captivityAbstrakt
Polish historical literature has recently seen a renewed interest in the fate of prisoners of war who fell into captivity in the numerous battles fought during the Middle Ages. Due to the availability of historical sources, particular attention has been paid to the fourteenth and fifteenth centuries, although, of course, relatively few examples of captives from the earlier period have been discussed. In this respect, chronicles illustrating armed conflicts between the Polish or Polish Lithuanian state and the Teutonic Order have been particularly useful. What came as an important point of reference for historians were also cases of prisoners of war described in Western European sources. So far, there has been no broader study of medieval captives which would focus on the Slavia. This term first referred to the territories inhabited by the Polabian Slavs, from Holstein to the borders of Western Pomerania. At the end of the twelfth and in the thirteenth century, it came to be used for medieval Mecklenburg and Western Pomerania. From the perspective of the Kingdom of Denmark, it was still a much wider area. The present study attempts to trace and discuss cases of captivity in the geographical area in question.
The work covers mainly the years 1177–1320, from the conflict over the Saxon inheritance after the death of Henry the Lion, in which not only German, but also Mecklenburg and Pomeranian rulers took part, to the extinction of the Brandenburg margraves from the Ascanian dynasty. War or conflict was an important tool of the policy of members of this dynasty, particularly experienced by other feudal lords from the area under study.
Considering that the source material is quite extensive, for editorial reasons the study has been divided into parts. The first part covers the period until the end of the twelfth century.
Downloads
Bibliografia
Źródła
Annales Magdeburgenses, ed. G.H. Pertz [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 16, Hannover 1859, s. 107–196.
Annales Palidenses, ed. G.H. Pertz [w:] Monumenta Germaniae Histo rica. Scriptores, Bd. 16, Hannover 1859, s. 51–96.
Annales Pegavienses, ed. G.H. Pertz [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, 16, Hannover 1859, 234–270.
Annales Ryesnses [w:] Annales Danici medii ævi, ed. E. Jørgensen, t. 1–2, Københavns 1902, s. 62–70, 73–125.
Annales Quedlinburgenses, hrsg. v. M. Giese [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum Germanicarum in usum Scholarum separatim editi, Bd. 72, Hannover 2004, s. 381–580.
Annales Waldemariani [w:] Annales Danici medii ævi, ed. E. Jørgensen, t. 1–2, Københavns 1902, s. 72–104.
Annalista Saxo, hrsg. v. K. Nass [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 37, Hannover 2006.
Arnoldi Chronica Slavorum ex recensione I.M. Lappenbergii in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historicis recudi fecit Georgius Heinricus Pertz, Hannover 1868.
Chronica principum Saxoniae, hrsg. v. O. Holder Egger [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 25, Hannover 1880, s. 472–480.
Chronicon Montis Sereni, ed. E. Ehrenfeuchter [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 23, Hannover 1874, s. 130–226.
Cronica S. Petri Erfordensis moderna, ed. O. Holder Egger [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 30/1, Hannover 1896, s. 354–472.
Ebonis vita sancti Ottonis episcopi Babenbergensis, eds. K. Liman, J. Wikarjak [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 7/2, Warszawa 1969.
Die Chronik der Markrgrafen von Brandenburg (aus dem Hause der Askanier, 13. Jahrhundert). Nach der Edition Georg Sello (1888). LateinischDeutsch, bearb. L. Partenheimer, M. Niens, Potsdam 2019.
Ex historia regum Danorum dicta Knytlingasaga, hrsg. v. F. Jónsson [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 29, Hannover 1892, s. 271–322.
Ex Snorronis Historia regum Norwegiensium dicta Heimskringla, hrsg. v. F. Jónsson [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 29, Hannover 1892, s. 329–349.
Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, wyd. K. Maleczyński [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 2, Kraków 1952.
Heinrici de Antwerpe, Tractatus de captione urbis Brandenburg, hrsg. v. O. Holder Egger [w:] Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 25, Hannover 1880, s. 482–484.
Helmoldi presbyteri Bozoviensis Cronica Slavorum, editio 3, hrsg. v. B. Schmeidler [w:] Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum Scholarum, Bd. 32. Hannover 1937.
Herbordi dialogus de vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis, eds. K. Liman, J. Wikarjak [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 7/3, Warszawa 1974.
Incerti auctoris Chronica Danorum, et præcipue Sialandiæ, seu Chronologia rerum Danicarum ab Anno 936 ad An.1307, ed. J. Langebek [w:] Scriptores rerum Danicarum medii aevi, t. 2, Hafniae 1773, s. 169–176.
Kronika Thietmara, wyd. i tłum. M.Z Jedlicki, Poznań 1955. Magistri Adam Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, hrsg. v. B. Schmeidler [w:] Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historicis separatim editi, editio 3, Bd. 2, Hannover–Leipzig 1919.
Mainzer Urkundenbuch, Bd. 2: Die Urkunden seit dem Tode Erzbischof Adalberts I. (1137) bis zum Tode Erzbischof Konrads (1200), bearb. v. P. Acht, Darmstadt 1968–1971.
Marcin Bielski, Kronika polska, Kraków 1597.
Meklemburgische Urkundenbuch, hrsg. v. F Lisch et al., Bd. 1, Schwerin 1863.
Monumenta Erphesfurtensia. Saec. XII. XIII. XIV, hrsg. v. O. Holder¬ Egger [w:] Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historicis separatim editi, Hannover– Leipzig 1899.
Petri Olai Chronica regum Danorum: a Dano ad obitum Iohannis regis [w:] Scriptores rerum Danicarum medii aevi, ed. J. Langebek, t. 1, Hafniae 1772, s. 68–148.
Przibiconis de Radenin dicti Pulkava Chronicon Bohemiae Kronika Pulkavova), eds. J. Emler, J. Gebauer [w:] Fontes rerum Bohemicarum, vol. 5, Praha 1893.
Regesten der Markgrafen von Brandenburg aus askanischem Hause, bearb. v. H. Krabbo, G. Winter, Lief. 1–12, Leipzig 1910–1930, Suplementband, Berlin 1955.
Regesten zur Geschichte der Slaven an Elbe und Oder (vom Jahr 900 an), bearb. v. Ch. Lübke, Digitale Ausgabe 2018 [dostęp: 25.07.2024].
Rocznik świętokrzyski dawny, wyd. A Bielowski [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 2, s. 772–774.
S. Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis, eds. K. Liman, J. Wikarjak [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. 7/1, Warszawa 1966.
Sächsische Weltchronik, ed. L. Weiland [w:] Monumenta Germaniae Historica. Deutsche Chroniken, Bd. 2/1, Hannover 1876.
Saxonis Grammatici Gesta Danorum, hrsg. v. A. Holder, Strassburg 1886.
Urkundenbuch der Stadt Lübeck, bearb. von J.F. Böhmer, F. Techen, Bd. 2, Lübeck 1858.
Vita Anskarii auctore Rimberto. Accedit vita Rimberti, hrsg. v. G. Weitz [w:] Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum Scholarum, Bd. 2, Hannover 1884.
Widukindi monachi Corbeiensis rerum gestarum Saxonicarum libri tres, hrsg. v. G. Waitz, P. Kehr, P. Hirsch [w:] Monumenta Germaniae HistoricaScriptores rerum Germanicarum in usum Schola rum separatim editi, Bd. 60, Hannover 1935.
Literatura przedmiotu
Adelung J.Ch. Grammatisch Kritisches Wörterbuch der Hochdeutschen Mundart. Ausgabe letzter Hand, Th. 4, Leipzig 1801.
Allen C.F., Geschichte des Königreichs Dänemark, aus dem Dänischen übersetzt und mit Tabellen und Registern vermehrt von N. Falk, Kiel 1824.
Auge O., Behauptung, Unterordnung, Anpassung: Der Weg der sla wischen Herren von Mecklenburg und Herzöge von Pommern zu Reichsfürsten (vom frühen 12. bis zur Mitte des 14. Jahrhunderts), „Blätter für deutsche Landesgeschichte” 2014, Bd. 150, s. 211–244.
Auge O., Handlungsspielräume fürstlicher Politik im Mittelalter. Der südliche Ostseeraum von der Mitte des 12. Jahrhunderts bis in die frühe Reformationszeit, Ostfildern 2009.
Auge O., Im Zeichen des Kreuzes: Die Eroberungen dänischer Könige vom 12. bis zum 14. Jahrhundert [w:] Herrschaft über fremde Völker und Reiche. Formen, Ziele und Probleme der Eroberungspolitik im Mittelalter, hrsg. v. H. Kampf, Ostfildern 2022, s. 369–408.
Barthold F.W., Geschichte von Pommern und Rügen, Teil 2, Hamburg 1840.
Bartkowski R.F., Słowianie Połabscy. Dzieje zagłady, Warszawa 2015.
Biereye W., Die Wendeneinfälle der Jahre 1178, 1179, 1180 und die Herausforderung Heinrichs des Löwen zum Zweikampf durch Markgraf Dietrich von Landsberg, „Historische Zeitschrift” 1916, Bd. 115, s. 311–323.
Bogusławski W., Dzieje Słowiańszczyzny północno zachodniej aż do wynarodowienia Słowian zaodrzańskich, t. 4, Poznań 1900.
Bogusławski W., Dzieje Słowiańszczyzny północno zachodniej do połowy XIII wieku, t. 3, Poznań 1892.
Bollnow H., Der Kampf um Vorpommern im 12. und 13. Jahrhundert von Lothar von Sachsen bis zum Ende der Staufer, „Baltische Studien. Neue Folge” 1960, Bd. 47, s. 47–64.
Boroń P., Kanut Laward – Rex Obotritorum. Kontrowersje wokół tytulatury duńskiego księcia, władcy słowiańskich plemion [w:] Religia ludów Morza Bałtyckiego. Stosunki polsko duńskie w dziejach. Mare integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, red. M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń 2010, s. 102–120.
Boroń P., Kniaziowie, królowie, carowie. Tytuły i nazwy władców słowiańskich we wczesnym średniowieczu, Katowice 2010.
Boroń P., Rex Pomeranorum – o próbie awansu w hierarchii władców pomorskich w XII wieku [w:] Ekskluzywne życie – dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, red. M. Rębkowski. Wolin 2011, s. 119–133.
Brankač J., Die sorbische Bevölkerung zwischen Saale und Neiße unter der Herrschaft des deutschen Feudaladels (11. bis 13. Jahrhundert) [w:] Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawi schen Stämme westlich von Oder und Neiße vom 6. bis 12. Jahrhundert, hrsg. v. J. Herrmann, Berlin 1985, s. 367–376.
Brüske W., Untersuchungen zur Geschichte des Lutizenbundes: deutsch wendische Beziehungen des 10.–12. Jahrhunderts, Köln– Wien 1983.
Brzustowicz G.J., Postępowanie z jeńcami wojennymi w Nowej Marchii i na Pomorzu Zachodnim, „Rocznik Chojeński. Pismo Historyczno¬ Społeczne” 2015, t. 7, s. 143–180.
Brzustowicz G.J., W niewoli na rycerskie słowo. Uwięzienie księcia geldryjskiego Wilhelma na Pomorzu Zachodnim i w Nowej Marchii w latach 1388–1399 (cz. 1–2), „Rocznik Chojeński. Pismo HistorycznoSpołeczne” 2016–2017, t. 8, s. 109–146; t. 9, s. 105–158.
Contamine P., Kriegsgefangene. I. Allgemein und westliches Europa [w:] Lexikon des Mittelalters, Lief. 5, Stuttgart–Weimar 1999, szp. 1528–1531.
Curschmann F., Die Belehnung Herzog Bogislaws I. von Pommern im Lager von Lübeck (1181), „Pommersche Jahrbücher” 1937, Bd. 31, s. 5–34.
Dahlmann F.Ch., Geschichte von Dänemark, Bd. 1, Hamburg 1840.
Dubis A., Łupy, jeńcy i trofea wojenne w polskich kronikach średniowiecznych, „Koło Historii” 2022, nr 27, s. 11–35. Duby G., Bitwa pod Bouvines, niedziela 27 lipca 1214, Warszawa 1988.
Eggert O., Dänisch wendische Kämpfe um Pommern und Mecklenburg, „Baltische Studien. Neue Folge” 1928, Bd. 30, s. 1–74.
Eggert O., Die Wendenzüge Waldemars I. und Knuts VI. von Dänemark nach Pommern und Mecklenburg, „Baltische Studien. Neue Folge” 1927, Bd. 29, s. 1–151.
Ehlers J., Heinrich der Löwe. Eine Biographie, München 2008.
Engels O., Friedrich Barbarossa und Dänemark [w:] Friedrich Barbarossa. Handlungsspielräume und Wirkungsweisen des staufischen Kaisers, hrsg. v. A. Haverkamp, Sigmaringen 1992, s. 353–385.
Freytag H.J., Der Nordosten des Reiches nach dem Sturz Heinrichs des Löwen. Bischof Waldemar von Schleswig und das Erzbistum Bremen (1192/93), „Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters” 1969, Bd. 25, s. 471–530.
Fritze W.H., Beobachtungen zu Entstehung und Wesen des Lutizenbundes, „Jahrbuch für die Geschichte Mittel und Ostdeutschlands” 1985, Bd. 7, s. 1–38.
Fritze F.W., Gottschalk [w:] Lexikon des Mittelalters, Lief. 4, Stuttgart– Weimar 1999, szp. 1610.
Fritze W.H., Probleme der abodritischen Stammes und Reichsverfas sung und ihrer Entwicklung vom Stammes staat zum Herrschaftsstaats [w:] Siedlung und Verfassung der Slawen zwischen Elbe, Saale und Oder, bearb. v. H. Jankuhn, W. Schlesinger, E. Schwarz, H. Ludat, Gießen 1960, s. 141–219.
Gaethke H.O., Herzog Heinrich der Löwe und die Slawen nordöstlich der unteren Elbe, Frankfurt am Main 1999.
Gaethke H.O., Knud VI. und Waldemar II. von Dänemark und Nordalbingien 1182–1227. T. 1, „Zeitschrift der Gesellschaf t für SchleswigHolsteinische Geschichte” 1996, Bd. 121, s. 21–99.
Giesebrecht W. v., Geschichte der deutschen Kaiserzeit, Bd. 1, Leipzig 1881.
Giesebrecht W. v., Geschichte der deutschen Kaiserzeit, Bd. 2: Blüthe des Kaiserthums, Leipzig 1885.
Grabski A.F., Bolesław Chrobry 967–1025, [b.m.d.w].
Grabski A.F., Polska sztuka wojenna za pierwszych Piastów, wyd. 3, Oświęcim 2019.
Grinder-Hansen P., Die Slawen bei Saxo Grammaticus. Bemerkungen zu den Gesta Danorum [w:] Zwischen Reric und Bornhöved: die Beziehungen zwischen den Dänen und ihren slawischen Nach barn vom 9. bis ins 13. Jh. Beiträge einer internationalen Konferenz, Leipzig, 4.–6. Dezember 1997, hrsg. v. O. Harck, Ch. Lübke, Stuttgart 2001, s. 179–186.
Hamann M., Mecklenburgische Geschichte. Von den Anfängen bis zur landständischen Union von 1523, Köln 1968.
Hoffmann E., Lübeck im Hoch und Spätmittelalter: Die große Zeit Lübecks [w:] Lübeckische Geschichte, hrsg. v. A. Graßmann, Lübeck 1989, s. 79–340.
Hoppe W., Erzbischof Wichmann von Magdeburg [w:] idem, Die Mark Brandenburg, Wettin und Magdeburg. Ausgewählte Aufsätze, hrsg. v. H. Ludat, Köln 1965, s. 1–152.
Hoppe, Markgraf Konrad von Meißen, der Reichsfürst und der Gründer des wettinischen Staates [w:] idem, Die Mark Brandenburg, Wettin und Magdeburg. Ausgewählte Aufsätze, hrsg. v. H. Ludat, Köln 1965, s. 153–207.
Hejnosz W., Jeńcy wojenni [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964, s. 330–331.
Heebøll-Holm T.K., Medieval Denmark as a Maritime Empire [w:] Empires of the Sea. Maritime Power Networks in World History, ed. R. Strootman, F. van den Eijnde, R. van Wijk, Brill 2020, s. 194–218.
Herrmann J., Fränkische Eroberungspolitik, feudale deutsche Ostexpansion und der Unabhängigkeitskampf der slawischen Stämme bis zum 11. Jahrhundert [w:] Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neiße vom 6. bis 12. Jahrhundert, hrsg. v. J. Herrmann, Berlin 1985, s. 326–376.
Herrmann J., Die feudale deutsche Ostexpansion im 12. und 13. Jahrhun dert und die Herausbildung der vollentwickelten Feudalgesellscbaft zwischen Elbe und Oder [w:] Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawischen Stämme westlich von Oder und Neiße vom 6. bis 12. Jahrhundert, hrsg. v. J. Herrmann, Berlin 1985, s. 337–442.
Holtzmann R., Geschichte der sächsischen Kaiserzeit (900–1024), München 1941.
Hybel N., The Nature of Kingship c. 800–1300. The Danish Incident, Leiden–Boston 2017.
Iwańczak W., Rola wojen i konfliktów w kształtowaniu się ładu europej skiego w średniowieczu, „Studia Maritima” 2016, vol. 29, s. 63–80.
Jensen K.V., Bring dem Herrn ein blutiges Opfer. Gewalt und Mission in der dänischen OstseeExpansion des 12. und 13. Jahrhunderts [w:] Schwertmission. Gewalt und Christianisierung im Mittelalter, hrsg. v. H. Kamp, M. Kroker, Paderborn et al. 2013, s. 139–157.
Jordan K., Heinrich der Löwe. Eine Biographie, München 1993. Karpf E., Gero II [w:] Lexikon des Mittelaters, Bd. 4: Stuttgard–Weimar 1999, sp. 1349.
Kattinger D., Heinrich der Löwe, Kasimir I. von Demmin und Bogislaw I. von Stettin. Ein Versuch über das Lehnsverhältnis Heinrichs des Löwen gegenüber den pommerschen Herzögen [w:] Land am Meer. Pommern im Spiegel seiner Geschichte. Roderich Schmidt zum 70. Geburtstag, hrsg. v. W. Buchholz, G. Mangelsdorf, Köln 1995, s. 63–84.
Killich B., Kapitulacje w wyprawach Rusi na Bizancjum w świetle „Powieści minionych lat” [w:] Kapitulacje w dziejach wojen. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2017, s. 46–59.
Kobbe P. v., Geschichte und Lendesbeschreibung des Herzogthums Lauenburg, Teil 1, Altena 1836.
Köpke R., Dümmler E., Kaiser Otto de Große, Leipzig 1876.
Kowalenko W., Gotszalk [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964, s. 143.
Kraack D., Die frühen Schauenburger als Grafen von Holstein und Stormarn (12.–14. Jahrhundert) [w:] Die Fürsten des Landes. Herzöge und Grafen von Schleswig, Holstein und Lauenburg, hrsg. v. C.P. Rasmussen, E. Imberger, E.D. Lohmeier, I.E. Momsen, Neumünster 2008, s. 28–51.
Kwiatkowski K., Kapitulacje załóg punktów umocnionych w wojnach pruskiej gałęzi zakonu niemieckiego z Litwą od końca XIII do początku XV stulecia [w:] Kapitulacje w dziejach wojen. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2017, s. 117–159.
Labuda G., Fragmenty z dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, wyd. 2, Poznań 2002.
Labuda G., Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. 1: Czasy średniowieczne, wyd. 2, Gdańsk 2020.
Labuda G., Limes Saxonaie [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 3, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, s. 60–61.
Labuda G., Limes Sorabicus [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 3, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, s. 61–62.
Labuda G., Niklot [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 3, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, s. 397–398.
Labuda G., Przybysław [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 398–399.
Labuda G., Sławomir [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 5, Wrocław et al. 1975, s. 241–242.
Labuda G., Wytworzenie wspólnoty etnicznej i kulturalnej plemion Słowiańszczyzny Połabskiej i jej przemiany w rozwoju dziejowym [w:] Słowiańszczyzna Połabska między Niemcami a Polską. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 28–29 V 1980 r., red. J. Strzelczyk, Poznań 1981, s. 7–34.
Leciejewicz L., Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989.
Leśny J., Przedłużenie limesu saskiego w zachodnim Westlandzie [w:] Słowiańszczyzna połabska. Między Niemcami a Polską. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 28–28 V 1980, red. J. Strzelczyk, Poznań 1981, 245–254.
Der Limes Saxoniae. Fiktion oder Realität? Beiträge des interdisziplinären Symposiums in Oldenburg/Holstein am 21. Oktober 2017, hrsg. v. O. Auge, J.B. Volquartz, Berlin 2019.
Lübke Ch., Kriegsgefangene im mittelalterlichen Osteuropa: ein Bei trag zur Frage der Ansiedlung slawischer Gefangener im Wendland in vergleichender Sicht [w:] Rundlinge und Slawen: Beiträge zur Rundlingsforschung, hrsg. v. W. Jürries, Lüchow 2004, s. 77–89.
Lucht D., War Bogislav I. Reichfürst? „Baltische Studien. Neue Folge” 1968, Bd. 54, s. 26–30.
Ludat H., Legendy o Jaksie z Kopnika. Niemieccy i słowiańscy książęta w walce o Brennę w połowie XII stulecia [w:] idem, Słowianie – Niemcy – Europa. Wybór prac, tłum. J.M. Piskorski, Marburg– Poznań 2000, s. 42–92.
Łowmiański H., Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu, t. 3, Warszawa 1967.
Maleczyński K., Bolesław Krzywousty, Wrocław et al. 1975.
Marciniak R., Warcisław I [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 6, Wrocław et al. 1977, s. 320–321.
Mey J., Zur Kritik Arnolds von Lübeck, Leipzig 1902.
Meyer-Seedorf W., Geschichte der Grafen von Ratzeburg und Dannenberg, „Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde” 1911, Bd. 76, 1–160.
Modzelewski K., Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław et al. 1987.
Modrzewska H., Osadnictwo jenieckie we wcześniejszym średniowieczu polskim: uwagi o sprawie obcego elementu etnicznego w toponomastyce polskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1969, t. 17, nr 3, s. 345–384.
Muceniecks A., Saxo Grammaticus. Hierocratical Conceptions and Danish Hegemony in the Thirteenth Century, Kalamazoo and Bradford 2017.
Mühle E., Słowianie. Rzeczywistość i fikcja wspólnoty, XI–XV wiek, tłum. J. Janicka, Warszawa 2020.
Myśliński K., Bogusław I, książę Pomorza Zachodniego, Bydgoszcz– Gdańsk–Szczecin 1948.
Myśliński K., Polska wobec Słowian Połabskich do końca wieku XII, Lublin 1933.
Myśliński K., Warcisław (Wercisław) [w:] Słowik starożytności słowiańskich, t. 6, Wrocław et al. 1977, s. 321.
Nießen P. v., Die staatsrechtlichen Verhältnisse Pommerns in den Jahren 1180–1214, „Baltische Studien. Neue Folge” 1913, Bd. 17, s. 233–323.
Nießen P. v., Geschichte der Neumark im Zeitalter ihrer Entstehung und Besiedlung (Von den ältesten Zeiten bis zum Aussterben der Askanier), Landsberg a.W. 1905.
Niewiński A., Jeniectwo wojenne w późnym średniowieczu. Studia nad problematyką zjawiska w Polsce w kontekście zachodnioeuropejskim, Oświęcim 2020.
Niewiński A., Prawo a jeńcy wojenni w okresie średniowiecza. Wybrane zagadnienia [w:] Wojna i prawo. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2020, s. 82–116.
Niewiński A., Rytuał poddania się do niewoli w późnym średniowieczu. Rola ceremoniału w akcie kapitulacji [w:] Kapitulacje w dziejach wojen. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2017, s. 160–187.
Niewiński A., Traktowanie jeńców w średniowieczu. Przykłady zachodnioeuropejskie, „Roczniki Humanistyczne” 2016, t. 64, z. 2, s. 25–58.
Olesen J.E., Dänemark und die Staufer [w:] Die Staufer und der Norden Deutschlands, hrsg. v. K.H. Rueß, Göppingen, 2016, s. 47–66.
Osięgłowski J., Polityka zewnętrzna księstwa Rugii (1168–1328), Warszawa–Poznań 1975.
Pabij P., Od Łączyna do Raxy. Wielkie i małe bitwy Słowian Połabskich [w:] Mare integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, t. 7: „Migracje – podróże w dziejach”. Starożytność i średniowiecze. Monografia oparta na materiałach z VII Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, Wolin 26–28 lipca 2014, red. M. Franz, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk, Toruń 2015, s. 146–174.
Patze H., Die Entstehung der Landesherrschaft in Thüringen, Teil 1, Köln–Graz 1962.
Pätzold S., Die frühen Wettiner. Adelsfamilie und Hausüberlieferung bis 1221, Köln–Weimer–Wien 1997. Petersohn J., Prawnopaństwowy stosunek Pomorza Zachodniego do państw sąsiednich w okresie średniowiecza [w:] Śląsk i Pomorze w historii stosunków polsko niemieckich w średniowieczu. Materiały XII konferencji Komisji Podręcznikowej Historyków PRL i RFN – Olsztyn 5–10 czerwca 1979 r., red. M. Biskup, Wrocław 1983, s. 103–123.
Pieradzka K., Walki Słowian na Bałtyku w X–XII wieku, Warszawa 1953.
Philippson M., Heinrich der Löwe, Herzog von Bayern und Sachsen, sein Leben und seine Zeit, Leipzig 1918.
Powierski J., Śliwiński B. Bruski K., Studia z dziejów Pomorza w XII wieku, Słupsk 1993.
Posse O., Die Markgrafen von Meißen und das Haus Wettin bis zu Conrad dem Großen, Leipzig 1881.
Prutz H., Heinrich der Löwe Herzog von Baiern und Sachsen, Leipzig 1865.
Richter H.P., Zu den machtpolitischen Hintergründen und Zielen der Pommernzüge von 1178 bis 1180 in die Lausitz und das Land Jüterbog, „Jahrbuch für Geschichte des Feudalismus” 1987, Bd. 11, s. 83–104.
Rosik S., Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013.
Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniach (XII wiek), Wrocław 2010.
Rymar E., Księstwa zachodniopomorskie w pierwszym okresie wpływów duńskich (1187–1211), „Studia z Dziejów Średniowiecza” 2013, nr 17, s. 143–180.
Rymar E., Książęta zachodniopomorscy wobec obronności swego państwa w XII–XVII wieku [w:] Pomorze militarne XII–XXI wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, E. Rymar, Szczecin 2004, s. 11–38.
Rymar E., Pomorskie wyprawy zbrojne na Łużyce i Brandenburgię w latach 1178–1180 [w:] Monumenta manent. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Tadeuszowi Białeckiemu w 70. rocznicę urodzin, red. A. Makowski, E. Włodarczyk, Szczecin 2003, s. 77–102.
Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin 2005.
Rymar E., Wojny na Pomorzu Zachodnim i wojenne czyny Pomorzan poza Pomorzem XII – początek XVII wieku (Kalendarium) [w:] Pomorze militarne XII–XXI wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, E. Rymar, Szczecin 2004, s. 133–174.
Rühberg N., Niklot und der obodritische Unabhängigkeitskampf gegen das sächsische Herzogtum, „Mecklenburgische Jahrbücher” 1996, Jg. 111, s. 5–20.
Rühberg N., Obodritische Samtherrscher und sächsische Reichsgewalt von der Mitte des 10. Jahrhunderts bis zur Erhebung des Fürsten tums Mecklenburg 1167, „Mecklenburgische Jahrbücher” 1995, Jg. 110, s. 21–50.
Scheidl F., Die Kriegsgefangenschaft von den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart, Berlin 1943.
Schieckel H., Herrschaftsbereich und Ministerialität der Markgrafen von Meißen im 12. und 13. Jahrhundert. Untersuchungen über Stand und Stammort der Zeugen markgräflicher Urkunden, Köln– Graz 1956.
Schölkopf R., Die Sächsischen Grafen 919–1024, Göttingen 1957.
Schmidt O.H., Schumann D., Zinna [w:] Brandenburgisches Klosterbuch. Handbuch der Klöster, Stifte und Kommenden bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts (= Brandenburgische historische Studien, Bd. 14), hrsg. v. H.D. Heimann, K. Neitmann, W. Schich et al., Bd. 2, Berlin 2010, s. 1359–1384.
Schultze J., Die Mark Brandenburg, Bd. 1: Entstehung und Entwicklung unter den askanischen Markgrafen (bis 1319), Berlin 1961.
Scior V., Das Eigene und das Fremde: Identität und Fremdheit in den Chroniken Adams von Bremen, Helmolds von Bosau und Arnolds von Lübeck, Berlin 2002.
Śliwiński B., Do kogo należał jeniec rycerz w średniowiecznej Polsce? [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 7, red. S.K. Kuczyński, Warszawa, 1996, s. 235–241.
Śliwiński B., O niektórych aspektach wykupu z niewoli jeńców rycerzy w Polsce dzielnicowej i zjednoczonej [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. J. Chrobaczyński, A. Jureczka, M. Śliwa, Kraków 1993, s. 311–321.
Śliwiński B., Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X–XII w.), „Kwartalnik Historyczny” 2000, t. 107, z. 2, s. 28–34.
Smoliński M., Who Were the Slavs who Destroyed the Fortress on the River Trave in 1181? The Origins of the Imperia Pomeranian Allia nce in the Early 80s of the 12th Century, „Studia Maritima” 2023, vol. 36, s. 5–25.
Smoliński M., Z dziejów stosunków pomorsko lubeckich w XII i XIII w. część 1: Geneza sojuszu pomorsko lubeckiego) [w:] Silesia – Polonia – Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi, red. J. Sperka, Katowice–BielskoBiała 2019, s. 109–133.
Sochacki J., Ludwik Niemiec a Obodryci i Duńczycy od traktatu w Verdun w 843 r., „Res Historica” 2012, No. 51, s. 43–62.
Sochacki J., Rywalizacja o prymat między Związkiem Obodryckim a Lucickim w X w., „Studia Ełckie” 2019, t. 21, nr 4, s. 545–565.
Sommerfeld W. v., Geschichte der Germanisierung des Herzogtums Pommern oder Slavien bis zum Ablauf des 13. Jahrhunderts, Leipzig 1896.
Spors J., Dzieje polityczne ziemi sławieńskiej, słupskiej i białogardzkiej XII–XIV wiek, Poznań–Słupsk 1973.
Spors J., Geneza i początki brandenburskiego zwierzchnictwa lennego nad Pomorzem Zachodnim na tle rywalizacji o ziemie nad środkową Odrą i dolną Wartą w latach 1234–1261 [w:] idem, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego: XII – pierwsza połowa XIII w., Słupsk 1988, s. 287–330.
Spors J., Organizacja polityczna Pomorza Zachodniego w okresie misji chrystianizacyjnej biskupa bamberskiego Ottona [w:] Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego: XII – pierwsza połowa XIII w., Słupsk 1988, s. 61–118.
Spors J., Zjednoczenie Pomorza Zachodniego i Północnego z Polską za Bolesława Krzywoustego [w:] idem, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego: XII – pierwsza połowa XIII w., Słupsk 1988, s. 119–160.
SkovgaardPetersen I., Sven (Svend) Gabelbart, König von Dänemark († 1014) [w:] Lexikon des Mittelalters, Lief. VIII, Stuttgart–Weimar 1999, sp. 342. Strzelczyk J., Bohaterowie Słowian Połabskich, Poznań 2017.
Strzelczyk J., Tugomir [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 6, Wrocław et al. 1977, s. 199–200.
Strzelczyk J., Słowianie Połabscy, Poznań 2002.
Strzelczyk J., Stoigniew [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 5, Wrocław et al. 1975, s. 423.
Szybkowski S., (rec.) Andrzej Niewiński, Jeniectwo wojenne w późnym średniowieczu. Studia nad problematyką zjawiska w Polsce w kontekście zachodnioeuropejskim, wyd. 2, Oświęcim 2020, „Roczniki Historyczne” 2021, t. 87, s. 258–263.
Teterycz-Puzio A., Zamachy na Piastów, Poznań 2019.
Toeche Th., Kaiser Heinrich VI., Leipzig 1867. Tymieniecki K., Podgrodzia w północno zachodniej Słowiańszczyźnie i pierwsze lokacje miast na prawie niemieckim, „Slavia Occidentalis” 1922, t. 2, s. 55–113.
Turasiewicz A., Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Kraków 2004. Usinger R., Deutsch dänische Geschichte 1189–1227, Berlin 1863.
Wehrmann M., Geschichte von Pommern, Bd. 1: Bis zur Reformation (1523), Gotha 1904. Wies E.W., Fryderyk Barbarossa, tłum. W. Radwański, Warszawa 1996.
Witte H., Mecklenburgische Geschichte in Anknüpfung an Ernst Boll, Bd. 1: Von der Urzeit bis zum ausgehenden Mittelalter, Wismar 1909.
Wójcik L.M., Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie – genea logia – rozsiedlenie, Wrocław 1993.
Wybranowski D., Jeszcze raz o taktyce wojen pomorskich Bolesława Krzywoustego oraz okolicznościach ich finału, „Przegląd Zachodniomorski” 2017, R. 32(61), z. 2, s. 67–117.
Wybranowski D., Organizacja wojskowa Księstwa Pomorskiego od XII do połowy XIII wieku [w:] Pomorze militarne XII–XXI wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, E. Rymar, Szczecin, s. 201–228.
Wybranowski D., Warunki naturalne jako jeden z czynników towarzyszących prowadzeniu działań wojennych w narracji Thietmara i Galla Anonima. Przyczynek do polityki pierwszych Piastów [w:] Oblicza wojny, t. 2: Armia kontra natura, red. T. Grabarczyk, M. PogońskaPol, Łódź 2020, s. 81–120.
Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Lwów–Warszawa–Kraków 1925.
Zickermann F., Das Lehnsverhältnis zwischen Brandenburg und Pommern im 13. und 14. Jahrhundert, „Forschungen zur brandenburgischen und preußischen Geschichte” 1891, Bd. 4, 1891, s. 1–120.
Zientara B., Polityczne i kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny” 1970, t. 61, z. 2, 192–232.
Zientara B., Stosunki polityczne Pomorza Zachodniego z Polską w drugiej połowie XII wieku, „Przegląd Historyczny” 1970, t. 61, z. 4, s. 546–576.
