Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweJAK MIERZYĆ DOBROBYT FINANSOWY EMERYTÓW? RODZAJE SYSTEMÓW EMERYTALNYCH W UE NA PODSTAWIE ŚWIADCZEŃ
Varieties of EU pension systems based on benefits
DOI:
https://doi.org/10.26881/wg.2025.1.07Słowa kluczowe:
system emerytalny, III filar emerytalny, oszczędności emerytalne, państwa dobrobytuAbstrakt
Cel. Systemy emerytalne stanowią podstawę zabezpieczenia na starość. Porównywanie ich między państwami członkowskimi EU jest jednak skomplikowane ze względu na znaczne różnice w sposobach wyliczania świadczeń, opodatkowaniu dochodów emerytów i roli sektora prywatnego. Artykuł przedstawia miarę dobrobytu finansowego emerytów w krajach UE oraz identyfikuje podobieństwa pomiędzy poszczególnymi krajami ze względu na wypłacane świadczenia. W opracowaniu wzięto pod uwagę następujące zmienne: nominalny dochód, stopę zastąpienia, brak względnego ubóstwa, wydatki państwa na emerytury w stosunku do PKB oraz posiadanie przez emerytów środków na wydatki na przyjemności.
Metoda. Hierarchiczna analiza skupień została wykonana z wykorzystaniem metody Warda, co pozwoliło na identyfikację krajów o podobnym poziomie świadczeń. Indeks dobrobytu finansowego emerytów zbudowano z wykorzystaniem metody unitaryzacji zerowanej.
Wyniki. Artykuł proponuje szeroką miarę dobrobytu finansowego emerytów, biorącą pod uwagę nie tylko emeryturę z I filaru, ale również II i III filar oraz majątek zgromadzony poza systemem emerytalnym. Na tej podstawie zidentyfikowano znaczne różnice w dobrobycie emerytów pomiędzy państwami UE. Analiza skupień potwierdziła występowanie zależności pomiędzy różnymi modelami kapitalizmu obecnymi w Europie, a aktualnymi świadczeniami emerytalnymi. Najwyższy poziom emerytur został zidentyfikowany w krajach z kluczową rolą systemy repartycyjnego, co podważa możliwość utrzymania ich na dotychczasowym poziomie w przyszłości.
Downloads
Bibliografia
Amable, B. (2003). The diversity of modern capitalism. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/019926113X.001.0001
Barr, N. (2002). Reforming pensions: Myths, truths, and policy choices. International Social Security Review, 55(2), 3–36. https://doi.org/10.1111/1468-246X.00122
Barr, N., & Diamond, P. (2009). Reforming pensions: Principles, analytical errors and policy directions. International Social Security Review, 62(2), 5–29. https://doi.org/10.1111/j.1468-246X.2009.01327.x
Been, J., Caminada, K., Goudswaard, K., & Van Vliet, O. (2017). Public/private pension mix, income inequality and poverty among the elderly in Europe: An empirical analysis using new and revised OECD data. Social Policy & Administration, 51(7), 1079–1100. https://doi.org/10.1111/spol.12282
Bohle, D., & Greskovits, B. (2012). Capitalist diversity on Europe’s periphery. Cornell University Press. https://doi.org/10.7591/9780801465666
Bravo, J. M., & Ayuso, M. (2021). Linking Pensions to Life Expectancy: Tackling Conceptual Uncertainty through Bayesian Model Averaging. Mathematics, 9(24), 3307. https://doi.org/10.3390/math9243307
Chybalski, F., & Marcinkiewicz, E. (2016). The Replacement Rate: An Imperfect Indicator of Pension Adequacy in Cross-Country Analyses. Social Indicators Research, 126(1), 99–117. https://doi.org/10.1007/s11205-015-0892-y
Cichon, M. (1999). Notional defined‐contribution schemes: Old wine in new bottles? International Social Security Review, 52(4), 87–105. https://doi.org/10.1111/1468-246X.00055
Department of Social Protection. (2022). The design principles for Ireland’s automatic enrolment retirement savings system. Government of Ireland. Access: https://assets.gov.ie/219768/4aada71d-2731-4522-b218-9184a699652f.pdf, (06.01.2024).
Domańska, J. (2025). Exploring the socioeconomic factors influencing savings for the future in Poland. Ekonomia i Prawo, 24(1), 77–96. https://doi.org/10.12775/EiP.2025.05
Ebbinghaus, B. (2021). Inequalities and poverty risks in old age across Europe: The double‐edged income effect of pension systems. Social Policy & Administration, 55(3), 440–455. https://doi.org/10.1111/spol.12683
Esping-Andersen, G. (1990). The three worlds of welfare capitalism. Cambridge: Polity Press.
European Commission. (2021). The 2021 ageing report: Economic & budgetary projections for the EU Member States (2019 2070). [Institutional Paper 148]. Luxembourg: Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2765/84455
European Insurance and Occupational Pensions Authority. (2015). 2015 IORP stress test re-port. Frankfurt: EIOPA. Access: https://www.eiopa.europa.eu/browse/financial-stability/occupational-pensions-stress-test/occupational-pensions-stress-test-2015_en, (01.11.2023).
Eurostat. (2022). Methodological guidelines and description of EU-SILC target variables: 2022 operation. Luxembourg: European Commission. Access: https://circabc.europa.eu/ui/group/853b48e6-a00f-4d22-87db-c40bafd0161d/library/8db0fafd-a762-4427-bd03-ec0ad72e2914/details, (07.01.2024).
Eurostat. (2023a). Aggregate replacement ratio for pensions [Dataset]. https://doi.org/10.2908/TESPN070
Eurostat. (2023b). At risk of poverty rate for pensioners [Dataset]. https://doi.org/10.2908/ILC_PNS6
Eurostat. (2023c). Mean and median income by age and sex [Dataset]. https://doi.org/10.2908/ILC_DI03
Eurostat. (2023d). Persons who cannot afford to spend a small amount of money each week on themselves [Dataset]. https://doi.org/ 10.2908/ILC_MDES12A
Eurostat. (2023e). Population on 1 January by age group and sex [Dataset]. https://doi.org/10.2908/DEMO_PJANGROUP
Eurostat. (2023f). Tables by benefits—Old age function [Dataset]. https://doi.org/10.2908/SPR_EXP_FOL
Goodhart, C., & Pradhan, M. (2020). The great demographic reversal: Ageing societies, waning inequality, and an inflation revival. Cham: Palgrave Macmillan Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-42657-6
Hall, P. A., & Soskice, D. (Eds.). (2001). Varieties of capitalism: The institutional foundations of comparative advantage. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/0199247757.001.0001
Härtull, C., & Nygård, M. (2024). A problem of gendered injustice? Objective and subjective poverty among older women and men across European welfare regimes. European Jour-nal of Ageing, 21(3). https://doi.org/10.1007/s10433-023-00796-5
International Monetary Fund. (2017). Low growth, low interest rates and financial intermediation. In Global Financial Stability Report (pp. 49–82). Washington, DC: International Monetary Fund. Access: https://www.imf.org/en/Publications/GFSR/Issues/2017/03/30/global-financial-stability-report-april-2017#Chapter%202, (14.01.2024).
Jakubowski, S. (2022). How Employee Capital Plans qualify under the IORP II Directive. Ekonomia i Prawo, 21(2), 419–429. https://doi.org/10.12775/EiP.2022.023
Krieger, T., & Traub, S. (2008). Back to Bismarck? Shifting preferences for intragenerational redistribution in OECD pension systems (SSRN Scholarly Paper No. 1151175). https://doi.org/10.2139/ssrn.1151175
Kukuła, K. (2000). Metoda unityzacji zerowanej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lakotová, L., & Zamrazilová, E. (2019). Comparative analysis of long-term sustainability of EU pension systems: Some implications for Czech Republic. Paper presented at: The 13th International Days of Statistics and Economics. Prague. Access: https://msed.vse.cz/msed_2019/article/228-Lakotova-Lenka-paper.pdf, (11.11.2023).
Lindbeck, A., & Persson, M. (2003). The gains from pension reform. Journal of Economic Literature, 41(1), 74–112. https://doi.org/10.1257/.41.1.74
Marcinkiewicz, E., & Chybalski, F. (2019). A new proposal of pension regimes typology: Empirical analysis of the OECD countries. Journal of Economic Policy Reform, 22(1), 84–99. https://doi.org/10.1080/17487870.2016.1276454
Mazziotta, M., & Pareto, A. (2015). Methods for constructing non-compensatory composite indices: A comparative study. Forum for Social Economics, 45(2–3), 213–229. https://doi.org/10.1080/07360932.2014.996912
Mercer. (2023). Mercer CFA institute global pension index 2023. Access: https://www.mercer.com/insights/investments/market-outlook-and-trends/mercer-cfa-global-pension-index/, (19.11.2023).
OECD. (2005). Private pensions: OECD classification and glossary. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264017009-en-fr
OECD. (2015). The tax treatment of funded private pension plans: OECD and UE country profiles. Access: https://www.oecd.org/daf/fin/private-pensions/tax-treatment-pension-plans-country-profiles.pdf, (07.01.2024).
OECD. (2021). Pensions at a glance 2021: OECD and G20 indicators. Paris: OECD Publish-ing. https://doi.org/10.1787/ca401ebd-en
OECD. (2023a). Pensions at a glance 2023: Country profiles—Luxembourg. Paris: OECD Publishing. Access: https://www.oecd.org/els/public-pensions/PAG2023-country-profile-Luxembourg.pdf, (07.06.2024).
OECD. (2023b). Public and private social expenditure [Dataset ID: DSD_SOCX_AGG@DF_PUB_PRV]. Access: https://data-explorer.oecd.org, (01.11.2023).
Powell, M., & Barrientos, A. (2004). Welfare regimes and the welfare mix. European Journal of Political Research, 43(1), 83–105. https://doi.org/10.1111/j.1475-6765.2004.00146.x
Rapacki, R. (Ed.). (2019). Kapitalizm patchworkowy w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Serrano, A., & Peltonen, T. (2020). Pension schemes in the European Union: Challenges and implications from macroeconomic and financial stability perspectives (Occasional Paper Series No. No 17). European Systemic Risk Board. Access: https://www.esrb.europa.eu/pub/pdf/occasional/esrb.op17~554f755910.en.pdf, (01.11.2023).
United Nations Development Programme. (2007). Measuring human development: A primer. New York: UNDP. Access: https://hdr.undp.org/content/measuring-human-development-primer, (09.12.2023).
United Nations Development Programme. (2010). Human Development Report 2010. New York: UNDP. Access: https://hdr.undp.org/system/files/documents/human-development-report-2010-complete-english.human-development-report-2010-complete-english, (09.12.2023).
World Bank. (2008). The World Bank pension conceptual framework (World Bank Pension Reform Primer Series). Washington, DC: World Bank Pension Reform Primer Series. Ac-cess: http://hdl.handle.net/10986/11139, (01.11.2023).
Xie, X., Osińska, M., & Szczepaniak, M. (2023). Do young generations save for retirement? Ensuring financial security of Gen Z and Gen Y. Journal of Policy Modeling, 45(3), 644–668. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2023.05.003
