Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweMAAS JAKO KATALIZATOR TRANSFORMACJI MOBILNOŚCI MIEJSKIEJ W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ: PERSPEKTYWA WDROŻENIA KONCEPCJI MAAS W POLSCE NA PRZYKŁADZIE OBSZARU METROPOLITALNEGO GDAŃSK-GDYNIA-SOPOT
Słowa kluczowe:
mobilność miejska, integracja multimodalna, Mobility-as-a-Service, mobilność współdzielona, cyfryzacja transportuAbstrakt
Cel. Celem artykułu jest identyfikacja uwarunkowań wdrażania koncepcji Mobility-as-a-Service (MaaS) w Europie Środkowo-Wschodniej na przykładzie Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot (OMGGS). Miasta postsocjalistyczne cechuje dominacja transportu indywidualnego, niska jakość usług transportu publicznego oraz ograniczona integracja multimodalna. MaaS przedstawiono jako potencjalny katalizator transformacji mobilności miejskiej. Zastosowanie koncepcji może doprowadzić do redukcji kongestii, emisji CO2, wzrostu cyfryzacji, integracji taryf, poprawy jakości usług transportowych, ułatwienia dostępu do transportu współdzielonego i upowszechnienia rozwiązań mikromobilności.
Metoda. Wykorzystano krytyczną analizę literatury przedmiotu oraz jakościową analizę treści dokumentów strategicznych i planistycznych. Wykorzystano także metodę studium przypadku wdrożenia MaaS w OMGGS, dzięki czemu określono trzy horyzonty czasowe dla implementacji koncepcji.
Wyniki. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że OMGGS cechuje się dużym potencjałem do wdrożenia MaaS. Wskazano kluczowe kroki, prowadzące do wdrożenia MaaS w ramach horyzontu: krótkoterminowego (1-3 lata), obejmującego rozwój systemu FALA i integrację środków transportu, średniookresowego (3-5 lat), wymagającego integrację oferty i taryfy, oraz rozbudowę infrastruktury przesiadkowej, długoterminowego (5-10 lat) z pełną cyfryzacją oraz integracją. Przedstawione horyzonty stanowią mapę drogową postępowania dla władz samorządowych, wytyczającą etapy wdrożenia MaaS, pozwalające na transformację mobilności miejskiej OMGGS, poprawiając jej jakość oraz efektywność.
Downloads
Bibliografia
Abduljabbar, R. L., Liyanage, S., & Dia, H. (2022). A systematic review of the impacts of the coronavirus crisis on urban transport: Key lessons learned and prospects for future cities. Cities, 127. https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.103770
Alyavina, E., Nikitas, A., & Tchouamou Njoya, E. (2020). Mobility as a service and sustainable travel behaviour: A thematic analysis study. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 73, 362–381. https://doi.org/10.1016/j.trf.2020.07.004
Anthony, B. (2023). Data enabling digital ecosystem for sustainable shared electric mobility-as-a-service in smart cities-an innovative business model perspective. Research in Transportation Business and Management, 51. https://doi.org/10.1016/j.rtbm.2023.101043
Baharein, K., & Noor, M. (2008). Case Study: A Strategic Research Methodology. American Journal of Applied Sciences, 5(11), 1602–1604.
Barnfield, A., & Plyushteva, A. (2016). Cycling in the post-socialist city: On travelling by bicycle in Sofia, Bulgaria. Urban Studies, 53(9), 1822–1835. https://doi.org/10.1177/0042098015586536
Barreto, L., Amaral, A., & Baltazar, S. (2018). Urban Mobility Digitalization: Towards Mobility as a Service (MaaS). 2018 International Conference on Intelligent Systems (IS), 850–855. https://api.semanticscholar.org/CorpusID:148574402
Bertolini, L. (2023). The next 30 years: planning cities beyond mobility? European Planning Studies, 31(11), 2354–2367. https://doi.org/10.1080/09654313.2023.2217855
Biuro Planowania Regionalnego, P. (2016). Plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot 2030.
Borén, T., Grzyś, P., & Young, C. (2020). Intra-urban connectedness, policy mobilities and creative city-making: national conservatism vs. urban (neo)liberalism. European Urban and Regional Studies, 27(3), 246–258. https://doi.org/10.1177/0969776420913096
Borkowski, P., Jażdżewska-Gutta, M., & Szmelter-Jarosz, A. (2021). Lockdowned: Everyday mobility changes in response to COVID-19. Journal of Transport Geography, 90(102906), 1–13. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2020.102906
Butler, L., Yigitcanlar, T., & Paz, A. (2021). Barriers and risks of Mobility-as-a-Service (MaaS) adoption in cities: A systematic review of the literature. Cities, 109, 103036. https://doi.org/10.1016/J.CITIES.2020.103036
Calderón, F., & Miller, E. J. (2020). A literature review of mobility services: definitions, modelling state-of-the-art, and key considerations for a conceptual modelling framework. Transport Reviews, 40(3), 312–332. https://doi.org/10.1080/01441647.2019.1704916
Castellanos, S., Grant-Muller, S., & Wright, K. (2022). Technology, transport, and the sharing economy: towards a working taxonomy for shared mobility. Transport Reviews, 42(3), 318–336. https://doi.org/10.1080/01441647.2021.1968976
Cavoli, C. (2021). Accelerating sustainable mobility and land-use transitions in rapidly growing cities: Identifying common patterns and enabling factors. Journal of Transport Geography, 94(103093), 1–25. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2021.103093
Chmiel, B., Pawlowska, B., & Szmelter-Jarosz, A. (2023). Mobility-as-a-Service as a Catalyst for Urban Transport Integration in Conditions of Uncertainty. Energies, 16(4). https://doi.org/10.3390/en16041828
Chmiel, B., & Wierzbowski, P. (2025). MOBILITY-AS-A-SERVICE AS A DIRECTION FOR URBAN MOBILITY: A SYSTEMATIC LITERATURE REVIEW. Acta Scientiarum Polonorum, Administratio Locorum, 24(1), 23–38. https://doi.org/10.31648/aspal.10660
Chmiel, B., Żukowska, S., & Połom, M. (2024). Development of public transport in rural areas in Poland: the example of the Slupsk district. Transport Problems, 19(1), 185–198. https://doi.org/10.20858/tp.2024.19.1.15
Cisterna, C., Giorgione, G., & Viti, F. (2021). Explorative analysis of potential MaaS customers: An agent-based scenario. Procedia Computer Science, 184, 629–634. https://doi.org/10.1016/j.procs.2021.03.078
Decker, B., Hećimović, H., & Wołek, M. (2012). Sustainable Urban Mobility Planning in Central Eastern Europe: Case Examples from Poland and Croatia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 48, 2748–2757. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.1244
Delponte, I., & Costa, V. (2022). Metropolitan MaaS and DRT Schemes: Are They Paving the Way Towards a More Inclusive and Resilient Urban Environment? In Studies in Health Technology and Informatics (Vol. 297, pp. 304–311). https://doi.org/10.3233/SHTI220853
DS Consulting sp. z o.o., A2P2 Architecture & Planning, & Stowarzyszenie OMGGS. (2023). Strategia Rozwoju Ponadlokalnego OMGGS do 2030.
Esztergár-Kiss, D., Kerényi, T., Mátrai, T., & Aba, A. (2020). Exploring the MaaS market with systematic analysis. European Transport Research Review, 12(1), 1–16. https://doi.org/10.1186/s12544-020-00465-z
Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej. (2015). Strategia Transportu i Mobilności OMGGS do roku 2030.
Giesecke, R., Surakka, T., & Hakonen, M. (2016). Conceptualising Mobility as a Service. A User Centric View on Key Issues of Mobility Services. 2016 11th International Conference on Ecological Vehicles and Renewable Energies, EVER 2016, 1–12. https://doi.org/10.1109/EVER.2016.7476443
González-Sánchez, G., Maeso-González, E., López, E., & Aguiar, I. (2024). Exploring determining factors of MaaS app use and its potential effects on mobility behavior: Keys to gender-sensitive planning and management. Transport Policy, 158, 175–195. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2024.09.022
Karlsson, I. C. M., Mukhtar-Landgren, D., Smith, G., Koglin, T., Kronsell, A., Lund, E., Sarasini, S., & Sochor, J. (2020). Development and implementation of Mobility-as-a-Service – A qualitative study of barriers and enabling factors. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 131, 283–295. https://doi.org/10.1016/j.tra.2019.09.028
König, D., Karlsson, M. A., Sochor, J., Sochor, A., Eckhardt, J., & Aapaoja, A. (2016). Business and operator models for MaaS: MAASiFiE Deliverable Nr 3. http://www.vtt.fi/sites/maasifie/PublishingImages/results/cedr_mobility_MAASiFiE_deliverable_3_revised_final.pdf
Lopes, M., & Dias, A. M. (2022). Changing perspectives in times of crisis. The impact of COVID-19 on territorial accessibility. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 158, 285–301. https://doi.org/10.1016/j.tra.2022.03.006
Maretić, B., & Abramović, B. (2021). The Spatial Reorganization of an Integration Transport Point: A Case Study of the City of Šibenik. Transport Problems, 16(4), 15–22. https://doi.org/10.21307/TP-2021-056
Masoumi, H., Mehriar, M., & Nosal-Hoy, K. (2024). Logit and Probit Models Explaining Mode Choice and Frequency of Public Transit Ridership among University Students in Krakow, Poland. Urban Science, 8(3), 113. https://doi.org/10.3390/urbansci8030113
Mladenovič, L., Plevnik, A., & Rye, T. (2022). Implementing national support programmes for sustainable urban mobility plans in a multilevel governance context. Case Studies on Transport Policy, 10, 1686–1694. https://doi.org/10.1016/j.cstp.2022.06.007
Mróz-Jagiełło, A., & Wolanin, A. (2013). Metoda analizy i krytyki dokumentów w naukach o bezpieczeństwie. Obronność - Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej, 2(6), 109–118. http://www.naukowy.pl/encyklopedia/Nauki_o_obronno%C5%9Bci#.
Okraszewska, R., Romanowska, A., Wołek, M., Oskarbski, J., Birr, K., & Jamroz, K. (2018). Integration of a Multilevel Transport System Model into Sustainable Urban Mobility Planning. Sustainability (Switzerland), 10(479), 1–20. https://doi.org/10.3390/su10020479
Porru, S., Misso, F. E., Pani, F. E., & Repetto, C. (2020). Smart mobility and public transport: Opportunities and challenges in rural and urban areas. In Journal of Traffic and Transportation Engineering (English Edition) (Vol. 7, Issue 1, pp. 88–97). Chang’an University. https://doi.org/10.1016/j.jtte.2019.10.002
Schweizer, J., & Rupi, F. (2014). Performance Evaluation of Extreme Bicycle Scenarios. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 111, 508–517. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.084
Settey, T., Gnap, J., & Beňová, D. (2019). Examining the impact of the deployment of low emission zones in Europe on the technological readiness of road freight transport. Transportation Research Procedia, 40, 481–488. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2019.07.070
Stauskis, G. (2018). Re-pedestrianising open spaces through optimising mobility in urban landscape: Great importance of the small detail. Landscape Architecture and Art, 13, 56–63. https://doi.org/10.22616/J.LANDARCHART.2018.13.06
Stowarzyszenie Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot, A2P2 architecture&planning, Zespół Doradców Gospodarczych TOR Sp. z. o.o., & Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej. (2022). SUMP OMGGS Raport diagnostyczno-strategiczny. www.fril.org.pl
Stowarzyszenie Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot, A2P2 architecture&planning, Zespół Doradców Gospodarczych TOR Sp. z. o.o., & Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej. (2023). SUMP OMGGS Prognoza oddziaływania na środowisko Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot. www.a2p2.pl
Suchanek, M., Jagiełło, A., & Suchanek, J. (2021). Substitutability and complementarity of municipal electric bike sharing systems against other forms of urban transport. Applied Sciences (Switzerland), 11(15). https://doi.org/10.3390/app11156702
Suchanek, M., & Szmelter-Jarosz, A. (2019). Environmental aspects of generation Y’s sustainable mobility. Sustainability (Switzerland), 11(3204), 1–13. https://doi.org/10.3390/su11113204
Sydorów, M., Chmiel, B., & Żukowska, S. (2023). Wyzwania zrównoważonej mobilności miejskiej na tle polityki miejskiej Unii Europejskiej: wybrane przykłady. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 26(1), 9–21. https://doi.org/10.4467/2543859xpkg.23.001.17398
Thombre, A., & Agarwal, A. (2021). A paradigm shift in urban mobility: Policy insights from travel before and after COVID-19 to seize the opportunity. Transport Policy, 110, 335–353. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2021.06.010
Transport Committee. (2018). Mobility as a Service, Eight Report Session 2017-19. www.parliament.uk/transcom
Tsavachidis, M., & Petit, Y. Le. (2022). Re-shaping urban mobility – Key to Europe´ s green transition. Journal of Urban Mobility, 2. https://doi.org/10.1016/j.urbmob.2022.100014
Wolnowska, A. E., & Kasyk, L. (2022). Transport Preferences of City Residents in the Context of Urban Mobility and Sustainable Development. Energies, 15(15). https://doi.org/10.3390/en15155692
Wong, Y. Z., Hensher, D. A., & Mulley, C. (2020). Mobility as a service (MaaS): Charting a future context. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 131, 5–19. https://doi.org/10.1016/j.tra.2019.09.030
Xi, H., Tang, Y., Waller, S. T., & Shalaby, A. (2023). Modeling, equilibrium, and demand management for mobility and delivery services in Mobility-as-a-Service ecosystems. Computer-Aided Civil and Infrastructure Engineering, 38(11), 1403–1423. https://doi.org/10.1111/mice.12958
Zespół Biura OMGGS. (2022). Sprawozdanie z działalności OMGGS 2022.
Zespół Biura OMGGS. (2023). Sprawozdanie z działalności OMGGS 2023.
