Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEKONOMIA BEHAWIORALNA A DOBROWOLNE FORMY ZEBEZPIECZENIA EMERYTALNEGO: ANALIZA PORÓWNAWCZA WŁOCH, POLSKI, WIELKIEJ BRYTANII I NOWEJ ZELANDII
DOI:
https://doi.org/10.26881/wg.2025.1.09Słowa kluczowe:
automatyczny zapis, bodźce behawioralne, architektura wyboruAbstrakt
Cel. Niniejszy artykuł bada skuteczność narzędzi ekonomii behawioralnej w zwiększaniu uczestnictwa w dobrowolnych programach emerytalnych, ze szczególnym uwzględnieniem automatycznego zapisu, domyślnych stawek składek, zachęt podatkowych i bodźców behawioralnych. Badanie ma na celu: (1) analizę wpływu automatycznego zapisu na wskaźniki uczestnictwa w różnych krajach oraz (2) zbadanie, w jaki sposób zaufanie do instytucji finansowych i poziom wiedzy finansowej moderują skuteczność tych interwencji behawioralnych.
Metoda. Badanie przyjmuje podejście porównawcze i analizuje cztery kraje, które wdrożyły bądź testowały mechanizmy automatycznego zapisu i inne interwencje behawioralne — Włochy, Polskę, Wielką Brytanię oraz Nową Zelandię. W opracowaniu wykorzystano istniejącą literaturę naukową, raporty instytucjonalne i studia empiryczne, by opisać strukturę każdego z systemów, wpływ uwarunkowań kulturowych i instytucjonalnych, a także znaczenie poziomu wiedzy finansowej oraz zaufania dla kształtowania decyzji o oszczędzaniu.
Wyniki. Przeprowadzone analizy wskazują, że automatyczne zapisywanie do programmeu emerytalnego może istotnie zwiększać partycypację w dobrowolnych systemach oszczędzania, zwłaszcza gdy towarzyszą mu właściwie skonstruowane regulacje, przejrzyste zasady zarządzania oraz inicjatywy mające na celu podnoszenie poziomu edukacji finansowej. Kluczową rolę odgrywa jednak zaufanie do instytucji publicznych i finansowych; jego niedostatek często przekłada się na mniejsze zainteresowanie programmeami dobrowolnymi. Z kolei zastosowanie bodźców behawioralnych — takich jak odpowiednie ramy decyzyjne (framing), architektura wyboru (choice architecture) oraz dopłaty pracodawcy (matching contributions) — okazuje się mieć decydujące znaczenie w skłanianiu jednostek do bardziej aktywnego gromadzenia oszczędności.
Downloads
Bibliografia
Andersen, C., Christoff, L., Deinema, M., Laetitia, G., Hagen, J., Herce, J. A., ... & Vysniau-skaite, A. (2019). Pension Savings: The Real Return 2019 Edition.
Ariely, D., Bareket-Bojmel, L., Hochman, G. (2017). It’s (not) all about the Jacksons: Test-ing different types of short-term bonuses in the field. Journal of Management, 43(2), 534-554.
Benartzi S., Thaler R. (2001), Naive Diversification Strategies in Defined Contribution Sav-ing Plans, American Economic Review, t. 91, nr 1.
Benartzi S., Thaler R. (2002), How Much Is Investor Autonomy Worth?, The Journal of Fi-nance, t. 57,nr 4.
Benartzi, S., & Thaler, R. H. (2007). Heuristics and biases in retirement savings behavior. Journal of Economic perspectives, 21(3), s. 81-104.
Bielawska, K., & Turner, J. A. (2023). Trust and the behavioral economics of automatic en-rollment in pensions: a comparison of the UK and Poland. Journal of Economic Policy Reform, 26(2), 216-237.
Blake D. (2006), Pension Economics, John Willey & Sons, Chichester.
Central Statistical Office. (2025). US Poland in Numbers; Central Statistical Office: War-saw, Poland, 2023. Available online: https://stat.gov.pl (accessed on 25 January 2025).
Cho, M., Nicolini, G., & Lee, H. (2022). The National Pension Systems and Financial Con-sumers: An International Comparative Perspective on the Key Linkages. In Internation-al Comparison of Pension Systems: An Investigation from Consumers’ Viewpoint (pp. 3-26). Singapore: Springer Nature Singapore.
Deacon, R., & Sonnet, A. (2009). The impact of automatic enrolment for pensions on em-ployees in small and large businesses: evidence from a survey of private sector employ-ers. National Institute Economic Review, 209(1), R34-R44.
DWP, Department for Work and Pensions. (2018). Automatic Enrolment Evaluation Report 2018.
DWP, Department for Work and Pensions. (2019). Automatic Enrolment Evaluation Report 2019.
Fornero, E., & Fornero, E. (2019). Information and financial literacy for socially sustainable NDC pension schemes (pp. 187-216). World Bank.
Fornero, E., & Fornero, E. (2019). Information and financial literacy for socially sustainable NDC pension schemes (pp. 187-216). World Bank.
Gruber, J., & Madrian, B. C. (2002). Health insurance, labor supply, and job mobility: a crit-ical review of the literature. NBER Working Paper, 8817.
Highhouse, S., & Paese, P. W. (1996). Problem domain and prospect frame: Choice under opportunity versus threat. Personality and Social Psychology Bulletin, 22(2), s. 124-132.
Huang, Y., & Curtin, J. (2019). International trends and reforms in pension policy and deliv-ery: comparative models for accumulation and decumulation. Auckland, New Zealand: Public Policy Institute.
Jedynak T., (2016), Kierunki rozwoju dodatkowego systemu emerytalnego w Polsce. Journal of Insurance, Financial Markets and Consumer Protection, 22 (3), 34-48.
Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). On the interpretation of intuitive probability: A reply to Jonathan Cohen.
Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: Theo-ry and evidence. American Economic Journal: Journal of Economic Literature, 52(1), 5-44.
Luu, L. Empowering savers: Saving for retirement and government policies. In Global Pen-sion Challenges (pp. 177-218). Routledge.
Madrian B., Shea D.F. (2001), The Power of Suggestion: Inertia in 40I(k) Participation and Savings Behavior, The Quarterly Journal of Economics, t. 116, nr 4.
Marcinkiewicz E., (2018), Uwarunkowania rozwoju dobrowolnych programów emerytal-nych. Perspektywa makro- i mikroekonomiczna. Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
OECD (2019), Pensions at a Glance 2019. OECD and G20 indicators. Paris: OECD Publish-ing.
Pavia, S., & Grima, S. (2019). Retirement planning: a literature review. Contemporary Issu-es in Behavioral Finance, 97-138.
Petelczyc, J. Z. (2016). Pracownicze programy emerytalne w krajach Unii Europejskiej. Dom Wydawniczy Elipsa.
Rutecka J. (red.), (2014), Dodatkowy system emerytalny w Polsce - diagnoza i rekomenda-cje zmian. Raport opracowany przez zespół ekspertów pod kierunkiem Joanny Rutec-kiej w składzie: Bielawska K., Petru R., Pieńkowska-Kamieniecka S., Żukowski M., Warszawa: Towarzystwo Ekonomistów Polskich.
Samuelson, W., & Zeckhauser, R. (1988). Status quo bias in decision making. Journal of risk and uncertainty, 1, 7-59
Sieczkowski W., (2023), Ekonomia behawioralna w konstrukcji systemów zabezpieczenia emerytalnego. Doświadczenia dla Polski, Warszawa, Wydawnictwo CeDeWu.
Szumlicz, T. (2017). Świadomość ryzyka społecznego jako podstawa wiedzy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka, (1), 3-16.
Szumlicz, T. (Ed.). (2010). Społeczne aspekty rozwoju rynku ubezpieczeniowego. Szkoła Główna Handlowa-Oficyna Wydawnicza.
Świecka, B., Kowalczyk-Rólczyńska, P., Pieńkowska-Kamieniecka, S., Śledziowski, J., & Terefenko, P. (2025). The Influence of Factors in Consumer Sustainable Auto-Enrolment Pensions. Sustainability, 17(3), 1340.
Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2009). Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness. Penguin.
Townsend, W. (2018). Behavioural economics and retirement savings: improving Kiwisaver. Policy Quarterly, 14(4).
Van Rooij, M., Lusardi, A., & Alessie, R. (2011). Financial literacy and stock market partic-ipation. Journal of Financial economics, 101(2), 449-472.
Verberi, C., & Kaplan, M. (2024). An Evaluation of the Impact of the Pension System on Income Inequality: USA, UK, Netherlands, Italy and Türkiye. Social Indicators Rese-arch, 174(3), 905-931.
Xu, X., Young, M., Zou, L., & Fang, J. (2023). Retirement Income and Financial Market Par-ticipation in New Zealand. International Journal of Financial Studies, 11(1), 24.
