Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWizerunek Jezusa Chrystusa w odwołaniach Jana Pawła II do literatury polskiej
Abstrakt
Artykuł Anastazji Seul pt. Wizerunek Jezusa Chrystusa w odwołaniach Jana Pawła II do literatury polskiej dotyczy zagadnień chrystologicznych, które są obecne w literaturze polskiej cytowanej przez papieża. Autorka, dokonując analizy wypowiedzi papieża zwróciła uwagę na to, że cytowane przez niego utwory literackie zawierają aspekty teologiczne. Papież łączy w nich wymiar teoretyczny z praktycznym. Aspekt praktyczny widoczny jest wyraźnie w utworze Franciszka Karpińskiego (Pieśń na procesję Bożego Ciała) i w prozie Marii Winowskiej (Prawo do Miłosierdzia). Wymiar teoretyczny widoczny jest w wielu innych utworach, które mogą być przedmiotem analiz teologicznych – a zwłaszcza dogmatyki. Należy do nich wiersz Adama Mickiewicza Rozmowa wieczorna, który papież odnosi pośrednio do Trzech Osób Boskich. Odwołania Jana Pawła II do pieśń Franciszka Karpińskiego Bóg się rodzi oraz epigramatu Adama Mickiewicza Boże Narodzenie można interpretować w perspektywie inkarnacji; natomiast wiersz Norwida Moja piosnka II zawiera odwołania do chrystologii kultury. Zacytowany przez papieża fragmencie Quo vadis można odczytać w kontekście soteriologii. Autorka artykułu uzasadnia w ten sposób, że literatura piękna jest dla papieża – jak dla współczesnych teologów – tzw. „miejscem teologicznym” (locus theologicus), a więc źródłem, do którego się odwoływał, aby przedstawić prawdy wiary zawarte w Biblii i nauczaniu Kościoła.
Downloads
Bibliografia
Literatura źródłowa – wypowiedzi Jana Pawła II
Jan Paweł II, Dives in Misericordia. Encyklika o Bożym Miłosierdziu, Watykan, 30 listopada 1980.
Jan Paweł II, Salvifici doloris. List apostolski o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia, Watykan, 11 lutego 1984.
Jan Paweł II, Na rozpoczęcie pontyfikatu, Watykan, 22 października 1978, NP 1, s. 13–17.
Jan Paweł II, Przemówienie do młodzieży akademickiej zgromadzonej przed kościołem św. Anny, Warszawa, 3 czerwca 1979, PDO, s. 26–29.
Jan Paweł II, Eucharystia: sakrament bliskości Boga. Audiencja generalna, Watykan, 13 czerwca 1979, NP II, 1, s. 717-719.
Jan Paweł II, Alla Messa per i 600 anni della Madonna di Jasna Góra, Castel Gandolfo, 26 sierpnia 1982, IGPII V, 3, s. 298–306.
Jan Paweł II, Modlitwa do Madonny z Jasnej Góry, Rzym, Bazylika św. Pawła za Murami, 25 stycznia [sic!] 1983, NP VI, 1, s. 107–113.
Jan Paweł II, Udienza generale. Preghiera alla Madonna di Jasna Góra, Rzym, Bazylika św. Pawła za Murami, 26 stycznia [sic!] 1983), IGPII VI, 1, s. 247-254.
Jan Paweł II, Chrystus jest ofiarą przebłagalną «za grzechy całego świata» p. 10; Watykan, 26 października 1988), DZ, t. 6, Katechezy, s. 972–976.
Jan Paweł II, Drogowskazy dla Polaków Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1. Najważniejsze przemówienia w wypowiedziach (poza pielgrzymkami), red. i oprac. M. Czekański, Kraków 1999, s. 454-455.
Jan Paweł II, Alla comunità polacca durante lo scambio degli auguri Natalizi (Watykan, 22 grudnia 1990), IGPII XIII, 2, s. 1714–1715.
Jan Paweł II, Alla comunità pollaca di Roma e del Lazio per la presentazione degli auguri (Watykan, 24 grudnia 1993) IGPII XVI, s. 1537–1541.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei. Jan Paweł II odpowiada na pytania Vittoria Messoriego, Lublin 1994.
Jan Paweł II, L`omelia durante la Messa «in nocte sancta» celebrate nella basilica Vaticana, (Watykan, 24 grudnia 1996) IGPII XIX, 2, s. 1077–1080.
Jan Paweł II, Orędzie «Urbi et Orbi» z 25 XII 1996 r. pt. Bóg staje się Człowiekiem dla każdego, DZ, t. 5, Orędzia, przesłania okolicznościowe, red. P. Ptasznik [i in.], Kraków 2007, s. 181–182.
Jan Paweł II, Przemówienie powitalne na lotnisku Starachowice, Wrocław 31 maja 1997, PDO, s. 861–864.
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. i konsekracji kościoła Matki Bożej Fatimskiej, Zakopane, 7 czerwca 1997, PDO, s. 954-959.
Jan Paweł II, Przemówienie do mieszkańców Wadowic, Wadowice, 16 czerwca 1999, PDO, s. 1178–1185.
Jan Paweł II, Verso il Grande Giubieo. Udieza generale. In polacco, Watykan 22 grudnia 1999, IGPII XXII, 1, s. 1238–1244.
Jan Paweł II, La via crucis al Coloseo [Settima stazione. Gesù cade per la seconda volta], Rzym, 21 kwietnia 2000, IGPII XXIII, 1 s. 630-659.
Jan Paweł II, La cathehzi dell`udienza generale, 24 października 2001, IGPII XXIV, 2, s. 607–62
Cytowani przez papieża twórcy literatury polskiej
Karpiński F., Pieśń o Narodzeniu Pańskim, w: tegoż, Pieśni nabożne, Supraśl 1792, s. 4–6 Karpiński F., Pieśń na Procesją [sic!] Bożego Ciała w: tegoż, Pieśni nabożne, Supraśl 1792, s. 73–75.
Mickiewicz A., Boże Narodzenie, [Zdania i uwagi z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka (Angelus Silesius) i Sę [sic!] Martena], w: A. Mickiewicz, Dzieła. t. 1, oprac. C. Zgorzelski, Warszawa 1993, s. 382.
Mickiewicz A., Rozmowa wieczorna, w: A. Mickiewicz, Dzieła wszystkie, t. 1, cz. 3, Wiersze 1829–1855, oprac. C. Zgorzelski, Wrocław, 1991, s. 8–9.
Norwid C., List do Józefa Bohdana Zaleskiego, Paryż 6 stycznia 1851, w: Pisma wszystkie, oprac. J. W. Gomulicki, t. 8, Warszawa 1971, s. 120–123.
Norwid C., Moja piosnka II, w: Pisma wszystkie, zebrał tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył Wiktor Gomulicki, t. 1, Wiersze, część pierwsza, Warszawa 1971, s. 223–224.
Norwid C., Promethidion, rzecz o dwóch dialogach z epilogiem, w: tegoż, Pisma wszystkie, zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki, t. 3: Poematy, Warszawa 1971, s. 423–471.
Sienkiewicz H., Quo vadis, oprac. T. Żabski, t. 3, [wydanie trzytomowe; BN s. I, nr 298] Wrocław 2002.
Winowska, M., L`icona dell`Amore misericordioso. Il messagio di suor Faustina, Roma 1982 (wyd. w języku polskim: Winowska M., Prawo do Miłosierdzia [brak nazwiska tłumacza], Paris [Éditions du Dialoque], 1974).
Opracowania:
Bartnik C., Efeski sobór, EK, IV, kol. 670–676.
Borowy W., Drobiazgi Mickiewiczowskie, „Pamiętnik Literacki” 1948, z. 2, s. 393–394.
Chachulski T., Franciszek Karpiński, Warszawa 1998.
Chachulski T., Wstęp, w: F., Poezje wybrane, Wrocław 1997, s. III–XCVIII [BN, S. I, nr 89].
Chrząstowska B., Poezja Karola Wojtyły – „sztuką widzenia myśli”, „Polonistyka” 2001 nr 8, s. 452–459.
Cieślak S., Sylwetka duchowa Cypriana Norwida (1821–1883), Warszawa 2013.
Drączkowski F., Patrologia, Pelplin 1988.
Dunajski A., Literatura piękna jako „locus theologicus”, „Studia Pelplińskie” 1981, nr 12, s. 105–124.
Dybciak K., Literacka i teatralna twórczość Jana Pawła II w przestrzeni interpretacyjnej, „Ethos” 2007, nr 1–2, s. 286–293.
Dziedzic S, Romantyk Boży, Kraków 2014.
Faustyna Kowalska [Sługa Boża], Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Kraków–Stockbrigde–Rzym, 1981.
Gorzelana J., Nazwy przestrzeni w „Psałterzu” oraz „Pieśniach nabożnych” Franciszka Karpińskiego , „Filologia Polska”, [Uniwersytet Zielonogórski], z. 2, 2005, s. 343–351.
Gouda A., Maria Winowska. Aux sources de l`hagiographie du XX-ème siècle, Marki (Struga) 2003.
Jasińska-Wojtkowska M., Tryptyk Rzymski – poetyckie de dignitate humana Jana Pawła II, „Ethos” 2003, nr 3-4, s. 440–448.
Kuczyńska-Mędrek J., Ambroży, EK, I, kol. 411–416.
Kudyba W., Postać Jana Pawła II we współczesnej poezji polskiej,w: Promieniowanie świętości. Jan Paweł II a literatura, red. K. Dybciak, Kraków 2011, s. 111–120.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 1. Starożytność chrześcijańska, Lublin 2001.
Machniak J., Bóg i człowiek w poezjach i dramatach Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Kraków 2007.
Moskwa J., Droga Karola Wojtyły, t. 1. Na tron Apostołów, Warszawa 2010.
Napiórkowski S., Maryja. III. W nauczaniu Kościoła, EK t. XII, kol. 14-17.
Okoń J., Życiowy profil poety (O drodze twórczej Karola Wojtyły), „Znak” 1982, nr 6, s. 556 –578.
Olszewski D., Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Kraków 1996.
Ratzinger J., Jezus Chrystus, w: tegoż, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tł. Z. Włodkowa, Kraków 1970, s. 145–273.
Salas A, Ewangelia wg św. Jana. Jezus – Ten, który stwarza nowego człowieka, tł. E. Krzemińska, Częstochowa 2002.
Seul A. Jan Chrzciciel – Brat Pustynny według Romana Brandstaettera, Lublin 2004.
Seul A., Biblia w twórczości Romana Brandstaettera, Zielona Góra 2004.
Seul A., Z Janem Pawłem II przekroczyć próg nadziei. Genologiczne poszukiwania: między wywiadem, ankietą i rozmową, w: Korowód idei i metod ; prace na jubileusz Prof. Czesława P. Dutki i Zakładu Teorii Literatury, red. G. Kubski, M. Mikołajczak, Zielona Góra, 2006, s. 301–320.
Seul A., Dom i mała ojczyzna Karola Wojtyły, w: Powrót do domu; studia i szkice z antropologii i poetyki przestrzeni, praca zbior. pod red. D. Kulczyckiej i A. Seul, Zielona Góra 2012, s. 175–198.
Seul A., Literatura polska w wypowiedziach Jana Pawła II skierowanych do Kościoła powszechnego, w: Zostawił w nas ślad, red. J. Chyła, T. Huzarek, I. Smagliński, Pelplin 2014, s. 42–63.
Seul A., Literatura polska w wypowiedziach Jana Pawła II. Sacrum. Prawda. Dobro. Piękno, Poznań 2014.
Sinka T., Modlitewnik, Kraków 1999.
Sinka T., Zarys liturgiki, Gościkowo – Paradyż 1985.
Smaszcz W., Słowo poetyckie Karola Wojtyły, Warszawa 1998.
Stasiak S. J., Zawiła R., ABC teologii dogmatycznej. Notatki z wykładów ks. prof. Romana E. Rogowskiego, Oleśnica – Wrocław 1993.
Sudolski Z., Aspekty religijne epistolografii polskiej XIX i XX wieku. Krasiński – Norwid – Liebert, w: Proza polska w kręgu religijnych inspiracji, red. Lublin 1998, s. 110–157.
Svidercoschi G.F., Historia Karola Wojtyły, tł. L Rodziewicz, Kraków 2002.
Szymik J., W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury, Katowice 1994.
Szymik J., Problem teologicznego wymiaru dzieła Czesława Miłosza, Katowice 1995.
Weigiel G., Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, przeł. A. Tarnowska [i in.], Kraków 2000.
Wieleczek A., Świadectwa – ślady – znaki. Lapidarium jako strategia formy, Kielce 2010.
Wit Z., Śpiew w liturgii na ziemiach polskich w XIX wieku, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 3, red. W. Schenk, Lublin 1980, s. 205–343.
Zaleski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce od wydania Rytuału piotrkowskiego (1631), w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 1, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1974, s. 95–159.
Żabski T., Wstęp, w: H. Sienkiewicz, Quo vadis, oprac. T. Żabski, t. 3, Wrocław 2002. s. V-CII. [BN s. I, nr 298].
