Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKultura języka z retoryką w kształceniu humanistyczno-społecznym. Zarys problemu
Słowa kluczowe:
kultura języka, retoryka, komunikacja, zakłócenia komunikacyjneAbstrakt
Tematem tekstu jest wskazanie potrzeby promowania kultury języka i retoryki w kontekście kształcenia humanistycznego. To jeden ze sposobów zapobiegania nasileniu się zakłóceń komunikacyjnych, takich jak trolling, hejting czy flaming w przestrzeni medialnej. Celem jest odpowiedź na społecznie sygnalizowaną potrzebę zwiększenia świadomości językowej rozmówców w przestrzeni masowej komunikacji, poprawienie jakości kultury języka, który jest używany publicznie oraz wzmocnienie szacunku wobec ekspertów z zakresu językoznawstwa czy komunikacji społecznej. Efektem rozważań jest próba wskazania konieczności włączenia nauczenia kultury języka z retoryką (przede wszystkim sztuki argumentacji) do szeroko pojętego kształcenia humanistyczno-społecznego. Dzięki niemu nowe pokolenia uczestników globalnej komunikacji medialnej będą potrafiły odpowiedzieć na kluczowe pytania: jak mówić versus pisać w sposób kulturalny i etyczny, żeby nas słuchano versus czytano? A co ważniejsze będą potrafili praktykować zdobytą w tym zakresie wiedzę.
Downloads
Bibliografia
Arystoteles, Retoryka, przeł. H. Podbielski [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Awdiejew A., Strategie komunikacyjne (próba typologii), „Socjolingwistyka” 1991, nr XI, s. 7–20.
Barthes R., Analiza retoryczna, przeł. K. Falicka, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 2, s. 251–256.
Bonheim H., Retoryka klasyczna – dziś, przeł. K. Biskupski, „Teksty” 1976, nr 4–5, s. 177–198.
Bralczyk J., Jak mówić, żeby nas słuchano?, https://www.youtube.com/watch?v=TG4ZAGnlPOY (dostęp: 6.11.2023).
Bralczyk J., Język na sprzedaż, Wydawnictwo „Branta”, Warszawa–Bydgoszcz 2000.
Bralczyk J., Poza prawdą i fałszem, „Teksty” 1981, nr 6, s. 122–133.
Brown S., Jak mówić, żeby ludzie słuchali, przeł. Z. Kościuk, Oficyna Wydawnicza Logos, Warszawa 1996.
Burke K., Filozofia formy literackiej, przeł. E. Rajewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2014.
Burke K., Rhetoric of Motives, Prentice-Hall, New York 1952.
Burke K., Tradycyjne zasady retoryki, przeł. K. Biskupski, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 2, s. 219–306.
Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi: teoria i praktyka, przeł. B. Wojciszke, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1996.
Cichocka H., Lichański J.Z., Zarys historii retoryki: od początku do upadku cesarstwa bizantyjskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1993.
Dobrosielski M., Logika a retoryka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957.
Gadamer H.G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Gaj B., Kultura języka z retoryką, czyli o nowej koncepcji programowej, „Nauczyciel i Szkoła” 1998, nr 2 (5), s. 90–96.
Głowiński M., Retoryka dawniej i dzisiaj, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 1, s. 201.
Grudzińska K., Oczekiwania i postawy wobec kształcenia językowego [w:] K. Grudzińska, Kulturoznawczy wymiar szkolnej nauki o języku, Exante Wydawnictwo Naukowe, Wrocław 2021.
Grybosiowa A., Język wtopiony w rzeczywistość, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
Hamlin S., Jak mówić, żeby nas słuchali: klucz do sukcesu zawodowego, przeł. I. Morzoł, Wydawnictwo „Petit”, Warszawa 1994.
Jachyra D., Trollowanie – antyspołeczne zachowania w internecie, sposoby wykrywania i obrony, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2011, nr 28, s. 253–261.
Juza M., Hejterstwo w komunikacji internetowej: charakterystyka zjawiska, przyczyny i sposoby przeciwdziałania, „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja” 2015, nr 25, s. 27–50.
Klemensiewicz Z., Higiena językowego obcowania, „Język Polski” 1965, nr 1, s. 2–3. Kochański W., Markowski A., O dobrej i złej polszczyźnie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
Kultura informacyjna w ujęciu interdyscyplinarnym. Teoria i praktyka, t. 1, red. H. Batorowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków 2015.
Larsson L., Porozumienie bez przemocy w mediacjach. Jak być trzecią stroną w konfliktach?, przeł. B. Pawłowska-Montwiłł, Wydawnictwo „Czarna Owca”, Warszawa 2009.
Maj M., W sieci nie panuje głupota tylko złość – uważają naukowcy, https://di.com.pl/w- -sieci-nie-panuje-glupota-tylko-zlosc-uwazaja-naukowcy-48829, opublikowane 17.09.2013 (dostęp: 6.11.2023).
Marcjanik M., Etykieta językowa [w:] Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2001.
Marcjanik M., Grzeczność w komunikacji językowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Mikosińska M., Kultura języka polskiego współcześnie, „Humanities and Cultural Studies” 2019, nr 1, s. 20–26.
Miodek J., O normie językowej [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
Mowa rozświetlona myślą, red. J. Miodek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
Musiał E., Trolling jako przykład zagrożeń informacyjnych w cyberprzestrzeni [w:] Bezpieczeństwo informacyjne w dyskursie naukowym, red. H. Batorowska, E. Musiał, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków 2017.
Naruszewicz-Duchlińska A., Intencjonalne językowe zakłócenia komunikacji internetowej (trolling, flaming, hejting), „Prace Językoznawcze” 2014, nr XVI/4, s. 89–98.
Kahane H., Logic and Contemporary Rhetoric, Wadsworth Publishing, Boston, Massachusetts, United States 1997.
Kaliszewski A., Literatura XX i XXI wieku w kształceniu dziennikarzy. Zarys problemu [w:] Dziennikarstwo a literatura w XX i XXI wieku, red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2011.
Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
Man de P., Semiologia a retoryka, przeł. M.B. Fedewicz, „Pamiętnik Literacki” 1989, z. 2, s. 269–284.
Marciszewski W., Logika z retorycznego punktu widzenia, Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991.
Ostrowska U., Doświadczanie wartości edukacyjnych w szkole wyższej, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz 1998.
Oświadczenie z 25 stycznia 2019 roku Rady Języka Polskiego w sprawie języka agresji, https:// rjp.pan.pl/dokumenty-rady?view=article&id=1743:oswiadczenie1-prezydium-rady-jezyka- -polskiego-przy-prezydium-polskiej-akademii-nauk&catid=45 (dostęp: 6.11.2023).
O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny, red. J. Miodek, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.
Perelman Ch., Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, przeł. M. Chomicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Perelmann Ch., The New Rethoric and the Humanities. Essays on Rhetoric and Its Applications, Springer, London 1979.
Pisarek W., Retoryka dziennikarska, Ośrodek Badań Prasoznawczych, Kraków 1975.
Pisarek W., Słowo między ludźmi, Wydawnictwo Radia i Telewizji, Warszawa 1985.
Pisarek W., Troska o kulturę języka polskiego wczoraj i dziś, „Język Polski” 2013, nr XCIII 5, s. 323–325.
Puzynina J., Jeszcze raz o kulturze języka, https://etykaslowa.ukw.edu.pl/download/43508/ jeszcze-raz-o-kulturze-jezyka.pdf (dostęp: 6.11.2023).
Puzynina J., Język wartości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Puzynina J., Kultura języka a etyka słowa, „Poradnik Językowy” 2017, nr 2 (741), s. 34–40.
Rusinek M., Retoryka obrazu, Słowo/obraz, terytoria, Gdańsk 2012.
Spence G., Jak skutecznie przekonywać… wszędzie i każdego dnia, przeł. M. Baranowski, Wydawnictwo „Rebis”, Poznań 1998.
Szymanek K., Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Przekonuj skutecznie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 286–289 (hasło Retoryka).
Trzaskowski P., Hejt jest zjawiskiem bardzo subiektywnym. Wywiad Agnieszka Warnke, https://culture.pl/pl/artykul/dr-pawel-trzaskowski-hejt-jest-zjawiskiem-bardzo-subiektywnym-wywiad (dostęp: 6.11.2023).
Wajs P., Zjawisko hejtingu i trollingu na @ponfitex_pl. Analiza tweetów na przykładzie profilu papieża Franciszka, „Kultura – Media – Teologia” 2016, nr 25, s. 59–70.
Zbróg P., Reprezentacja społeczna kultury języka w przestrzeni cyfrowej, „Polszczyzna w dobie cyfryzacji”, red. A. Hącia, K. Kłosińska, P. Zbróg, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2020.
Zgółka T., Język wśród wartości, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1988.
Ziomek J., Retoryka opisowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990.
