Samorząd terytorialny jako użyteczny element ustrojowy państwa z punktu widzenia interesu jednostki

Abstrakt

Rola, jaką odegrał reaktywowany w roku 1990 samorząd terytorialny w procesie przemian ustrojowych na przełomie lat 80. i 90. XX w., nie podlega dyskusji. Tak samo za oczywisty, a przy tym i znaczny należy uznać udział samorządu terytorialnego w systematycznym podnoszeniu poziomu jakości życia zbiorowego wspólnot lokalnych. Natomiast nie jest już takie do końca oczywiste to, czy ewentualne wymierne korzyści, wynikające z faktu funkcjonowania samorządu terytorialnego w systemie administracji publicznej, mogą czerpać poszczególne jednostki (mieszkaniec, przedsiębiorca, turysta i in.).

W niniejszym opracowaniu wskazuje się na trzy kluczowe powody, dla których obecność samorządu terytorialnego w systemie administracji publicznej leży również w interesie jednostki. Po pierwsze, uwarunkowania normatywne wespół z kształtowaną przez nie społeczną rzeczywistością dają podstawy do uznania, że istnienie samorządu terytorialnego w systemie administracji publicznej wydatnie przyczynia się do urzeczywistniania zasady pomocniczości. Zasada ta leży u podstaw budowy relacji państwowo-społecznych, służących m.in. ochronie wolności jednostki i zarazem jej bezpieczeństwa. Po drugie, wykonywanie przez samorząd terytorialny istotnej części zadań publicznych znacząco przyczynia się do demonopolizacji władzy w państwie i w tym kontekście może być postrzegany jako sojusznik jednostki w dążeniach do utrzymywania, czy też odzyskiwania obszarów szeroko rozumianej władzy wywodzonej obecnie z objętych konstytucyjnymi gwarancjami wolności i praw jednostki, w tym władzy rodzicielskiej, czy też władztwa nad należącym do niej mieniem. Po trzecie, działalność samorządnych gmin, powiatów i województw wyzwala konkurencję w płaszczyźnie zadań publicznych, z uwagi na znaczną samodzielność, jaką samorządy dysponują w organizacji, sposobach i metodach realizacji tychże zadań. Rywalizacja w obszarze zadań publicznych wpływa na wzrost jakości ich wykonywania. Poziom jakości zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnot samorządowych przekłada się zaś na poziom jakości życia poszczególnych jednostek.