Uniwersyteckie Czasopisma Naukowe„Nie mnożyć bytów ponad potrzebę”. O władzy sędziego na przykładzie postępowań odrębnych
DOI:
https://doi.org/10.26881/gsp.2022.s.11Słowa kluczowe:
postępowania odrębne, metody regulacji aktywności sędziego w procesie, sprawność postępowania sądowegoAbstrakt
Wadliwe definiowanie w polityczno-społecznej świadomości kategorii pod nazwą „sprawność postępowania sądowego” oraz słaba pozycja ustrojowa władzy sądowniczej stały się m.in. pułapką dla kierunku ewolucji struktury polskiego postępowania cywilnego. Rozwiązaniem, które według reformatorów ma zapewniać prawu procesowemu szybką reakcję na zmiany potrzeb interesariuszy wymiaru sprawiedliwości, stały się częste nowelizacje przepisów i ich coraz bardziej kazuistyczne brzmienie. Ustawodawca utożsamił modernizację z ustawiczną, normatywną rozbudową konstrukcji procesu cywilnego. Jeden z jej elementów to zwiększanie liczby i zakresu postępowań odrębnych. Ich status oddziałuje także na zasadę sędziowskiego kierownictwa postępowaniem. Wynika to z faktu traktowania dywersyfikacji praw i obowiązków sądu jako niezbędnej części składowej wielu postępowań odrębnych. Ta okoliczność powoduje z kolei nieracjonalną fragmentaryzację uprawnień i obowiązków sędziego. Nie zapewnia ona lepszej adaptacji prawa do dynamiki i różnorodności jego otoczenia, lecz przynosi odwrotne do zamierzonych skutki. Także wiele innych doświadczeń praktyki sądowej przemawia za zmianą paradygmatu odpowiedzialnego za metody regulowania aktywności sędziego w procesie. Bez szkody dla gwarancji procesowych, a z pożytkiem dla funkcjonalności postępowania w każdej sprawie, szczegółową treść wielu norm obecnego kodeksu postępowania cywilnego może zastąpić grupą norm o uniwersalnych właściwościach. Jednym z argumentów na poparcie tego postulatu jest przegląd praw i obowiązków sędziego w postępowaniach odrębnych, przeprowadzony z perspektywy roli przypisanej do zasady sędziowskiego kierownictwa postępowaniem cywilnym.
Downloads
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja RP. Komentarz, t. 1, Warszawa 2021.
Barczewski M., Zinkiewicz-Będźmirowska O., Postępowanie w sprawach własności intelektualnej [w:] Postępowania odrębne, red. A. Machnikowska, Warszawa 2022.
Bartnik A.S., Sędzia czy kibic? Rola ławnika w wymiarze sprawiedliwości III RP. Analiza socjologiczno-prawna, Warszawa 2009.
Bernatt M., Sprawiedliwość proceduralna przed organem ochrony konkurencji, Warszawa 2011.
Bogucki O., Perspektywy rozwinięcia normatywnego ujęcia wykładni funkcjonalnej [w:] Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy, red. M. Herman, S. Sykuna, Warszawa 2016.
Borucka-Arctowa M., Komunikacja między sądami a społeczeństwem [w:] Sądy w opinii społeczeństwa polskiego, red. eadem, K. Pałecki, Kraków 2003.
Borucka-Arctowa M., Koncepcja sprawiedliwości proceduralnej i jej rola w okresie przemian systemu prawa – analiza teoretyczna i funkcjonalna [w:] Dynamika wartości w prawie, red. K. Pałecki, Kraków 1997.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Chauvin T., Prawa stają się prawem: demokratyczne procedury w służbie wartości [w:] Prawa stają się prawem. Status jednostki a tendencje rozwojowe prawa. Konferencja Wydziału Prawa i Administracji 25 lutego 2005 roku, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2006.
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33, Warszawa 2019.
Cieślak S., Powiązania wewnątrzsystemowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013.
Cieślak S., Założenia aksjologiczne postępowania cywilnego – propozycja sformułowania kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., red. idem, Łódź 2020.
Dziurda M., Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy [w:] Reforma czy kolejna nowelizacja? Uwagi na tle ustawy z 4.7.2019 r. zmieniającej KPC, red. P. Rylski, Warszawa 2021.
Ereciński T., Ocena skutków nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Ereciński T., O stanie prac nad projektem nowego Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w Katowicach–Kocierzu (26–29 września 2013 r.), red. A. Torbus, K. Markiewicz, Warszawa 2014.
Ereciński T., O uwarunkowaniach, potrzebie oraz zakresie nowego kodeksu postępowania cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2010, nr 1.
Ereciński T., Postępowania odrębne de lege lata i de lege ferenda [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin–Niechorze 28–30.9.2007 r., Warszawa 2009.
Ereciński T., Weitz K., Prawda i równość stron w postępowaniu cywilnym a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2010.
Feliga P., Sprawiedliwe załatwienie sprawy gospodarczej jako cel odrębności [w:] Reforma czy kolejna nowelizacja? Uwagi na tle ustawy z 4.7.2019 r. zmieniającej KPC, red. P. Rylski, Warszawa 2020.
Flaga-Gieruszyńska K., Dowód z opinii biegłego a standardy rzetelnego postępowania sądowego w sprawach cywilnych [w:] Rola biegłego w postępowaniach sądowych, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, Wrocław 2016.
Florczak-Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Warszawa 2014.
Gajda-Roszczynialska K., Komentarz do art. 156 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Gajda-Roszczynialska K., Między interesem publicznym a prywatnym – granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilnym, cz. 1, „Przegląd Sądowy” 2020, nr 3.
Gajda-Roszczynialska K., Między interesem publicznym a prywatnym – granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilnym, cz. 2, „Przegląd Sądowy” 2020, nr 4.
Gapska E., Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Gorazdowski M., Ocena pracy ławników polskich w świetle badań [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Góra-Błaszczykowska A., Czy potrzebny jest nowy Kodeks postępowania cywilnego (uwagi na podstawie najnowszych nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego) [w:] Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, red. eadem, Sopot 2015.
Góra-Błaszczykowska A., Zasada równości stron w aspekcie zmiany przepisów art. 5 i 212 k.p.c. i wynikających z nich obowiązków sądu w postępowaniu cywilnym (uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego), „Przegląd Sądowy” 2005, nr 10.
Grzegorczyk P., Postępowania odrębne w świetle projektowanych zmian Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, red. K. Markiewicz, Warszawa 2011.
Grzegorczyk P., Stabilność orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych w świetle standardów konstytucyjnych i międzynarodowych [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego, Serock k. Warszawy, 24–26 września 2009 r., red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Gudowski J., Komentarz do art. 458 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian, t. 2, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Gudowski J., Uzasadnienie orzeczeń Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015.
Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania Konstytucji, „Palestra” 2016, z. 4.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
Harla A.G., O właściwe rozumienie postulatu sprawności postępowania cywilnego (art. 6 § 1 KPC) [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Harla A.G., Zasada prawdy w procesie cywilnym (art. 3 i 323 k.p.c.) [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Jakubecki A., Dostęp do ochrony prawnej w świetle ustawy nowelizującej KPC z 4.7.2019 r. [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym A.D. 2019 – dyskrecjonalna władza sędziego czy prekluzja? [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Kontradyktoryjność a poznanie prawdy w procesie cywilnym z perspektywy 25 lat doświadczeń [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym: quid est veritas?, red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorek, Radom 2021.
Jaśkiewicz J., Poznanie faktów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013.
Jeżak P., Sprawiedliwość proceduralna jako gwarancja ochrony praw jednostki, rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski 2019, https://depotuw.ceon.pl/handle/item/3408.
Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2016.
Kajkowska E., Dąbrowski M., Orkusz M., Zasada koncentracji materiału procesowego i ciągłość rozprawy – analiza systemów prawnych, Warszawa 2018.
Knoppek K., Problem dopuszczalności dowodu z urzędu w postępowaniu cywilnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2007, nr 3.
Knoppek K., Zmierzch zasady prawdy obiektywnej w procesie cywilnym, „Palestra” 2005, z. 1–2.
Kościółek A., Komentarz do art. 148 [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Kościółek A., Zasada jawności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2018.
Kozak A., Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej, Wrocław 2002.
Kozak A., Pojmowanie prawa w teorii i wykładni, Wrocław 1997.
Kurosz K., Sprawiedliwość prawnomaterialna a proceduralna – kilka uwag na temat napięć między różnymi postaciami sprawiedliwości w prawie cywilnym, „Studia Iuridica” 2017, nr 70.
Litowski J., Ograniczenie zasady jawności postępowania cywilnego z uwagi na stan epidemii wywołany wirusem COVID-19, „Monitor Prawniczy” 2021, nr 2.
Lubiński K., Tendencje unifikacyjne w rozwoju prawa postępowania cywilnego [w:] Vitoldo Broniewicz: symbolae dedicatae. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łazarska A., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Machnikowska A., Postępowanie w sprawach gospodarczych [w:] Postępowania odrębne, red. eadem, Warszawa 2022.
Machnikowska A., Zasada jawności w postępowaniu procesowym – modernizacja czy marginalizacja? Wybrane zagadnienia, „Polski Proces Cywilny” 2022, nr 1.
Manowska M., Judicial Management of Evidence Hearing Before a Court of First Instance Polish System vs Belgian System, „Ius Novum” 2020, vol. 14, no. 4.
Manowska M., Komentarz do art. 458 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. eadem, Warszawa 2021.
Marszałkowska-Krześ E., Gil I., Ciężar twierdzeń i dowodzenia w aspekcie dobrych obyczajów [w:] Dowodzenie w postępowaniach sądowych w perspektywie porównawczej, red. I. Gil, Lublin 2016.
Muliński M., Komentarz do art. 458 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. IB: Komentarz. Art. 425–729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Olaś A., W stronę modelowego Europejskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego: od Projektu Storme do Modelowych Europejskich Reguł Postępowania Cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2021, nr 9.
Pietrzykowski T., Wojciechowski B., Równość, prawda i sprawiedliwość w procesie cywilnym. Rozważania na tle kodeksu postępowania cywilnego, „Palestra” 2004, z. 9–10.
Piotrowski R., Konstytucyjne wyznaczniki udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. idem, Warszawa 2021.
Piotrowski R., Zagadnienie legitymizacji władzy sądowniczej w demokratycznym państwie prawnym [w:] Legitymizacja władzy sądowniczej, red. A. Machnikowska, Gdańsk 2016.
Postępowania odrębne, red. A. Machnikowska, Warszawa 2022.
Rhee C.H. van, Case management in Europe. A modern approach to civil litigation, „Access to Justice in Eastern Europe” 2018, no. 1.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Sawczuk M., O celach i funkcjach postępowania cywilnego procesowego i nieprocesowego [w:] Vitoldo Broniewicz: symbolae dedicatae. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Sieńko M., Nowe modele koncentracji materiału procesowego [w:] Reforma czy kolejna nowelizacja KPC? Uwagi na tle ustawy z 4.7.2019 r. zmieniającej KPC, red. P. Rylski, Warszawa 2020.
Sikorski G., Posiedzenie przygotowawcze w świetle zasad postępowania cywilnego [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., red. S. Cieślak, Łódź 2020.
Torbus A., Czy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego pod nazwą „Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych ustaw” (druk Nr 3137) pozwala zwiększyć efektywności postępowania cywilnego?, Warszawa 2019.
Uchwała nr 2 z dnia 24 września 2021 r. uczestników Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w sprawie zmian w kodeksie postępowania cywilnego, Jastrzębia Góra, 24.09.2021, „Polski Proces Cywilny” 2022, nr 1.
Vitoldo Broniewicz: symbolae dedicatae. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Walasik M., Zakres regulacji nowego Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego w Katowicach–Kocierzu (26–29 września 2013 r.), red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Wasowska A., Ukryty podatek od kryzysu zaufania – ocena funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w świetle badań opinii społecznej [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Weitz K., Czy nowy kodeks postępowania cywilnego?, „Państwo i Prawo” 2007, z. 3.
Weitz K., Współczesne problemy kodyfikacji prawa postępowania cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020, nr 3.
Wiśniewski T., Komentarz do art. 458 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. idem, Warszawa 2021.
Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń 2004.
Wojciechowski M., Sądowy dyskurs interpretacyjny dotyczący wykładni rozszerzającej [w:] Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy, red. M. Herman, S. Sykuna, Warszawa 2016.
Wojciechowski M., Spory sędziowskie. Zdania odrębne w polskich sądach, Gdańsk 2019.
Zedler F., Co dalej z kodeksem postępowania cywilnego? [w:] Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), red. I. Ratusińska, Kraków 2005.
Zembrzuski T., Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Ograniczenie jawności postępowania w sprawach cywilnych w dobie pandemii – potrzeba chwili czy trwałe rozwiązania?, „Forum Prawnicze” 2021, nr 3.
