Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweCzłowieczeństwo u Indian E’ñepá (Amazonia wenezuelska)
Słowa kluczowe:
E’ñepá, Amazonia, człowieczeństwo, osoba, obraz świata, antropologiaAbstrakt
Artykuł przedstawia obraz człowieka i rzeczywistości, w którym żyje, doświadczany przez Indian E’ñepá zamieszkujących Amazonię wenezuelską. Opierając się na etnograficznych badaniach terenowych i literaturze antropologicznej autor opisuje zasady rządzące światem, przedstawia rodzaje zasiedlających go bytów oraz tubylczą koncepcję osoby.
Downloads
Bibliografia
Buliński T., Ludzie, zwierzęta i inne byty w świecie Indian Amazonii. Wstęp do perspektywizmu, w: A. Mica, P. Łuczeczko (red.), Ludzie i nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna, Wydawnictwo Orbis Exterior, Gdańsk 2011, s. 89–114.
Buliński T., School and Social Development among the E’ñepá Indians from the Venezuelan Amazon, „Ethnologia Polona” 2010–2011, nr 31–32, s. 221–238.
Buliński T., Pytanie Raula. Obraz dziecka w kulturze Indian E’ñepá, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2012, nr 3 (18), s. 49–59.
Buliński T., Rysowanie słów. Praktyki pisania wśród Indian E’ñepá (Amazonia wenezuelska), „Teksty Drugie” 2015, nr 4, s. 48–69.
Buliński T., Szkoła jako sposób zdobywania dóbr (Indianie E’ñepá, Amazonia wenezuelska), „Etnografia Polska” 2016, t. 60, z. 1–2, s. 63–82.
Buliński T., Szkoła w amazońskiej puszczy. Formy i znaczenie edukacji w społecznościach tubylczych na przykładzie Indian E’ñepá z Wenezueli, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018a.
Buliński T., Szkoła jako sposób budowania wspólnoty (Indianie E’ñepá, Amazonia wenezuelska), „Etnografia Polski” 2018b, t. 62, z. 1–2, s. 25–40.
Buliński T. (ed.), Animism and Perspecitivism in the Study of Indigenous People, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2020, nr 6.
Buliński T., Kairski M., Élites aparentes. Sociedades de tipo simple en el mundo contemporáneo. Maestros y líderes de las organizaciones indígenas entre los E’ñepá y Matsigenka, „Estudios Latinoamericanos” 2007, nr 27, s. 101–138.
Buliński T., Kairski M. (red.), Sny, trofea, geny i zmarli. „Wojna” w społecznościach przedpaństwowych na przykładzie Amazonii – przegląd koncepcji antropologicznych, Wydawnictwo UAM, Poznań 2006.
Buliński T., Kairski M., Polskie badania antropologiczne w Amazonii, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2017, nr 3, s. 7–17.
Buliński T., Kairski M., A Brief History of Amazonian Research in Polish Anthropology, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2020, nr 6, s. 205–216.
Chyc P., Otro lado. An Inquiry into the Conceptual Topology of Animism among the Moré (Itene) of the Bolivian Amazonia, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2020, nr 6, s. 99–126.
Fausto C., O wrogach i oswojonych zwierzętach: wojna i szamanizm w Amazonii, w: T. Buliński, M. Kairski (red.), Sny, trofea, geny i zmarli. „Wojna” w społecznościach przedpaństwowych na przykładzie Amazonii – przegląd koncepcji antropologicznych, tłum. Ł. Krokoszyński, Wydawnictwo UAM, Poznań 2006, s. 353–402.
Fausto C., Feasting on People. Eating Animals and Humans in Amazonia, „Current Anthropology” 2007, vol. 48, no. 4, s. 497–514.
Gow P., Of Mixed Blood: Kinship and History in Peruvian Amazonia, Clarendon Press, Oxford 1991.
Henley P., The Panare. Tradition and Change on the Amazonian Frontier, Yale University Press, New Haven 1982.
Henley P., Los e’ñepa, w: J. Lizot (ed.), Los aborígenes de Venezuela, vol. 3, Fundación La Salle, Instituto Caribe de Antropología y Sociología, Caracas 1988, s. 215–306.
Henley P., Panare, w: J. Wilbert (ed.), Encyclopedia of World Cultures 7: South America, G. K. Hall, Boston (MA) 1994, s. 264–267.
Kairski M., In a World of “Reversed” Bodies: Persons, Non-persons, and People – How the E’ñepá Indians Regard Otherness, „Ethnologia Polona” 2008–2009, nr 29–30, s. 115–134.
Kairski M., Osoby wielorakie. O sposobach bycia w wieloświecie Indian E’ñepá (Amazonia Wenezuelska), w: H. Chałasińska (red.), W kręgu problemów ekologii kultury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 27–41.
Kairski M., O tubylczej ekonomii politycznej. Przypadek Indian E’ñepá z Amazonii wenezuelskiej, w: W. Dohnal, A. Posern-Zieliński (red.), Antropologia i polityka. Szkice z badań nad kulturowymi wymiarami władzy, Komitet Nauk Etnologicznych PAN, Warszawa 2012, s. 203–222.
Kairski M., Fantazmaty w Amazonii, czyli o nie-oczywistych oczywistościach, „Sensus Historiae” 2015, nr 21 (4), s. 101–116.
Kairski M., La persona y su identidad en la Amazonía. Problemas básicos, „Estudios Latinoamericanos” 2018, nr 38, s. 175–188.
Kairski M., Stoińska-Kairska I., Buliński T., Genealogia E’ñepá południowych, 2012 [maszynopis].
Krokoszyńska M., Robak zjada jaguara: procesy tworzenia relacji z perspektywy Amazonii zachodniej, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2017, nr 3, s. 45–86.
Lima T. S., O dois e seu múltiplo: reflexões sobre o perspectivismo em uma cosmologia tupi, „Mana” 1996, vol. 2, no. 2, s. 21–47.
Lima T. S., Um peixe olhou para mim. O povo Yudja e a perspectiva, Editora UNESP, São Paulo 2005.
Przytomska-La Civita A., La relación de depredación entre humanos y no-humanos en la ontología de los q’ero de la cordillera de Vilcanota, Perú, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2020, nr 6, s. 127–153.
Rogalski F., Niespecyficzne duchy, przewrotne opowieści – budowanie wyobrażeń na temat osób nie-ludzkich w narracjach ludu Arabela (Amazonia peruwiańska), „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2017, nr 3, s. 87–118.
Rogalski F., Everyday Enacting of Agents through Bodily Simulation, Voicing, and Familiarization of Artifacts among the Arabela (Peruvian Amazonia), „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2020, nr 6, s. 67–98.
Seeger A., da Matta R., Viveiros de Castro E., A construção da pessoa nas sociedades indígenas brasileiras, w: J.P. de Oliveira Filho (org.), Sociedades indígenas e indigenismo no Brasil, Marco Zero/UFRJ, Rio de Janeiro 1987.
Świerk K., Perspectivismo, amor y cigarras: Sentimientos, transformaciones y ethos en el cuento de Jerinti, del folclore Matsigenka, „Estudios Latinoamericanos” 2007, nr 27, s. 139–177.
Vilaça A. M. N., Making Kin out of Others in Amazonia, „Journal Of The Royal Anthropological Institute” 2002, vol. 8, no. 2, s. 347–365.
Vilaça A. M. N., Chronically Unstable Bodies: Reflections on Amazonian Corporalities, „Journal Of The Royal Anthropological Institute” 2005, vol. 11, no. 3, s. 445–464.
Viveiros de Castro E., Images of Nature and Society in Amazonian Ethnology, „Annual Review of Anthropology” 1996, vol. 25, s. 179–200.
Viveiros de Castro E., Cosmological Deixis and Amerindian Perspectivism, „Journal Of The Royal Anthropological Institute” 1998, vol. 4, no. 3, s. 469–488 [przekład polski: Viveiros de Castro E., Kosmologiczna deixis oraz perspektywizm indiański, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2017, nr 3, s. 235–258, przeł. M. Filip, K. Chlewińska].
Viveiros de Castro E., GUT Feelings About Amazonia: Potential Affinity and the Construction of Sociality w: L. Rival, N. Whitehead (eds.), Beyond the Visible and the Material: the Amerindianization of Society in the Work of Peter Rivière, Oxford University Press, Oxford 2001, s. 19–43.
