Intuicja jako nagroda za wysiłek intelektualny

Abstract

W artykule autor podejmuje refleksję nad kategorią intuicji jako nagrody za wysiłek intelektualny na gruncie pedagogiki. Rozważania oparto na analizie myśli francuskiego filozofa Henri Bergsona, zaliczanej zwykle w nurt filozofii życia lub filozofii ducha. W swojej twórczości Bergson połączył pozytywistyczne toki myśli ze spirytualistycznymi. Podobnie jak Heraklit i Plotyn interesował się zmianą, wyróżniając ją jako konstytutywną cechę rzeczywistości. Jego filozofia, związana z takimi pojęciami jak rzeczywisty czas trwania (durée réelle) i siła życiowa (élan vital), wywarła znaczący wpływ na filozofię uniwersalną, zwłaszcza w pierwszych dwóch dekadach XX wieku.

W ostatnich dziesięcioleciach zainteresowanie myślą Bergsona koncentrowało się wokół interpretacji nadawanych jej w duchu postmodernistycznym przez Gillesa Deleuze'a w filozofii, której znaczna część inspirowana była dwiema głównymi kategoriami filozofii Bergsona: wielością i trwaniem. Artykuł nie odwołuje się jednak do interpretacji filozoficznych, lecz skupia się na kwestiach pedagogicznych. Okazuje się bowiem, że o ile Bergson jest często przywoływany przez filozofów, o tyle jest on prawie całkowicie pomijany przez pedagogów. Autor w tekście zastanawia się, dlaczego myśl Bergsona, w której eksploruje się tak ważne dla edukacji pojęcia, jak wolność, kreatywność, postęp, intelekt czy intuicja, wciąż czeka na przełożenie na wielkie teorie pedagogiczne, które z kolei stałyby się podstawą owocnej praktyki? To pytanie jest tym bardziej uzasadnione, że sam Bergson, zanim został profesorem w Collége de France, przez siedemnaście lat pracował jako nauczyciel filozofii w państwowych liceach. W jego dorobku z tego okresu pozostały cztery ciekawe wykłady adresowane do uczniów. Poza tym, jako członek Francuskiego Towarzystwa Filozoficznego i Akademii Francuskiej, wypowiadał się publicznie na tematy pedagogiczne. Istotne zagadnienia pedagogiczne pojawiają się także w jego głównych książkach filozoficznych. Dlaczego więc nie mamy pedagogiki Bergsonowskiej? Na to pytanie autor odpowiada w poniżej pracy.