Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweGłęboka niepełnosprawność intelektualna w definicyjnym zwierciadle
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.51.07%20Słowa kluczowe:
terminologia, głęboka niepełnosprawność intelektualna, klasyfikacja, godnośćAbstrakt
W Polsce obserwujemy narastającą tendencję do wprowadzania coraz to nowszych koncepcji i wynikających z nich definicji rozumienia niepełnosprawności intelektualnej. Jest to zmiana idąca w dobrym kierunku. Jednakże zauważamy również pewne ryzyka, które wynikają bardzo często z braku uwzględnienia w tym procesie wdrażania specyficznych dla naszego kraju uwarunkowań kulturowych, społecznych i ekonomicznych. Ryzyka, które zauważamy, mogą skutkować niemożnością wdrożenia danego rozwiązania implementacji lub z czasem okazać się działaniem nieefektywnym. Ponieważ, jeśli dane rozwiązania w jakimś kraju są skuteczne, to uwzględniając wymienione przez nas uwarunkowania, u nas mogą być mniej lub bardziej nietrafione. W szczególności dotyczy to rozwiązań dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, które są „mniejszością w mniejszości”. W artykule skupimy się na specyfice i złożoności głębokiej niepełnosprawności intelektualnej i podejmiemy próbę analizy danego pojęcia w kontekście zmian definicyjnych z ostatnich kilkudziesięciu lat w klasyfikacjach w Polsce i na świecie.
Downloads
Bibliografia
Aksamit D. (2019), Kobiety-matki o macierzyństwie. Socjopedagogiczne studium narracji matek dorosłych osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Allport G.W. (1954), The nature of prejudice, Addison-Wesley.
American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.), American Psychiatric Publishing.
American Psychiatric Association (2013/2018), Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych, wyd. piąte, DSM-5, red. wydania polskiego: P. Gałecki, M. Pilecki, J. Rymaszewska, A. Szulc, S. Sidorowicz, J. Wiórka, Wrocław.
Antaki C., Finlay W.M.L. (eds.) (2010), Social interaction and the life experiences of people with intellectual disabilities, Routledge.
Batshaw M.L., Roizen N.J., Lotrecchiano G.R. (2013), Children with disabilities (7th ed.), Paul H. Brookes Publishing.
Bobińska K., Pietras T., Gałecki P. (red.) (2012), Niepełnosprawność intelektualna-etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, Wydawnictwo Continua, Wrocław.
Braddock D., Parish S.L. (2001), An institutional history of disability [w:] G. Albrecht, K. Seelman, M. Bury (eds.), Handbook of disability studies (pp. 11–68), Sage Publications, https://doi.org/10.4135/9781412976251.n2.
Doliński D., Grzyb T. (red.) (2020), Psychologia stereotypów, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dovidio J.F., Hewstone M., Glick P., Esses V.M. (2010), Prejudice, stereotyping and discrimination: Theoretical and empirical overview [w:] J.F. Dovidio, M. Hewstone, P. Glick, V.M. Esses (eds.), The SAGE handbook of prejudice, stereotyping and discrimination (pp. 3–28), Sage.
Emerson E., Hatton C. (eds.) (1998), Deinstitutionalization in the UK and Ireland: Outcomes for service users, Journal of Intellectual Disability Research, 42(5): 819–828, https://doi. org/10.1046/j.1365-2788.1998.00168.x.
Fiske S.T., Cuddy A.J.C., Glick P., Xu J. (2002), A model of (often mixed) stereotype content: Competence and warmth respectively follow from perceived status and competition, Journal of Personality and Social Psychology, 82(6): 878–902, https://doi.org/10.1037/0022- 3514.82.6.878.
Goodley D. (2017), Dis/entangling critical disability studies, Disability & Society, 32(5): 659– 678, https://doi.org/10.1080/09687599.2017.1304707.
Greenwald A.G., Banaji M.R. (1995), Implicit social cognition: Attitudes, self-esteem, and stereotypes, Psychological Review, 102(1): 4–27.
Hatton C., Emerson E. (2004), The international handbook of applied research in intellectual disabilities, Wiley.
Kopeć D. (2013), Rzeczywistość (nie)edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualna. Zbiorowe instrumentalne studium przypadku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Kowalik S. (2019), Wyzwania w opiece nad osobami z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w Polsce, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Linton S. (1998), Claiming disability: Knowledge and identity, New York University Press.
Maes B., Lambrechts G., Hostyn I., Petry K. (2007), Quality-enhancing interventions for people with profound intellectual and multiple disabilities: A review of the empirical research literature, Journal of Intellectual & Developmental Disability, 32(3): 163–178, https://doi.org/10.1080/13668250701549427.
Mansell J., Ericsson K. (eds.). (1996), Deinstitutionalization and community living: Intellectual disability services in Britain, Scandinavia and the USA, Chapman & Hall, https://doi. org/10.1007/978-1-4899-3006-6.
Marcinkowska B. (2013), Model kompetencji komunikacyjnych osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Marcinkowska B. (2017), Zagubieni w przestrzeni społecznej - rozważania nad postrzępionym światem osób głęboko niezrozumianych [w:] J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 137–151), Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
McMahan J. (2002), The Ethics of Killing: Problems at the Margins of Life, Oxford University Press.
McMahan J. (2009), Killing in War, Oxford University Press.
Oliver M. (2013), The social model of disability: Thirty years on, Disabled People's International, https://www.dpi.org/.
Oliver M., Sapey B. (2006), Social work with disabled people, Palgrave Macmillan.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. z 1997 r. Nr 14, poz. 76).
Schalock R.L., Borthwick-Duffy S.A., Bradley V.J., Buntinx W.H.E., Coulter D.L., Craig E.M., Yeager M.H. (2010), Intellectual disability: Definition, classification, and systems of supports (11th ed.), American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
Scior K., Werner S. (2015), Public attitudes towards people with intellectual disabilities: A qualitative comparison of white British & South Asian people, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 28(2): 177–188, https://doi.org/10.1111/jar.12122.
Shakespeare T. (2014), Disability rights and wrongs revisited, Routledge.
Skinner D., Weisner T.S. (eds.) (2007), Ethnography and special education research, Lawrence Erlbaum Associates.
Steele C.M. (1997), A threat in the air: How stereotypes shape intellectual identity and performance, American Psychologist, 52(6): 613–629.
Tajfel H., Turner J.C. (1979), An integrative theory of intergroup conflict [w:] W.G. Austin, S. Worchel (eds.), The social psychology of intergroup relations (pp. 33–47), Brooks/Cole.
Tregaskis C. (2002), Social model theory: The story so far, Disability & Society, 17(4): 457–470, https://doi.org/10.1080/09687590220140377.
Turnbull H.R., Turnbull A.P., Wehmeyer M.L., Shogren K.A. (2019), Exceptional lives: Special education in today's schools, Pearson.
United Nations (2006), Convention on the rights of persons with disabilities (CRPD), https://www.un.org/disabilities/documents/convention/convoptprot-e.pdf.
Vos P., De Veer A., Francke A. (2020), Improving palliative care for people with an intellectual disability: A qualitative study exploring the views of professional caregivers, BMC Palliative Care, 19(1): 1–12, https://doi.org/10.1186/s12904-020-00558-x.
Walmsley J., Johnson K. (eds.) (2003), Inclusive research with people with learning disabilities: Past, present, and futures, Jessica Kingsley Publishers.
Watson N., Roulstone A., Thomas C. (eds.) (2012), Routledge handbook of disability studies, Routledge.
Wehmeyer M.L. (2013), The story of intellectual disability: An evolution of meaning, understanding, and public perception, Brookes Publishing.
Netografia
https://icd.who.int/ct11/icd11_mms/en/release [dostęp: 04.01.2024].
