Wykluczenie prawne osób z niepełnosprawnością

Autor

  • Anna Nowak Uniwersytet Śląski

DOI:

https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.019.11849

Słowa kluczowe:

wykluczenie prawne, dyskryminacja, równe traktowanie, osoby z niepełnosprawnością, język prawny/prawniczy, dostęp do prawa

Abstrakt

W artykule podjęto nową problematykę  wykluczenia prawnego (kategoria wprowadzona na początku XXI wieku), w kontekście niepełnosprawności i osób z niepełnosprawnością. Uzasadniono podjęte zagadnienie, odnosząc się do kilku argumentów, między innymi: interdyscyplinarność podejścia, liczba osób z niepełnosprawnością, praktyki dyskryminacyjne wobec nich stosowane, wielość aktów prawnych regulujących zakaz dyskryminacji oraz zasadę równego ich traktowania i przeciwdziałania wykluczaniu. Zwrócono uwagę na oryginalne poglądy Andrzeja Kojdera, który sądzi, że ekskluzja prawna to pewien kontekst prawno-społeczny, który umożliwia interpretację danej sytuacji jako wykluczenie, może polegać na nierówności praw adresatów prawa, ale może być też efektem barier utrudniających korzystanie z równych i powszechnych praw. Analizie poddano cechy wykluczenia prawnego, takie jak zróżnicowany zakres podmiotów, relatywizm, różnorodność obszarów/sfer życia społecznego regulowanych prawem i inne. Wymieniono za A. Kojderem rodzaje ekskluzji: zawiniona lub prawomocna, quasi-prawna i dyskrecjonalna. Odniesiono się do języka prawnego i języka prawniczego, a także poglądów P. Bourdieu dotyczących zjawiska „cyrkularnego wzmacniania” i instytucji „przestrzeni prawnej” w kontekście wykluczania prawnego. Omówiono wybrane konteksty dyskryminacji osób z niepełnosprawnością i formy jakie przybiera oraz przejawy ich wykluczenia prawnego. Wymieniono akty prawne, które gwarantują uprzywilejowane traktowanie osób z niepełnosprawnością. Dokonano przeglądu aktów prawnych międzynarodowych i polskich, które promują zasadę równego traktowania i ochronił osoby z niepełnosprawnością przed wykluczeniem z różnych sfer życia społecznego, w tym gwarantują im dostęp do prawa i instytucji wymiaru sprawiedliwości. W zakończeniu wymieniono przykłady działań proponowanych i podejmowanych na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu prawnemu osób z niepełnosprawnościami.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Alcock P., Erskine A., May M. (eds.) (2003), The Student`s. Companion to Social Policy Blackwell Publisting Malden, Melbourne Blackwell Publishing, Oxford, 317.

Bourdieu P. (1987), The Force of Lave, Toward a Sociology of Juridical Field, The Hastings Law Journal, nr 38, 837.

Burek W., Klaus W. (2017), Definiowanie dyskryminacji w prawie polskim w świetle prawa Unii Europejskiej oraz prawa międzynarodowego, Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego, Porównawczego, vol. XI A.D. MMXIII, http://www.europeistyka.uj.edu.pl, dostęp: 5.03.2018).

Conley M. (2009), Can You Talk Like a Lawyer and Still Think Like a Human Being? Mertz The Lancjuocje of the law School, Law and Social Inąuity, t. 34, nr 4,1001.

Dostęp osób z niepełnosprawnością do wymiaru sprawiedliwości. Analiza i zalecenia [w:] Zasady równego traktowania, Prawo i Praktyka, nr 21, Warszawa RPO (http://www.rpo.gov.pl, dostęp: 8.03.2018).

Kodeks cywilny- ustawa z dnia23 kwietnia 1964 r. (tekst jedn.: Dz. U. 2018, póz. 1025,1104, 1629, 2073).

Kodeks rodzinny i opiekuńczy - ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (tekst jedn.: Dz. U. 2017, póz. 682; 2018, póz. 950).

Kój der A. (2008), Dyskretne formy wykluczenia prawnego [w:] M. Jarosz (red.), Naznaczeni i na­piętnowani. O wykluczeniu politycznym, Oficyna Naukowa, Warszawa.

KojderA. (2016), Podstawy socjologu prawa, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Kowalik S. (1999), Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Wydawnic­two „Śląsk", Warszawa.

Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.

Kruk M. (2017), Język polski jako narzędzie komunikacji prawodawcy i prawnika, Państwo i Prawo, nr 6, 5-22.

Melosik Z. (2016), Jurydyzacja codzienności - bezradność jednostki w obliczu normy i prawnika [w:] A. Matysiak-Błaszczyk, E. Włodarczyk (red.), Pedagogika w społeczeństwie- społeczeństwo w pedagogice, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

Nowak A. (2012), Zagrożenie wykluczeniem społecznym kobiet niepełnosprawnych, Wydawnic­two Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Oniszczuk J. (2004), Koncepcje prawa, Wydawnictwo WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa.

Orzeczenie TK z 29.09.1997 r, sygn. TK 15/97 (http://trybunal.gov.pl/ postepowanie-i-orzeczenia/wyroki, dostęp: 3.03.2018).

Paprzycki L.K. (2001), Prawna ochrona konstytucyjnej zasady równości i zakazu dyskryminacji -zarys problematyki, Biuletyn Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego, nr 1.

Radziewicz-Winnicki A., Radziewicz-Winnicki I. (2005), Pojęcie marginalizacji i wykluczenia w naukach społecznych. Vademecum wiedzy ogólnej przydatnej w działalności pedagoga spolecznego [w:] A. Nowak (red.), Wybrane spoleczno-socjalne aspekty marginalizacji, Wydawnictwo Śląskiej Wyższej Szkoły Zarządzania im. gen. J. Ziętka, Katowice.

Raport Rzecznika Praw Obywatelskich pt. Dostęp osób z niepełnosprawności!} do wymiaru spra­wiedliwości. Analiza i zalecenia (http:// www.wolterkluwers.pl, dostęp: 7.03.2018).

Raport tematyczny w obszarze Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 13 grud­nia 2006 r. (2012, p. 1169) równość i niedyskryminacja art. 5 Konwencji (http://www.dz.pl/praktyki/life-sciences, dostęp: 15.12.2018).

Renshaw J. (1991). Normalisation and Passing, Canterbury: Unwersity oj Kent, Personal Social Sendces Research Unit 1988, J. Renshaw, Case Management for the Mentally III: Locking at the Evidence Holloway. International Journal of social Psychiatry, nr 37.

Rybski R. (2014), Zdolność w sferze prawa osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi oraz osób z problemami zdrowia psychicznego. Raport Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 2013 roku [w:] D. Pudzianowska (red.) Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, LEX Wolters Kulwer business, Warszawa.

Turska A. (2010), "Wykluczenie jako fakt prawny. Założenia badawcze [w:] A. Turska (red.), Prawo i wykluczenie. Studium empiryczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.

Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania (Dz. U. 2010 Nr 254, póz. 1700, zm. Dz. U. 2016, póz. 1219).

Yillegas M. G. (2004), On Pierre Bourdieu's Legal Thought, Droit et Societe, nr 56/57.

Pobrania

Opublikowane

2019-07-17

Jak cytować

Nowak, A. . (2019). Wykluczenie prawne osób z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność, (34), 84–98. https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.019.11849