Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweDorosłość z perspektywy osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w świetle zrealizowanych wywiadów pogłębionych
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.024.11854Słowa kluczowe:
dorosłość, niepełnosprawność intelektualna, dojrzałość, kobieta, mężczyznaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu i przedstawionych w nim badań jest ukazanie rozumienia przez osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (w stopniu umiarkowanym lub znacznym) swojej dorosłości, a także dociekanie ich refleksji nad dorosłością w ogóle przez pryzmat własnych doświadczeń. Podjęta problematyka stanowi wyzwanie dla współczesnej pedagogiki (nie tylko specjalnej) w związku ze stereotypem „wiecznych dzieci”, wciąż obciążającym proces dojrzewania wspomnianej grupy społecznej. Przedstawione w tekście badania miały charakter jakościowy i zrealizowane zostały zgodnie ze strategią konstruktywistycznej teorii ugruntowanej. Materiał zebrany został za pomocą wywiadów pogłębionych (z 27 osobami – 13 kobietami i 14 mężczyznami). Kodowanie, a następnie analiza i interpretacja otrzymanych danych wskazały, że badani dostrzegają swoją dorosłość i mówią o niej, jednak raczej o jej obiektywnych przejawach, odnosząc je do społecznie określonego wizerunku dorosłego człowieka. Trudniej im konstruować subiektywny obraz swojej dorosłości oparty na analizie doświadczania własnej dojrzałości do działań i zachowań świadczących o osiągnięciu dorosłości, takich jak odpowiedzialność, samostanowienie, podejmowanie decyzji.
Downloads
Bibliografia
Arias B., Ovejero A., Morentin R. (2009), Love and Emotional Well-being in People with Intellectual Disabilities, Spanish Journal of Psychology, 12, l, 204-216. Bielecka-Prus J. (2013), Paradygmat partycypacyjny w naukach społecznych. Wykorzystywanie danych wytworzonych przez badanych w analizie jakościowej, Rocznik Lubuski, 39,29-51.
Brzezińska A., L, Kaczan R., Piotrowski K., Rękosiewicz M. (2011), Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt?, Nauka, 4, 67-107. Brown R.I., SchalockR.L., Brown I. (2009), Quality of life: Its application to persons with intellectual disabilities and their families - Introduction and overview, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 6, 2-6.
Charmaz K. (2009), Teoria ugruntowana: Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, tłum. B. Komorowska, PWN, Warszawa. Cytowska B. (2012), Trudne drogi adaptacji: wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Cytowska B., Wołowicz-Ruszkowska A. (2013), Trener pracy: dokument uwzględniający wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na podstawie polskich i zagranicznych opracowań, Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, Warszawa. Dubas E. (2005), Andragogiczne poszukiwania rozumienia dorosłości [w:] Człowiek dorosły - istota (nie) znana?, E. Dubas (red.), Wydawnictwo NOVUM, Łódź-Płock, 133-149.
Gąciarz B. (2017), Między deklaracjami równego traktowania a realiami wykluczenia. Polityka wobec niepełnosprawności jako przejaw dysfunkcji sfery publicznej, Studia Socjologiczne, 4, 95-118.
Glanc Z. (2011), Obraz dorosłości w dobie ponowoczesnej. Mozaika wymiarów dorosłości, Edukacja Dorosłych, l, 115-132. Glaser B .G., Strauss A.L. (2009), Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego, przeł. M. Gorzko, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Głodkowska J. (2014), Być podmiotem i stawać się autorem swojego życia-paradygmat wsparcia w przygotowaniu osób z niepełnosprawnością do budowania własnej tożsamości i wzbogacania dobrostanu, Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, 4, 9-44.
Gołubiew-Konieczna M. (2016), Wspieranie osób z głębszą i głęboką niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziców w drodze przez cale życie na przykładzie działalności Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, koło w Gdańsku, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 24,169-182.
Kijak R. (2017), Dorośli z głębszą niepełnosprawnością intelektualną jako partnerzy, małżonkowie i rodzice, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Kowalik S. (2018), Stosowana psychologia rehabilitacji, 1.17, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Krzemińska D., Lindynberg I. (2012), Wokół dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teksty rozproszone, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Lachapelle Y., Wehmeyer M.L., Haelewyck M.C., Courbois Y., Keith K.D., Schalock R., Verdugo M.A., Walsh P.N. (2005), The relationship between quality oflife and self-determination: an international study, Journal of Intellectual Disability Research, 49 (10), 740-744.
Lysaght R., Ouellette-Kuntz H., Morrison C. (2009), Meaning and value of productivity to adults with intellectual disabilities, Intellectual and Developmental Disabilities, 47, 413-424.
Malewski M. (2013), „Dorosłość"- kłopotliwa kategoria andragogiki, Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja, 3 (63), 23-40.
Martin L., Ouellette-Kuntz H., McKenzie K. (2017), The Power of Population Health Data on Aging and Intellectual and Developmental Disabilities: Reactions of Knowledge Users, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 14 (4), 268-278.
Mili A., Mayes R., McConnell D. (2010), Negotiating autonomy within the family: the experiences of young adults with intellectual disabilities, British Journal of Learning Disabilities, 38, 3, 194-200.
Nota L., Ferrrari L., Soresi S., Wehmeyer M.L. (2007), Self-determination, social abilities, and the quality of life of people with intellectual disabilities, Journal of Intellectual Disability Research, 51, 850-865.
Nota L., Ginevra M. C., Carrieri L. (2010), Career interests and self-efficacy beliefs among young adults with an intellectual disability, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7, 250-260.
Obiektywna i subiektywna jakość życia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną zamieszkujących województwo wielkopolskie. Uwarunkowania środowiskowe oraz poziom wsparcia realizatorów polityki społecznej. Raport z badań, Stowarzyszenie na Tak, http://test.rops.poznan.pl (dostęp: 04.11.2016).
Oleś P.K. (2011), Psychologia człowieka dorosłego, PWN, Warszawa.
Parchomiuk M. (2016), Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Pichalski R. (2003), Refleksje nad dorosłością [w:] Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczach pedagogiki specjalnej, K.D. Rzedziecka, A. Kobylańska (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków, 79-92.
Pisula E. (2008), Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną - szansę i zagrożenia, PSOUU, DG-Graf, Warszawa.
Rękosiewicz M. (2012), W drodze do dorosłości. Tożsamość osób z niepełnosprawnością intelektualną, TIPI, Wielichowo.
Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, Dz. U. z 2017 r., póz. 1578.
Settersten R.A., Ottusch T.M., Schneider B. (2015), Becoming Adult: Meanings of Markers to Adulthood. Emerging Trends in the Social and Eehauioral Sciences: Ań Interdisciplinary, Searchable, and Linkable Resource, John Wiley & Sons.
Strnadova L, Evans D. (2012), Subjective Quality of Life of Women with Intellectual Disabilities: The Role of Perceived Control over their Own Life in Self-determined Behaviour, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 25, 71-79.
Suwalska-Barancewicz D., Malina A. (2013), Stres i postawy rodzicielskie matek i ojców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, Psychologia Rozwojowa, 18, 2.
Test D.W., Carver T., Ewers L., Haddad J., Person J. (2000), Longitudinal job satisfaction of persons in supported employment, Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35, 365-373.
Tyndall B.D., Christie-Mizell C.A. (2015), Mastery, Homeownership, and Adult Roles During the Transition to Adulthood, Sociological Inąuiry, 86, l, 5-28.
Wojnarowska A. (2010), Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Zasępa E. (2017), Osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Procesy poznawcze, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
Żyta A. (2011), Życie z zespołem Downa. Narracje biograficzne rodziców, rodzeństwa i dorosłych osób z zespołem Downa, Oficyna Wydawnicza „Impuls", Kraków.
