Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweDorosłość osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w percepcji nauczycieli, wychowawców i opiekunów – na podstawie narracyjnego przeglądu literatury
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.51.08Słowa kluczowe:
dorosłość, osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, opiekunowie, wychowawcy, nauczyciele, przegląd literaturyAbstrakt
W artykule został ukazany obraz dorosłości osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną (GNI), skonstruowany na podstawie wypowiedzi nauczycieli, opiekunów i wychowawców biorących udział w badaniach prowadzonych przez badaczy anglojęzycznych i polskich. Na podstawie i z zastosowaniem zasad przeglądu literatury wybrano do analizy 11 publikacji – 10 anglojęzycznych i 1 polską, opracowanych na podstawie badań nad różnymi aspektami dorosłości osób z GNI, w których badanymi był personel opiekuńczy z placówek dla dorosłych z NI, a w przypadku publikacji polskiej nauczyciele i opiekunowie pracujący w zespołach rewalidacyjno-wychowawczych (ZR-W). W trakcie analizy tekstów wyłoniono osiem kategorii, które opisują dorosłość osób z GNI. Obraz ten jest niekorzystny, wzmacniający stereotypy społeczne.
Downloads
Bibliografia
Aksamid D. (2019), Kobiety-matki o macierzyństwie. Socjopedagogiczne studium narracji matek dorosłych osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.
Aksamit D. (2020), Tożsamość w cieniu głębokiej niepełnosprawności intelektualnej – o potrzebie wspierania, mapowania problematyki i rozważań naukowych, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 4(50): 95–108. doi:10.5604/01.3001.0014.5018.
Aksamit D. (2021), Oblicza ojcostwa. Studium narracji ojców dorosłych osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.
Arnett J.J. (2000), Emerging adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties, American Psychologist, 55(3): 469–480. doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469.
Baraniewicz D., Baraniewicz M. (2017), Osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w drodze do dorosłości, Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 25: 102–111.
Bigby C., Clement T., Mansell J., Beadle-Brown J. (2009), It’s pretty hard with our ones, they can’t talk, the more able bodied can participate’: staff attitudes about the applicability of disability policies to people with severe and profound intellectual disabilities, Journal of Intellectual Disability Research, 53(4): 363–376. doi: 10.1111/j.1365-2788.2009.01154.x.
Byrne J.A. (2016), Improving the peer review of narrative literature reviews, Research Integrity and Peer Review, 1(12): 1–4, https://doi.org/10.1186/s41073-016-0019-2.
Ćwiklicki M. (2020), Metodyka przeglądu zakresu literatury (scoping review), MPRA Munich Personal RePEc Archive, Paper No. 104370, posted 27: 53–68, https://mpra.ub.unimuenchen.de/104370/1/MPRA_paper_104370.pdf [dostęp: 20.01.2024].
Dąbrowski Z. (2000), Pedagogika opiekuńcza w zarysie, cz. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
DeZonia K.R. (2008), Formulating their future: Transition to adulthood for students with profound disabilities, University of California, San Diego: ProQuest Dissertations Publishing.
Dubas E. (2015), Studia nad kondycją edukacji dorosłych. Przygotowanie do dorosłości – być i stawać się dorosłym. Edukacja Dorosłych, Akademickie Towarzystwo Andragogiczne, 1(72): 9–21.
Fröhlich, A. (1998), Stymulacja od podstaw, WSiP, Warszawa.
Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., Sidorowicz S., Wciórka J. (red.) (2018), Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Psychicznych DSM 5, Edra Urban & Partner.
Gauthier-Boudreault C., Couture M. Gallagher F. (2018), How to facilitate transition to adulthood? Innovative solutions from parents of young adults with profound intellectual disability, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 31(2): 215–223. doi: 10.1111/jar.12394.
Gawlik E., Gomola J. (2018), Rzeczywistość edukacyjna osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika, 16: 203–212.
Górka A., Karwacka M. (red.) (2022), Dorośli z wieloraką niepełnosprawnością. Potrzeby, prawa, możliwości, Cliwr Demostenes, Poznań.
Gurba E. (2004), Wczesna dorosłość [w:] B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju, 2, (s. 202–233), PWN, Warszawa.
Hanzen G., van Nispen R.M.A, van der Putten A.A.J., Waninge A. (2017), Participation of adults with visual and severe or profound intellectual disabilities: Definition and operationalization, Research in Developmental Disabilities, 61: 95–107. doi.org/10.1016/j.ridd. 2016.12.017.
Jacobs P., Quayle E., Wilkinson H., MacMahon K. (2021), Relationships matter! — Utilising ethics of care to understand transitions in the lives of adults with severe intellectual disabilities, British Journal of Learning Disabilities, 49(3): 329–340. doi.org/10.1111/bld.12380.
Jankiewicz A., Skrypcik D., Skrypnik K. (2014), Głęboka niepełnosprawność intelektualna a rozwój emocjonalno-społeczny i motoryczny, Psychiatria, 11(4): 222–227.
Kenny S. (2000), Care staff perceptions of adults with profound learning disabilities: contents and processes, PhD thesis, The Open University. doi.org/10.21954/ou.ro.0000e2cc.
Kopeć D. (2013), Rzeczywistość (nie)edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Kopeć D. (2021), Mentalizacja w edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, Forum Pedagogiczne, 11(2): 225–237. doi 10.21697/fp.2021.2.16.
Mietola R., Vehmas S. (2019), He is, after all, a young man': Claiming ordinary lives for young adults with profound intellectual disabilities, Scandinavian Journal of Disability Research, 21(1): 120–128. doi.org/10.16993/sjdr.590.
Munde V.S., Vlaskamp C. (2019), Individuals with Profound Intellectual and Multiple Disabilities at Work?! Activities in Special Day Service Centers in Germany, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 16(3): 3, 232–238. doi: 10.1111/jppi.12289.
Murphy E., Clegg J., Almack K. (2011), Constructing Adulthood in Discussions About the Futures of Young People With Moderate-Profound Intellectual Disabilities, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities. 24(1): 61–73. doi.org/10.1111/j.1468-3148.2010.00565.x.
Nakken H., Vlaskamp C. (2007), A need for a taxonomy for profound intellectual and multiple disabilities, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 4(2): 83–87. doi:10.1111/j.1741-1130.2007.00104.x.
Orłowska A., Mazur Z., Łaguna M. (2017), Systematyczny przegląd literatury: Na czym polega i czym różni się od innych przeglądów, Ogrody Nauk i Sztuk, 7: 350–363. doi. 10.15503/ onis2017.350.363.
Piszczek M. (2011), Dziecko, którego rozwój emocjonalny nie przekracza pierwszego roku życia, Kompendium, Warszawa.
Podgórska-Jachnik D. (2018), (Nie)pełnosprawność a (nie)samodzielność w kontekście autonomii relacyjnej, Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 32: 57–71.
Poppes P., van der Putten A.J.J., Vlaskamp C. (2010), Frequency and severity of challenging behaviour in people with profound intellectual and multiple disabilities, Research in Developmental Disabilities, 31(6): 1269–1275. doi: 10.1016/j.ridd.2010.07.017.
Poppes P., van der Putten A.A.J., Vlaskamp C. (2014), Addressing Challenging Behavior in People With Profound Intellectual and Multiple Disabilities: Analyzing the Effects of Daily Practice, Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 11(2): 128–136. doi.org/10.1111/jppi.12078.
Prysak D. (2015), Codzienność osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w domu pomocy społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Roos E., Søndenaa E. (2020), Improving the transition process to independent living for adolescents with profound intellectual disabilities. Experiences of parents and employees, BMC Health Services Research, 20(1133): 1–12. doi.org/10.1186/s12913-020-05976-y.
Talman L. (2018), Participation in everyday life for adults with profound intellectual (and multiple) disabilities, Mälardalen University Press Dissertations, Printed by E-Print AB, Stockholm, Sweden.
Talman L., Wilder J., Stier J., Gustafsson Ch. (2019), Staff members and managers’ views of the conditions for the participation of adults with profound intellectual and multiple disabilities, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 32(1): 143–151. doi.org/ 10.1111/jar.12516.
Wrona S. (2011), Osoba głęboko upośledzona umysłowo w systemie edukacji – analiza porównawcza zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Vlaskamp C., Hiemstra S.J., Wiersma L.A. (2007), Becoming Aware of What You Know or Need to Know: Gathering Client and Context Characteristics in Day Services for Persons With Profound Intellectual and Multiple Disabilities, Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 4(2): 97–103. doi.org/10.1111/j.1741-1130.2007.00106.x.
Zasępa E. (2016), Osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Procesy poznawcze, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
