Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweTwórcza adaptacja młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia – szanse jej dynamizowania
Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, twórcza adaptacja, radzenie sobie w sytuacjach trudnych, umiejętności asertywne, plany życioweAbstrakt
Artykuł ukazuje możliwości dynamizowania twórczej adaptacji młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, zoperacjonalizowanej przez pytania: Jak sobie radzę w sytuacjach trudnych? Jak ujawniam swoje potrzeby i bronię należnych mi praw? Jak ma wyglądać moja przyszłość? Podstawę tekstu stanowi eksperyment pedagogiczny, przeprowadzony według czterogrupowego planu Solomona, z udziałem dwóch grup eksperymentalnych i dwóch kontrolnych (n = 60). U uczestników psychoedukacyjnych zajęć, rozwijających ich wiedzę o sobie i innych, zaobserwowano progres w stosowaniu zadaniowych strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych oraz kreowanie bogatszych wizji własnej przyszłości. Nie ujawniono natomiast wzrostu umiejętności asertywnych.
Downloads
Bibliografia
Arusztowicz B. (2000), Aspiracje i plany życiowe dzieci i młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu, „Szkoła Specjalna”, nr 2/3.
Baran J. (2011), Warsztaty autokreacji jako forma przygotowania uczniów z niepełnosprawnością do działań transgresyjnych inspirowanych zorganizowaną aktywnością pozalekcyjną [w:] Stymulowanie potencjału twórczego osób z różnymi potrzebami edukacyjnymi, E. Lublińska-Kościółek, K. Plutecka (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Brzezińska A. (2000), Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Brzeziński J. (2012), Metodologia badań psychologicznych, PWN, Warszawa.
Davidson J. (1999), Asertywność, Rebis, Poznań.
Doroszewska J. (1989), Pedagogika specjalna, t. 1, Ossolineum, Wrocław.
Dziedzic S. (1972), Kształcenie myślenia twórczego w świetle pedagogiki specjalnej, „Szkoła Specjalna”, nr 1.
Gertsmann P. (1981), Sposób formułowania planów życiowych a poziom równowagi emocjonalnej dorastającej młodzieży, „Psychologia Wychowawcza”, nr 1.
Głodkowska J. (1999), Poznanie ucznia szkoły specjalnej, WSiP, Warszawa.
Górnicka B. (2004), Plany życiowe młodzieży z lekkim upośledzeniem umysłowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Janiszewska-Nieścioruk Z. (2002), Samoocena dzieci lekko niepełnosprawnych intelektualnie, „Szkoła Specjalna,” nr 1.
Jutrzyna E. (2011), Rozważania nad rozwojem potencjału twórczego osób niepełnosprawnych [w:] Stymulowanie potencjału twórczego osób z różnymi potrzebami edukacyjnymi, E. Lublińska-Kościółek, K. Plutecka (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Katra G. (1996), Programy życiowe a doświadczenia związane z „ja”, „Psychologia Wychowawcza”, nr 4.
Kępiński A. (2004), Dekalog, oprac. Z. Ryn, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Kosakowski C. (2003), Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej, Toruń, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Kościelak R. (1987), Poczucie umiejscowienia kontroli i samoocena młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Kurtek P. (2009), Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim wobec sytuacji trudnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego J. Kochanowskiego, Kielce.
Mądrzycki T. (2002), Osobowość jako system tworzący i realizujący plany, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Minczakiewicz E. (2001), Znaczenie umiejętności komunikowania siebie dla rozwoju społecznego dzieci z niepełnosprawnością intelektualną [w:] Wspomaganie rozwoju, psychostymulacja i psychokorekcja, B. Kaja (red.), t. 3, Akademia Bydgoska, Bydgoszcz.
Muszyńska E. (1999), Ogólne problemy wychowania w rodzinie dzieci niepełnosprawnych [w:] Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, I. Obuchowska (red.), WSiP, Warszawa.
Obuchowska I. (1990). Rodzinne konflikty młodzieży niepełnosprawnej związane z realizacją potrzeby autonomii [w:] Rodzina a rozwój jednostki, M. Tyszkowa (red.), CPBN, Poznań.
Obuchowska I. (2006), Adolescencja [w:] Psychologia rozwoju człowieka, B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), PWN, Warszawa.
Obuchowski K. (1985), Adaptacja twórcza, Książka i Wiedza, Warszawa.
Oleś M. (1998), Asertywność u dzieci w okresie wczesnej adolescencji, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Ozga A. (2016), O rozwijaniu korzeni i skrzydeł – uwarunkowania twórczej adaptacji młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce.
Parys K. (2013), Przestrzeń dla kreatywności uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Pietrasiński J. (2001), Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Pilecka W. (1999), Zasoby osobowości szansą kreatywnego rozwoju dziecka niepełnosprawnego [w:] Człowiek niepełnosprawny – zagrożenia i szanse rozwoju, B. Aouil (red.), Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz.
Pilecka W. (2006), Twórcza obecność niepełnosprawnych [w:] Świat pełen znaczeń: kultura i niepełnosprawność, J. Baran, S. Olszewski (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Pisula E. (1996), Radzenie sobie ze stresem przez młodzież upośledzoną umysłowo i w normie intelektualnej, „Psychologia Wychowawcza,” nr 1.
Rajang J. (2008), Dojrzewanie do asertywności, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Schulz R. (1990), Twórczość: społeczne aspekty zjawiska, PWN, Warszawa.
Szczepaniak P., Strelau J., Wrześniewski K.(1996), Diagnoza stylów radzenia sobie ze stresem za pomocą polskiej wersji kwestionariusza CISS Endlera i Parkera, „Przegląd Psychologiczny”, t. 39.
Szczupał B. (1999), Plany życiowe młodzieży upośledzonej, „Edukacja i Dialog”, nr 10.
Tomaszewski T. (1982), Psychologia, PWN, Warszawa.
Twardowski A. (2008), Rola kompetencji komunikacyjnej w poznawaniu świata i siebie przez dziecko z niepełnosprawnością intelektualną [w:] O poznawaniu siebie i świata przez dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, W. Pilecka, K. Bidziński, M. Pietrzkiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego J. Kochanowskiego, Kielce.
Uszyńska-Jarmoc J. (2003), Twórcza aktywność dziecka, TRANS HUMANA, Białystok.
Wojciechowski F. (2010), Dorastanie młodzieży z niepełnosprawnością w kontekście przestrzeni edukacyjnej [w:] Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w realizacji zadań rozwojowych, B. Witkowska, K. Bidziński, P. Kurtek (red.), Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy J. Kochanowskiego, Kielce.
