Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKoncepcja edukacji wizualnej osób niewidomych w zakresie sztuk wzrokowych. Eksplanacja i analizy praktyk
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.50.11Słowa kluczowe:
osoby niewidome, sztuki wizualne, edukacja wizualna osób niewidomychAbstrakt
W artykule podjęto zagadnienie edukacji wizualnej osób niewidomych. Zaprezentowano autorską koncepcję, jej uzasadnienie, a także dodatkowe komponenty związane z edukacją wizualną osób niewidomych w zakresie sztuk pięknych o charakterze wzrokowym. Zoperacjonalizowany model edukacji wizualnej, obejmujący uwarunkowania, procesy i działania, został wykorzystany do porównania trzech realizacji z zakresu udostępniania sztuk wzrokowych osobom niewidomym: malarstwa Wilhelma Sasnala (wystawa „Taki pejzaż”, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin), zabytkowych parków i ogrodów jako konstruktów wzrokowych (projekt: „Technologia opracowania tyflomap zabytkowych założeń parkowych”, Wojskowa Akademia Techniczna) oraz malarstwa Agnieszki Słowik-Kwiatkowskiej w formie tyflograficznych ilustracji do „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza (projekt: „Ballady i romanse – wydanie tyflograficzne dla osób niewidomych”, Fundacja Szansa dla Niewidomych).
Downloads
Bibliografia
AK (2022), Jesteśmy razem. O projektach realizowanych przez naszą Fundację, Help, 87: 29–51.
Banasiak J. (2017), 15 stuleci. Rozmowa z Wilhelmem Sasnalem, Wydawnictwo Czarne.
Cho J.-D. (red.) (2022), Multi-Sensory Interaction for Blind and Visually Impaired People, Electronics 10: 24.
Chojecka A., Hermanowicz B., Fuksiński C., Mendruń J., Olczyk M., Rudnicka M., Więckowska E. (2012), Standardy tworzenia oraz adaptowania map i atlasów dla niewidomych uczniów, brak wydawnictwa.
Chojecka A., Magner M., Szwedowska E., Więckowska E. (2008), Nauczanie niewidomych dzieci rysunku, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi.
Czerwińska K. (2006), Możliwości wykorzystania grafiki dotykowej w nauczaniu języków obcych – teoria a praktyka, Szkoła Specjalna, 5: 323–329.
Czerwińska K. (2008b), Języki obce a osoby z dysfunkcją wzroku, Wydawnictwo APS.
Czerwińska K. (2008c), Rysunek wypukły, jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu języków obcych – doniesienia z badań [w:] K. Czerwińska (red.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących (s. 36–69), Wydawnictwo APS.
Czerwińska K. (red.) (2008a), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących, Wydawnictwo APS.
Dylak S. (2012), Alfabetyzacja wizualna jako kompetencja współczesnego człowieka [w:] W. Skrzydlewski, S. Dylak (red.), Media– Edukacja–Kultura. W stronę edukacji medialnej (s. 119–132), Wydawnictwo Naukowe UAM.
Fransecky R.B., Debes J.L. (1972), Visual literacy: A way to learn – A way to teach, Association for Educational Communications and Technology.
Hejnicka-Bezwińska T. (2008), Pedagogika ogólna, Wydawnictwo WAiP.
Gromadzka B. (2009), Widząc – rozumieć. Dydaktyka polonistyczna wobec edukacji wizualnej, Wydawnictwo UAM.
Krejtz K., Krejtz I., Duchowski A., Szarkowska A., Walczak A. (2012), Multimodal learning with audio description: An eye tracking study of children’s gaze during a visual recognition task, Proceedings of the ACM Symposium on applied perception (SAP’12), 83–90.
Kupisiewicz Cz. (2012), Dydaktyka. Podręcznik akademicki, PWN.
Kwieciński Z. (2019), Edukacja w galaktyce znaczeń [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 42–54), PWN.
Lau A., Matusiak M., Szemis N. (2021), Poszukiwanie wspólnych przestrzeni. Dostępność sztuk wizualnych dla osób z niepełnosprawnością wzroku, Kultura Współczesna, 3(115): 51–60.
Leder H., Belke B., Oeberest A., Augustin D. (2004), A Model of Aestetic Appreciation and Aesthetic Judgments, British Journal of Psychology, 95: 489–508.
Malarstwo Agnieszki Słowik-Kwiatkowskiej, Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, https://muzeumzarnowiec.pl/malarstwo-agnieszki-slowik-kwiatkowskiej/.
Mościcka A., Śmiechowska-Petrovskij E., Wabiński J., Araszkiewicz A., Kiliszek D. (2023), Methodological study of tactile signs readability, Abstr. Int. Cartogr. Assoc., 6: 174.
Mościcka A., Śmiechowska-Petrovskij E., Wabiński J., Kiliszek D. (w druku), Methodical testing of tactile cartographic signs in isolation and in context, Cartography and Geographic Information Science.
Muller M.G. (2008), Visual Competence: A New Paradigm for Studying Visuals in the Social Sciences?, Visual Studies, 23, 2: 101–112.
Niestorowicz E. (2018), Rzeczywistość w rysunkach osób niewidomych. Procedury i narządzie badawcze, Szkoła Specjalna, 5: 341–353.
Niestorowicz E. (2019), Rysunek osób niewidomych i ociemniałych. Studium porównawcze, Roczniki Pedagogiczne KUL, 11(47), 3: 111–126.
Niestorowicz E. (2023), Specyfika rysunku niewidomych uczniów. Na przykładzie ewolucji reprezentacji schematu drzewa, Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 42(3): 103–117.
Niestorowicz E., Szubielska M. (2018), The influence of the description of a work of art on its perception, Logopedia 47(1): 143–153.
Niestorowicz E., Szubielska M. (2022), O udostępnianiu dzieł sztuki współczesnej i ich percepcji przez osoby z dysfunkcją wzroku, Perspektywy Kultury, 37, 2: 237–250.
Paplińska M. (2017), Edukacja graficzna uczniów z niepełnosprawnością wzroku odzwierciedlona w IPET-ach – ważny czy pomijany obszar wsparcia? [w:] B. Antoszewska, I. Myśliwczyk (red.), Jest człowiek z niepełnosprawnością: pola refleksji (s. 205–229), Wydawnictwo APS.
Paplińska M. (red.) (2012), Jak przygotować niewidome dziecko do nauki brajla, Przewodnik dla rodziców i nauczycieli, Trakt.
Pietras K. (2014), Osobowość i wiedza ekspercka jako wyznaczniki percepcji współczesnej sztuki wizualnej, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensisn, Studia Psychologica, 7(1): 24–37.
Stachowiak-Dudzik E. (2021), Zmysłowy wymiar obrazu – wrażliwość synestezyjna a partycypacja w sztuce wizualnej osób niewidomych, Kultura Współczesna, 3(115): 109–121.
Sztorc-Gromaszek A., Szubielska M. (2021), W jaki sposób pomóc osobom niewidomym w odbiorze sztuk wizualnych?, Kultura Współczesna, 3(115): 164–180.
Szubielska M., Sztorc A. (2023), Sztuka bez barier. Przykłady udostępniania współczesnych dzieł oraz zabytków osobom z niepełnosprawnościami wzroku, Studia I Materiały Lubelskie, 21: 53–60.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2015), Adaptacja podręczników do potrzeb uczniów niewidzących – stan i postulaty poznawczo-praktyczne, Forum Pedagogiczne, 1: 195–212.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2016), Kultura haptyczno-werbalna. Osoby niewidzące i sztuki wizualne – między doświadczeniem poznawczym i estetycznym [w:] K. Krawiecka, E. Śmiechowska-Petrovskij, M. Żelazkowska, Sztuka/twórczość dostępna. Osoby z niepełnosprawnościami i chorobą psychiczną w kręgu recepcji i ekspresji sztuki, Wydawnictwo UKSW.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2018), Podręczniki dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi [w:] E. Śmiechowska-Petrovskij, E. Kwiatkowska (red.), Dzieci z trudnościami poznawczymi i emocjonalnymi. Terapia i wspieranie (s. 171–198), Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2021), Edukacja wizualna osób z niepełnosprawnością narządu wzrokwu w zakresie sztuk – współczesne wyzwania i dylematy [w:] E. Śmiechowska-Petrovskij (red.), Edukacja wizualna osób niewidomych w zakresie sztuki. Wybrane zagadnienia (s. 11–40), Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2023), Obrazy i kontekstów, Dzieciństwo. Literatura, Kultura, 1: 210–227.
Wdówik P. (2011), Zasady adaptacji materiałów dydaktycznych do wersji brajlowskiej, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Warszawskiego.
Więckowska E. (2012), Polska szkoła tyflografiki, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 7: 55–80.
Zwirowicz-Rutkowska A., Mościcka A., Araszkiewicz A. i in. (2023), Tactile maps of historical gardens: method of content selection, Heritage Science, 11, 45: 1–28.
