Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweZnaczące miejsca i osoby w samorozwoju artysty z niepełnosprawnością sprzężoną. Analiza biograficzna
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.53.09%20Słowa kluczowe:
twórczość, niepełnosprawność intelektualna, wsparcie, biografiaAbstrakt
Celem tekstu jest wskazanie wpływu okazywanego wsparcia osób znaczących i instytucji w biografię artysty z niepełnosprawnością sprzężoną (intelektualną i wzrokową). Wykorzystano podejście biograficzne, stosując triangulację metod, opierając się w znacznej mierze na twórczości literackiej, plastycznej i wywiadzie z artystą. Analizy wykazały znaczący wpływ środowiska edukacyjnego i terapeutycznego na rozwój artystyczny osoby z niepełnosprawnością sprzężoną. Wykorzystane dokumenty i materiały dowodzą niezwykłej wrażliwości i empatii oraz wdzięczności dla otoczenia, za możliwość samorealizacji artystycznej i społecznej. Stworzony tekst stanowi biograficzne ujęcie drogi życiowej, nieujętej jednak przez pryzmat cierpienia i naznaczenia niepełnosprawnością, ale drogi pełnej ciepła, życzliwości i autorefleksji. Ujęcie takie może stanowić ważny kierunek w postrzeganiu osób z niepełnosprawnością sprzężoną, a dostrzeganie talentów tych osób jako wskazówkę do osiągania pełniejszej inkluzji społecznej.
Downloads
Bibliografia
Barton-Farcas S. (2018), Disability and Theatre. A Practical Manual for Inclusion in the Arts, Routledge, New York.
Bednarz-Łuczewska P., Łuczewski M. (2012), Podejście biograficzne [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakosciowe. Metody i narzędzia, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 91-109.
Borowska-Beszta B. (2005), Etnografia dla terapeutów (pedagogów specjalnych) — szkice metodo- logiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Chlewiński Z. (2017), Art brut po polsku [w:] J. Daszkiewicz (red.), Art Brut. Różnorodnie, Wydawnictwo Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, Poznań.
Domagała-Zyśk E. (2004), Autonomia czy odłączenie? Rola osoby znaczącej w życiu młodzieży z trudnościami w nauce, Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Gregorski M. (2022), Zastosowanie wywiadów biograficznych w badaniach nad jakością życia osób z niepełnosprawnościami, Civitas Hominibus, 17: 63-75.
Jaworska-Obłój Z., Skuza B. (1986), Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych, Przeglad Psychologiczny, 3: 732-745.
Jurczyk M., Lindyberg I. (2021), (Nie)dostrzeganie dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną. Tożsamość — cielesność — sprawstwo — kreacja”, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Kędziora S. (2017), Wsparcie społeczne spostrzegane przez rodziców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, Nauczyciel i Szkoła, 64: 67-83.
Konarzewski K. (2000), Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna, Wydawnictwo WSiP, Warszawa.
Krause A. (2010), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Marcinkowska B. (2016), Sprzężona niepełnosprawność — próba analizy fenomenu, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 21: 9-19.
Margalit, M. (1994), Loneliness Among Children with Special Needs. Theory, Research, Copying, Intervention, Springer Verlag, New York.
Myśliwczyk I. (2020), Wykluczeni. Perspektywa biograficzna osób z umiarkowaną niepełno- sprawnością intelektualną, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 40: 127-146.
Pisula E. (2008), Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną — szanse i zagrożenia, Wydawnictwo PSOUU, Warszawa.
Ploch L. (2014), Konteksty aktywności artystycznej osób z niepełnosprawnością, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Ratyński J. (2021), Laskowska ballada [w:] Moje Laski, Wydawnictwo P.H.U. Impuls Ryszard Dziewa, Lublin, 174-178.
Speck O. (2005), Niepełnosprawni w społeczeństwie Podstawy ortopedagogiki, Gdańskie Wy- dawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Spitzberg B., Hurt T. (1987), The Relationship of Interpersonal Competence and Skills to Re- ported Loneliness across Time, Journal of Social Behavior and Personality, 2.
Weiss R. (1982), Issues in the Study of Loneliness [in:] L. Peplan, D. Perman (eds.), Loneliness: A Sourcebook of Current Theory, Research and Therapy, Wiley, New York.
Wojciechowski A. (2001), Obecność. Teksty zebrane, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Zaorska M. (2015), Niepełnosprawność sprzężona — wybrane zagadnienia teorii i praktyki pedagogicznej, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Zaorska M. (2013), Psychopedagogiczne uwarunkowania specjalnej edukacji i terapii osób z niepełnosprawnością sprzężoną, Człowiek — Niepełnosprawność - Społeczeństwo, 1(19): 7-19.
Żabińska A. (2022), Artyści z niepełnosprawnością intelektualną i schizofrenią w nurcie Art Brut. Popularyzacja ich twórczości w Polsce w latach 2010-2020, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Żabińska A. (2024), Wywiad przeprowadzony z artystą plastykiem Jerzym Ratyńskim w Warsztacie Terapii Zajęciowej „Nadzieja” w Radomiu dnia 25 marca 2024 r., Radom.
