Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweSposoby prezentacji dorosłych osób z zespołem Downa na przykładzie wybranych obrazów medialnych
Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, zespół Downa, mass mediaAbstrakt
Celem artykułu jest omówienie medialnych prezentacji dorosłych osób z zespołem Downa. Pod uwagę wzięto wybrane programy telewizyjne – Down the road. Zespół w trasie i Project Cupid – kampanie i reklamy społecznie zaangażowane (w szczególności sportowe) z lat 2020-2022 oraz projekt artystyczny Downtown collection. Są to badania własne – krytyczne studium przypadków dobranych indywidualnie. Kluczem doboru jest intelektualna niepełnosprawność (zespół Downa) postaci występujących w prezentacjach publicznych. Zastosowano metodę jakościową, technikę analizy zawartości/treści obrazów medialnych, traktując je jako specyficzne teksty kultury współczesnej, opisując je i interpretując. Swobodna narracja nie jest ugruntowana w żadnej konkretnej teorii pedagogiczno-socjologicznej. Ma charakter humanistyczno-społecznych refleksji i deskryptywnych rozważań teoretycznych opartych na dostępnej literaturze przedmiotu. Refleksje plasują się w obszarze disability studies.
Downloads
Bibliografia
Belzyt J.I., Doroszuk J., Woynarowska A. (2015), Doświadczenia niepełnosprawności w przestrzeniach spotkania, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Bieganowska A. (2015), Przekaz medialny w modyfikowaniu postaw studentów pedagogiki wobec niepełnosprawności, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Biłas-Pleszak E., Rejter A., Sujkowska-Sobisz K., Wilczek W. (red.) (2021), Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Byra S. (2019), Niepełnosprawność ruchowa w paradygmacie pozytywnie ukierunkowanym, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Całek G., Niedbalski J., Racław M., Żuchowska-Skiba D. (2021), Czy jesteśmy w stanie „myśleć inaczej”? Kilka słów o (z)rozumieniu niepełnosprawności [w:] G. Całek, J. Niedbalski, M. Racław, D. Żuchowska-Skiba (red.), Zrozumieć niepełnosprawność. Problemy – badania – refleksje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 7–12.
Chmielarz W. (2017), Zombie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec. Ciszewski M. ( 2019), Autor bestsellerów, Wydawnictwo Warbook, Warszawa.
Cytowska B. (red.) (2011), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Dubas E. (2011), Uczenie się z biografii Innych – wprowadzenie [w:] E. Dubas, W. Świtalski (red.), Biografia i badanie biografii. Uczenie się biografii Innych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, t. 2: 5–11.
Fornalik I. (2019), Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne u osób z niepełnosprawnością intelektualną i spektrum autyzmu, Terapia Specjalna Dzieci i Dorosłych, 9; https://terapiaspecjalna.pl/artykul/zaburzenia-obsesyjno-kompulsyjne-u-osob-z-niepelnosprawnosciaintelektualna-i-spektrum-autyzmu.
Gadamer H-G. (2011), O skrytości zdrowia, przeł. A. Przyłębski, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań.
Gałecki P. (red.) (2022), Badanie stanu psychicznego Rozpoznania według ICD-11, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław.
Gałuszka D. (2017), Gry wideo w perspektywie potrzeb osób niepełnosprawnych [w:] J. Niedbalski, D. Żuchowska-Skiba, M. Racław (red.), Oblicza niepełnosprawności w teorii i praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 327–355.
Gałuszka D., Żuchowska-Skiba D. (2018), Niepełnosprawność w grach wideo – omówienie na przykładach wybranych wirtualnych postaci, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, 14 (3): 92–112. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.14.3.06.
Garbat M. (2015), Historia niepełnosprawności. Geneza i rozwój rehabilitacji, pomocy technicznych oraz wsparcia osób z niepełnosprawnościami, Wydawnictwo Novae Res, Gdynia.
Giedrojć M. (2020), Niepełnosprawność w Polsce wymiarze politycznym i społecznym. Analiza wybranych zagadnień, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Greniuk A. (2020), Wyrok TK, aborcja, protesty. Głos mają kobiety z niepełnosprawnością, http://niepelnosprawni.pl/ledge/x/1236174 [dostęp: 30.10.2022].
Grzegorczyk-Dłuciak N. (2021), Na ratunek autyzmowi, naukowo i skutecznie, „My 60+”, 3 (57): 14. Rozmawiał P. Zawiliński. http://my60plus.pl/wp-content/uploads/2021/10/ pazdziernik2021elektro1.pdf.
Gustavsson A., Tøssebro J., Zakrzewska-Manterys E. (red.) (2003a), Managing intellectual disability: first person perspectives, policies and services in Sweden, Norway and Poland, Wydawnictwo IFiS Publishers, Warszawa.
Gustavsson A., Tøssebro J., Zakrzewska-Manterys E. (red.) (2003b), Niepełnosprawność intelektualna a style życia: perspektywy podmiotowe, wybory życiowe, systemy usług w Szwecji, Norwegii i w Polsce, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Kijak R., Podgórska-Jachnik D., Stec K. (2020), Niepełnosprawność. Wyzwania. Praca socjalna, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Koperski Ł. (2018a), Społeczno-kulturowe aspekty funkcjonowania rodzin z dorosłą osobą z niepełnosprawnością intelektualną, praca doktorska, WNS, Instytut Socjologii, UAM Poznań; https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25431/1/rozprawa%20doktorska%20-%20%C5%81.%20Koperski.pdf.
Koperski Ł. (red.) (2018b), Niepełnosprawność w socjologii: stan obecny i perspektywy rozwoju, Wydawnictwo Naukowe WNS UAM, Poznań.
Kopiecka-Piech K. (red.) (2015), Innowacyjność przemysłów kreatywnych. Media a sport, Wydawnictwo AWF, Wrocław.
Kossakowski P. (2014), Na granicy zmysłów, Wydawnictwo Otwarte, Kraków.
Kossakowski P. (2022), Drobna nieuważność, Wydawnictwo Altbenberg, Warszawa.
Małecki R. (2021), Najsłabsze ogniwo, Czwarta Strona – Grupa Wydawnictwa Poznańskiego, Poznań.
Mateja B. (2010), Dyskretna uwodzicielska moc seriali, „Kultura i Społeczeństwo”, 2(54): 37–52.
Milka M. (2021), Łączę światy, Wydawnictwo Bernardinum Pelplin. Rozmawiała D. Bielska.
Myśliwczyk I. (2020), Uznanie dorosłości człowieka z niepełnosprawnością. Studium socjopedagogiczne narracji osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Niedbalski J. (2007), Samotni, niekochani, odrzuceni – egzystencjalne konsekwencje społecznej marginalizacji osób upośledzonych umysłowo i chorych psychicznie [w:] S. Partycki (red.), Nowoczesność. Ponowoczesność. Społeczeństwo obywatelskie w Europie Środkowej i Wschodniej, KUL, Lublin, 290–294.
Niedbalski J. (2009), Niepełnosprawność intelektualna w perspektywie badań socjologicznych. Rozważania nad zastosowaniem metod jakościowych [w:] A. Bąk, Ł. Kubisz-Muła (red.), Metody, techniki i praktyka badań społecznych, Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała, 199–216.
Niedbalski J. (2010), Krótki epizod przynależność – „nowy”, „normalny”, „nieznany” wśród osób z upośledzeniem umysłowym. Problematyka tożsamości badacza w procesie eksploracji terenowej badanego środowiska [w:] K. Konecki, A. Kasperczyk (red.), Procesy tożsamościowe: symboliczno-interakcyjny wymiar konstruowania ładu i nieładu społecznego, Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 435–463.
Niedbalski J. (2016), Dylematy etyczne i problem metodologiczne warsztatu badacza na przykładzie badań prowadzonych w środowisku osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz niepełnosprawnością fizyczną, Studia Humanistyczne AGH, 15(4): 35–51, http://dx.doi.org/10.7494/human.2016.15.4.35.
Niedbalski J. (2018), Characteristics of Studies in an Environment of Persons with Intellectual Disability – Ethical and Methodological Deliberations, Polish Sociological Review, 2 (202): 279–298.
Ostrowska A. (2015), Niepełnosprawni w społeczeństwie 1993–2013, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Pilecka D. (2020), Od wykluczenia ku emancypacji sportowej. Olimpiady specjalne w Polsce, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
Piotrowski P. (2021), Krew z krwi, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Pokorska O. (2015), Postrzeganie społeczne osób z zespołem Downa [w:] P. Tomaszewski, K. Bargiel-Matusiewicz, E. Pisula (red.), Kulturowe i społeczne aspekty niepełnosprawności, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 85–108.
Przybylska A. (2012), Korzystanie z mediów [w:] A. Giza, M. Sikorska (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 313–355.
Reichmann W. (2006), Niebezpieczne, niezrozumienie. Stereotypie ruchowe i zachowania o charakterze natręctw u osób niepełnosprawnych intelektualnie oraz autystycznych, Wspólne Tematy, 10: 3–13.
Sahaj T. (2021a), Gry komputerowe w procesie emancypacji, rehabilitacji i socjalizacji osób z niepełnosprawnościami, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 44: 174– 191, https://niepelnosprawnosc.ug.edu.pl/archiwum-pdf/niepelnosprawnosc44_2.pdf.
Sahaj T. (2021b), Marginalizowane grupy społeczne w kontekście kultury fizycznej i sportu, Wydawnictwo AWF, Poznań.
Sahaj T. (2022a), Przemoc wobec postaci z niepełnosprawnościami w animowanych serialach telewizyjnych „dla dzieci”, Societas/Communitas, 1 (33): 381–404. DOI: 10.55226/uw.S-C.2022.33.1.16. http://societas-communitas.isns.uw.edu.pl/numery/33/Societas1(33).pdf.
Sahaj T. (2022b), Reklamy społeczne towarzyszące igrzyskom paraolimpijskim. Od super-bohatera do zwykłego człowieka, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1 (55): 99– 122. DOI: 10.5604/01.3001.0015.8515.
Skura M. (2016), Ja – inny. Relacje społeczne osób z niepełnosprawnością, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Sobolewska A. (2009), Cela. Odpowiedź na zespół Downa, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
Stasieńko J., Dytman-Stasienko A., Madej K. i in. (2021), „Kruche awatary”?: reprezentacje niepełnosprawności w grach wideo, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Suchcicka A. (red.) (2011), Egzamin z miłości. Refleksje matek dzieci z zespołem Downa. Matki znane i mniej znane, Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani, Warszawa.
Szagun D. (2021), Wykluczeni wśród wykluczonych. Obraz chorych psychicznie w dyskursie publicznym [w:] E. Biłas-Pleszak, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, W. Wilczek (red.), Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 148–161. https://wydawnictwo.us.edu.pl/sites/wydawnictwo.us.edu.pl/files/00_wus_2021_nie-porozumienie_nie-tolerancja_w-y-kluczenie_ebook_popr_s._90_9.01.22_mini.pdf.
Ślebioda A. (2013), Stigmatized by the Language – Linguistic Labels of the Disabled People in Poland and the United States, Journal of Education Culture and Society, 2: 404–412. DOI: https://doi.org/10.15503/jecs20132.404.412.
Środa M. (2020), Obcy, inny, wykluczony, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Taylor S. (2021), Bydlęce brzemię. Wyzwolenie ludzi z niepełnosprawnością i zwierząt, przeł. K. Makaruk, Wydawnictwo Filtry, Warszawa.
Terakowska D. (2001), Poczwarka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Trafiałek E. (2009), Poczucie sensu życia osób z niepełnosprawnością, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4: 108-111.
Waszkiewicz-Raviv A. (2020), Żegnaj reklamo. Nowe przekazy filmowe w promocji organizacji i marek osobowych – próba typologii w ujęciu funkcjonalnym [w:] A. Lewicki, R. Wróblewski (red.), Marginesy głównych nurtów, Wydawnictwo Atut, Wrocław, 11–32.
Woynarowska A. (2020), Niepełnosprawność intelektualna i praca. Gra w/o emancypację, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Zakrzewska-Manterys E. (1995), Down i zespół wątpliwości. Studium z socjologii cierpienia. Wydawnictwo Semper, Warszawa.
Zakrzewska-Manterys E. (2010), Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zakrzewska-Manterys E. (2011), Lista obecności: rozmowy z ojcami osób z zespołem Downa, Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani, Warszawa.
Zakrzewska-Manterys E., Niedbalski J. (red.) (2016a), Pasjonaci, kreatorzy, twórcy. Ludzie niepełnosprawni jako artyści, sportowcy, animatorzy mediów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zakrzewska-Manterys E., Niedbalski J. (red.) (2016b), Samodzielni, zaradni, niezależni. Ludzie niepełnosprawni w systemie polityki, pracy i edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Żuchowska-Skiba D. (2020), Wpływ języka na poczucie wykluczenia osób z niepełnosprawnościami, Socjolingwistyka, 34: 77–91. https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.34.5.
Źródła internetowe
tys. widzów „Down the road 3”, program podnosi oglądalność TTV, https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/down-the-road-3-ttv-ogladalnosc-442-tys-widzow [dostęp: 14.04.2023].
http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/1843682;jsessionid=0EE42EC9898E77B54E659D4 7E2C70DE0?site_id=202321 [dostęp: 14.04.2023].
https://biuroprasowe.fundacjaavalon.pl/152083-wystawa-pelnosprawni-w-milosci [dostęp: 14.04.2023].
https://culture.pl/pl/dzielo/oiko-petersen-downtown-collection [dostęp: 14.04.2023].
https://edukacjamedialna.edu.pl/media/catalogue/attachment/sposoby-finansowaniamediow/Misja_mediow_publicznych.pdf [dostęp: 14.04.2023]. https://icd.who.int/en [dostęp: 14.04.2023].
https://judoinfo.pl/swietny-start-na-mistrzostwach-swiata-osob-z-zespolem-downa [dostęp: 14.04.2023].
https://kif.info.pl/ii-krajowy-zjazd-fizjoterapeutow-wybral-prezesa-i-czlonkow-organowii-kadencji-samorzadu [dostęp: 14.04.2023].
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4983365/bydlece-brzemie-wyzwolenie-ludzi-z-niepelnosprawnoscia-i-zwierzat [dostęp: 14.04.2023].
https://player.pl/programy-online/o-tym-sie-nie-mowi-odcinki,22047/odcinek-3,S01E03,156410 [dostęp: 14.04.2023].
https://programtv.onet.pl/tv/o-tym-sie-nie-mowi-393547 [dostęp: 14.04.2023].
https://spis.gov.pl [dostęp: 14.04.2023].
https://ttv.pl/aktualnosci,926,n/projekt-cupid-walentynkowa-nowosc-w-ttv,347740.html [dostęp: 14.04.2023].
https://www.adidas.pl/impossibleisnothing [dostęp: 14.04.2023].
https://www.bankier.pl/forum/temat_ten-film-jest-zakazany-we-francji,4948957,1.html [dostęp: 14.04.2023].
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2020-003055_PL.html [dostęp: 14.04.2023].
https://www.garrettsfightfoundation.org [dostęp: 14.04.2023].
https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/maria-grzegorzewska-patronka-roku-2022 [dostęp: 14.04.2023].
https://www.gov.pl/web/psse-dabrowa-gornicza/ostatnia-prosta [dostęp: 14.04.2023].
https://www.marketing-interactive.com/adidas-impossible-nothing-commitment-women [dostęp: 14.04.2023].
https://www.olimpiadyspecjalne.pl [dostęp: 14.04.2023].
https://www.olimpiadyspecjalne.pl/kim-jestesmy/aktualnosci/6773/sportowcy-olimpiadspecjalnych-polska-swietuja-swiatowy-dzien-zespolu-downa [dostęp: 14.04.2023].
https://www.polsat.pl/program/ninja-warrior-polska [dostęp: 14.04.2023].
https://www.superpolsat.pl/program/superludzie [dostęp: 14.04.2023]. https://www.wethe15.org [dostęp: 14.04.2023].
https://www.worlddownsyndromeday.org [dostęp: 14.04.2023].
https://www.youtube.com/watch?v=Ju-q4OnBtNU [dostęp: 14.04.2023].
https://zakatek21.pl/2010/05/iskierki-podopieczni-wietlicy-dla-dzieci-z-zespoem-downa [dostęp: 14.04.2023].
https://zycie.hellozdrowie.pl/chcielismy-zrobic-program-rozrywkowy-w-ktorym-smiejemy-sie-razem-z-bohaterami-a-nie-z-nich-tworcy-down-the-road-zespol-w-trasie-owszystkim-co-zaskoczylo-ich-p/ [dostęp: 14.04.2023].
Kontrowersyjna kampania „Nie świruj, idź na wybory” nie osiągnie zakładanego celu, https:// www.wirtualnemedia.pl/artykul/kampania-nie-swiruj-idz-na-wybory-nie-zacheci-doudzialu-w-wyborach [dostęp: 14.04.2023].
Mieszkanie treningowe dla dorosłych osób z zespołem Downa [WIDEO], http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/350719;jsessionid=3FE3F666662BAEEDA0B62DC3E2EAF398 [dostęp: 14.04.2023].
„Mieszkania wspomagane – treningowe w mieście Poznań” – ruszamy z nowym projektem, https:// www.firs.org.pl/mieszkania-wspomagane-treningowe-w-miescie-poznan-ruszamyz-nowym-projektem [dostęp: 14.04.2023].
Owoseje T. (2021), Downs Syndrome Baby Valentina Guerrero is New Face of Dolores Cortes', (24.07.2021), https://www.ibtimes.co.uk/ten-month-old-girl-down-syndrome-valentina366341 [dostęp: 14.04.2023].
„Projekt Cupid” w TTV miał średnio 337 tys. widzów, https://www.press.pl/tresc/70450,_ projekt-cupid_-w-ttv-mial-srednio-337-tys_-widzow [dostęp: 14.04.2023].
Program „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2022, https://www.gov.pl/web/rodzina/programopieka-wytchnieniowa---edycja-2022 [dostęp: 14.04.2023].
Rusza kampania „Nie musisz robić nic specjalnego - kibicuj im na co dzień”, https://um.warszawa.pl/-/rusza-kampania-nie-musisz-robic-nic-specjalnego-kibicuj-im-na-co-dzien- [dostęp: 14.04.2023].
Vincent chce być sobą: rusza kampania społeczna dot. zespołu Tourette'a, http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/172103 [dostęp: 14.04.2023].
www.domautysty.org.pl [dostęp: 14.04.2023].
