Gdyńska architectura militaris autorstwa Mariana Lalewicza

Autor

  • Małgorzata Omilanowska Uniwersytet Gdański

Abstrakt

The complex of the Fleet Command and Navy barracks at Gdynia’s Oksywie is one of the most interesting examples of military architecture of the Second Polish Republic. The extensive urban and architectural complex was the work of one architect Marian Lalewicz; raised over a brief period of time, in its core it represented architectural homogeneity. It was one of the first projects on such a scale of the Polish army after Poland had regained independence. The whole was to be composed of the Fleet Command premises as well as the buildings of the Navy barracks, together with the organizational and technical infrastructure, and dwelling houses for non-commissioned officers and officers together with their families. Lalewicz laid out the whole complex using the radial scheme. The axis of the scheme was to be found in a roundabout closed from the north with a gatehouse on the layout of a quarter circle whose three gateways marked out three axes of the complex. The middle one led to the building of the Fleet Command, the right (eastern) was the backbone for the dwelling complex for the non-commissioned officers and officers, while the left one (western) led along auxiliary buildings to the non-commissioned officers’ house, and its eastward bifurcation continued to the barrack complex in a form of a square of buildings placed around the trapezium drill ground. The design having been created in 1924, its implementation conducted in stages was completed in 1931. The complex was subsequently added a hospital building, a garrison church, and, in 1934, the monument commemorating the Battle of Oliwa.

The classical forms Lalewicz echoed in his design for the Oksywie complex make one first of all recall the application of the legacy of the antiquity in shaping architecture characteristic of Jean Nicolasa Louisa Ledoux, though also the Italian Renaissance is referred to, particularly Sebastiano Serlio, and St Petersburg’s Neo-Classicism after 1910, with some impact of the oeuvre of such architects as Andriey Bielogrud, Vladimir Shchuko, or Marian Peretyatkovich, particularly such of his designs as Russia Trade Bank. Search for the form adequate to the architecture of power, or more strictly speaking its armed forces, made Lalewicz place his work within the network of both universal references: Royal Saltworks at Arc-et-Senans, urban layout of the imperial capital, and the national ones: perfectly associated by the contemporary with the Polish accomplishments of military architecture from King Stanislaus Augustus’ times and Napoleonic wars. The Oksywie Fleet Command and Navy barracks complex has remained one of the best and grandest architectural implementations not only from the period of the Second Polish Republic, but also of all modern architecture, of thoroughly thought-out urban layout, coherent stylistics, and transparent ideological message.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Boreyko Józef, Marynarka wojenna [w:] Dziesięciolecie odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928, red. Henryk Mościcki, Włodzimierz Dzwonkowski, Tadeusz Bałaban, Warszawa 1928, s. 456–472.

Budownictwo wojskowe 1918–1935. Historia, przepisy, zasady, normy, red. Aleksander Król, t. 1–2, Warszawa 1935.

Chłopecki Jerzy, Piaseczny Bogdan, Gmachy Akademii Marynarki Wojennej [w:] Ochrona zabytków architektury obronnej. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Społecznych Opiekunów Zabytków i Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków, Gdynia – Hel, 2–4 października 1998 r. W 80. rocznicę powstania Marynarki Wojennej RP, red. Bronisław Grzegorczyk, Gdynia–Hel 1998, s. 54–62.

Ciesielski Czesław, Powstanie Marynarki Wojennej i jej udział w rozwoju Gdyni [w:] Dzieje Gdyni, red. Roman Wapiński, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980, s. 62–74.

Dankiewicz Katarzyna, Marian Lalewicz [w:] 100 lat Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej 1915–2015. Nauczyciele, red. Jadwiga Roguska, Stefan Wrona i in., Warszawa 2018, s. 341–343.

Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Sprawozdanie 1927–1930, Warszawa 1930.

Dworakowski Jacek, Pomnik oliwski, „Rocznik Gdyński” 1989–1990, nr 9, s. 159–161.

Faryna-Paszkiewicz Hanna, Geometria wyobraźni. Szkice o architekturze dwudziestolecia międzywojennego, Gdańsk 2003.

Kibort Piotr, Marian Lalewicz, Culture-pl, https://culture.pl/pl/tworca/marian–lalewicz [dostęp: 10.09.2019].

Kirikow Boris, Architektura pietiersburgskogo moderna. Obszczestwiennyje zdanija. Kniga Wtaraja, Sankt Petersburg 2019.

[Lewoszko Swietłana] Левошко Светлана, С., Лялевич Марианн Станиславович, http://www.artrz.ru/search/Лялевич [dostęp: 20.08.2019].

Łobecki Jan Moderst, Architectura militaris Polona 1918–1978 [w:] Architektura i urbanistyka w Polsce w latach 1918–1978, Warszawa 1989 (Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki, t. 18), s. 93–120.

Niemojewski Lech, Wspomnienie pośmiertne: Marian Lalewicz (1876–1944), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1938–1945, nr 31–38, s. 212–214.

Olszewski Andrzej K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900–1925. Teoria i praktyka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.

Omilanowska Małgorzata, Działalność Mariana Lalewicza w Petersburgu, „Przegląd Wschodni” 1991, nr 1, s. 113–132.

Pakizer Angelika, Architektura budynków koszarowych Marynarki Wojennej projektu Mariana Lalewicza na Oksywiu, Gdańsk 2004, praca mgr napisana na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego, mpis.

Pasieczny Robert, Gusta kupca Mertensa [w:] De Gustibus: studia ofiarowane przez przyjaciół Tadeuszowi Stefanowi Jaroszewskiemu z okazji 65 rocznicy urodzin, red. Robert Pasieczny, Antoni Ziemba, Warszawa 1996, s. 202–211.

Pasieczny Robert, Klasycyzm akademicki w twórczości Mariana Lalewicza [w:] Klasycyzm i klasycyzmy, Warszawa 1994, s. 205–209.

Pruszyński Jan, Profesor Marian Lalewicz (1876–1944), „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1993, z. 1, s. 57–70.

Roguska Jadwiga, Petersburskie wątki w warszawskiej twórczości architektonicznej Mariana Lalewicza, t. 6, Polscy i rosyjscy architekci XIX i XX wieku, red. Jerzy Malinowski, Irina Gavrash, Warszawa–Toruń 2018, s. 133–154.

Skalimowski Andrzej, Marian Lalewicz, http://www.polskipetersburg.pl/hasla/lalewicz-marian [dostęp: 10.08.2019].

Sołtysik Maria J., Gdynia miasto dwudziestolecia międzywojennego. Urbanistyka i architektura, Warszawa 1993.

Sprawozdanie Funduszu Kwaterunku Wojskowego 1927–1937, Warszawa 1938.

Usakiewicz Edward, Wspomnienia o profesorze Marianie Lalewiczu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2005, z. 3–4, s. 201–205.

Wagner Agata, Gmach Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie – przestrzenno-architektoniczne odniesienia Mariana Lalewicza do klasycyzmów w architekturze polskiej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2010, z. 4, s. 88–102.

Wagner Agata, Niezrealizowane plany Mariana Lalewicza rozbudowy Politechniki Warszawskiej na Polu Mokotowskim, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1998, z. 4, s. 343–352.

Woźnicki Stanisław, Architektura Wojskowa. Z powodu wystawy piętnastolecia budownictwa wojskowego, „Architektura i Budownictwo” 1933, nr 10–12, s. 293–294.

Zachwatowicz Jan, Lalewicz Marian [w:] Polski słownik biograficzny, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 413–414.

Pobrania

Opublikowane

2019-12-20

Jak cytować

Omilanowska , M. (2019). Gdyńska architectura militaris autorstwa Mariana Lalewicza . Porta Aurea, (18), 114–142. Pobrano z https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/portaaurea/article/view/3968

Numer

Dział

Artykuły