Kolorystyka fasad gdańskich domów mieszczańskich w drugiej połowie XVI wieku i we wczesnym XVII wieku

Abstrakt

Okres od połowy XVI wieku do połowy XVII wieku był czasem ożywionego ruchu budowlanego spowodowanego świetną sytuacją ekonomiczną i kulturotwórczą aktywnością Gdańska. Jednym ze znaków rozpoznawczych nowej, reprezentacyjnej architektury miejskiej, której formy wykształciły się w latach 1550–1630, ale trwały również w okresie późniejszym, była fasada gdańskiej kamienicy manierystycznej.

Fasady utrzymane w stylu renesansu północnego czy też niderlandzkiego manieryzmu określa się umownie pod względem kolorystyki jako czerwono‑białe, przy czym czerwień interpretuje się jako barwę nietynkowanej cegły, a biel – jako naturalną barwę kamienia stosowanego do dekoracji rzeźbiarskiej.

Drugim typem elewacji, który pojawił się w drugiej połowie XVI wieku i na początku XVII wieku, była fasada o bogatszej, bardziej rozbudowanej dekoracji kamiennej. Reprezentacyjny charakter tych fasad podkreślono za pomocą opracowania malarskiego. Siatka podziałów architektonicznych zakrywała niemal całą ścianę, zwłaszcza że tego typu elewacje przeprute były wielkimi oknami, rozmieszczonymi w trzech osiach na każdej kondygnacji. Powierzchnie tynkowane stanowiły niewielką część całej płaszczyzny. Wystrój malarski sprawiał, że fasady te można było wziąć za wzniesione w całości z kamienia.

W fasadach o szarym tle, sprawiających wrażenie w całości kamiennych, portale i dekorację rzeźbiarską malowano w sposób imitujący biały marmur. Często kompozycji dopełniały barwne laserunki, a zawsze – złocenia. Stolarka drzwiowa również była malowana, podobnie jak okienna, w odcieniach zieleni, ugru, a nawet czerwieni. Kraty okienne malowano na czerwono lub złocono. Malowano również balustrady przedproży przed fasadami. W ten sposób osiągnięto pożądany efekt reprezentacyjny, stosując znacznie tańsze wersje materiałów, które były w owym czasie łatwo dostępne na gdańskim rynku.