Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweBursztyn w plastyce i rzemiośle artystycznym Sycylii
DOI:
https://doi.org/10.26881/porta.2024.23.08Słowa kluczowe:
bursztyn, symetyt, Sycylia, Gdańsk, rzemiosło artystyczneAbstrakt
Od najdawniejszych czasów materiały rzadkie, cenne lub niezwykłe, zarówno w rzeźbie (np. kość słoniowa, bursztyn, koral), jak w malarstwie i rzemiośle artystycznym, wzbudzały zainteresowanie zleceniodawców i artystów jako materiał, z którego wykonywano przedmioty zaskakujące swoim wyrazem artystycznym. Cechy bursztynu: struktura, barwa, transparentność oraz łatwość jego obróbki sprawiły, że chętnie wykorzystywano go do takich wyrobów.
Na południu Europy jednym z centrów produkcji przedmiotów wykonanych z bursztynu jest Sycylia, a w szczególności Trapani, zwłaszcza w XVII i XVIII wieku. Bursztyn sycylijski ma charakterystyczną czerwoną, głęboką barwę. Wykonywano z niego niewielkie medaliony z przedstawieniami rzeźbiarskimi, które oprawiano w bogate ramy ze srebra lub ołtarzyki. Jeden z takich medalionów, z przedstawieniem Pokłonu Pasterzy, znajduje się w zbiorach Muzeum Bursztynu w Gdańsku. W Trapani wykonywano także oprawy i ramki relikwiarzy, lusterek, ołtarzyków ze srebrnego filigranu, w którym montowano bursztynowe koraliki. Służyły one również do wytwarzania niewielkich waz ze srebra, w których osadzano srebrne bukiety z koralikami. Wazy te ustawiano na ołtarzach w kaplicach lub przy ołtarzykach domowych.
W zbiorach Muzeum Miasta Gdańska znajduje się też niewielka figurka, uznana ostatecznie jako wizerunek Św. Agaty, ustawiona na alabastrowym cokole, którego kształt jest charakterystyczny dla wyrobów z Trapani. Badania samego bursztynu pozwoliły zidentyfikować ten materiał jako bałtycki, nie sycylijski, zatem mamy do czynienia z zabytkiem, będącym być może kreacją antykwaryczną.
Downloads
Bibliografia
Bajamonte Carmelo, Natività ambra e argento [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003.
Bernstein für Thron und Altar, Das Gold des Meeres in fürstlichen Kunst - und Schatzkammern, ed. Wilfried Seipel, Wien 2005.
Bertog Annina, Vom Buckelpokal zum Venusbad: Restaurierungsberichte eines Bernsteinpokals aus dem Grünen Gewölbe Dresden, “Restauro” 2003, no. 5, pp. 327–331.
Borch Michał Jan, Lettres sur la Sicile et sur l’Ile de Malthe: à M. le C. de N., écrites en 1777; pour servir de Supplément au Voyage en Sicile et à Malthe de Monsieur Brydonne; ornées de la carte de l’Etna, ..., avec 27 estampes..., Bd. 1., Turin 1782.
Cooper Jean Campbell, Enciclopedia illustrate dei simboli, Padova 1987. Cruciata Roberta, Capolavori trapanesi in corallo del XVII e XVIII secolo a Malta, “OADI Rivista Dell’Osservatorio Per Le Arti Decorative In Italia” 2013, no. 8.
Cwaliński Mateusz, Circum -Adriatic branch of the amber route in the Bronze Age, Lousanne 2023, abstract: https://archeo.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_ file/0031/337963/Mateusz Cwalinski Poszerzone streszczenie w jezyku polskim. pdf [accessed: 26.12.2024].
Dell’ambra siciliana. Testi di antichi autori siciliani 1639–1805, ed. Carmelo Erio Fiore, Catania 1996.
Goethe Johann Wolfgang, Podróż włoska (tłum. Henryk Krzeczkowski), Warszawa 1980.
Helm Otto, Hugo Convenz, Sull’ambra di Sicilia, “Malpigia: rassegna mensuale di bota nica” 1886, vol. 1, pp. 49–56.
Helm Otto, Mittheilungen über Bernstein, “Schriften der naturforschen Gesellschaft in Danzig: Neue Folge” 1884, Bd. 6, H. 1–2, pp. 133–134.
Ingaglio Giuseppe, Immacolata, ambra, filigranad’argento, pietre policrome [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, p. 136.
Grążawska Joanna, New attribution of the Adoration of the Shepards madalion of the collection of Museum of Amber, Gdańsk, „Bursztynisko/ The Amber Magazine” 2022, no. 46, pp. 60–64.
Kugel Alexis, Kulka Rahul, Amber. Treasures form the Baltic sea 16th–18th century, Paris 2023.
King Rachel, Finding the Divine Falernian: Amber in Early Modern Italy, “V&A Online Journal Issue” 2013, No. 5 Autumn 2013, http://www.vam.ac.uk/content/journals/ research journal/issue no.¬¬- 5 2013/finding the divine falernian amber in early modern italy/ [accessed: 9.12.2024].
King Rachel, Whose Amber? Changing Notions of Amber’s Geographical Origin, kunst texte.de/ostblick, Nr. 2: Gemeine Artefakte, 2014 (22 Seiten), kunsttexte.de/ostblick. Kwiatkowska Katarzyna, Conservation of Amber. Selected Topics, „Bursztynisko/ The Amber Magazine” 2022, no. 46, pp. 48–53.
Kriegseisen Jacek, Słupskie bursztynnictwo. Wyroby słupskiego cechu bursztynniczego od XVI do początku XX wieku, Słupsk 2002.
Kosmowska Ceranowicz Barbara, La genesi e la varietà delle resine fossili [w:] Ambra oro del nord, Catalogue of Exhibition, Venezia 1978.
Kourimsky Jiri, Minerały i skały: ilustrowana encyklopedia, Warszawa 1995.
Lechner Michaela, Restaurierung und Konservierung von Bernstein Ein Altaraufsatz aus der alten geistlichen Schatzkammer in Wien, “Restauro” 1998, no. 1, pp. 26–31.
Leoni Davide, L’ambra siciliana, Roma 2011.
Łukaszewicz Jadwiga, Problematyka konserwatorska zabytków z bursztynu [in:] Bursztyn. Złoża–Właściwości–Kolekcje, eds. Barbara Kosmowska Ceranowicz, Anna Sobecka, Elżbieta Sontag, Gdańsk 2017.
Małka Anna, Kramarska Regina, Zarys górnictwa złóż bursztynu bałtyckiego w Polsce [in:] Bursztyn. Złoża–Właściwości–Kolekcje, eds. Barbara Kosmowska Ceranowicz, Anna Sobecka, Elżbieta Sontag, Gdańsk 2017, pp. 18–23.
Di Natale Maria Concetta, Gioielli come talismani e Schede [in:] Wunderkammer siciliana: alle origini del museo perduto, ed. Vincenzo Abbate, Napoli 2001.
Di Natale Maria Concetta, Iconografia Mariana [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, pp. 127–129, 133–134.
Di Natale Maria Concetta, Capezzale con Giudita e Ooferne [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, pp. 269–271.
Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003.
Precopi Lombardo Annamaria, Scultori trapanesi „d’ogni materia in piccolo e in grande” nella dinamica artistico -artigianale tra XVIII e il XIX secolo [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, pp. 77–93.
Rudy Maria, Bursztynowy relikwiarz z Redlina 1680 r. [in:] Bursztyn jako przedmiot ochrony dziedzictwa kulturowego, ed. Janusz Hochleitner, Jantar 2011.
Safarzyński Sławomir, Konserwacja zapobiegawcza elementów wystroju architektonicznego dekorowanego bursztynem [in:] Bursztyn. Złoża–Właściwości–Kolekcje, eds. Barbara Kosmowska Ceranowicz, Anna Sobecka, Elżbieta Sontag, Gdańsk 2017, pp. 104–107.
Splendori di Sicilia. Arti Decorative dal Rinascimento al Barocco, ed. Maria Concetta Di Natale, Milano 2001.
Trusted Marjorie, Catalogue of European Ambers in the Victoria and Albert Museum London 1985.
Vitella Maurizio, Materiali preziosi dalla terra e dal mare. Le techniche di lavorazione [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, pp. 99–103.
Vadalà Rita, Collane, ambra [in:] Materiali preziosi dalla terra e dal mare nell’ arte trapanese e della Sicilia occidentale tra il XVIII e il XIX secolo, ed. Maria Concetta Di Natale, Trapani 2003, pp. 321–322.
