Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweNiemcy wśród pracowników Miejskich Zakładów Komunikacyjnych miasta Gdańsk i Międzykomunalnych Zakładów Komunikacyjnych Gdańsk Gdynia w latach 1945–1949. Wnioski z analizy akt osobowych
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2019.04Słowa kluczowe:
Miejskie Zakłady Komunikacyjne w Gdańsku, Międzykomunalne Zakłady Komunikacyjne Gdańsk Gdynia, gdańszczanie, Niemcy w Gdańsku, komunikacja w Gdańsku, pracownicy, konflikty narodowościoweAbstrakt
Zarząd Miejski powołał w kwietniu 1945 roku Miejskie Zakłady Komunikacyjne miasta Gdańska, które przekształcono dość szybko, bo już po roku, w duże, łączące trzy nadmorskie miasta przedsiębiorstwo Międzykomunalne Zakłady Komunikacyjne Gdańsk Gdynia. Nowa polska administracja czuwała nad zinwentaryzowaniem i zabezpieczeniem istniejącej infrastruktury, wszelkich dóbr, które uznawano za użyteczne. Jej zadaniem było również stworzenie warunków do życia dla mieszkających tu ludzi, pozyskanie bazy mieszkaniowej i miejsc pracy dla tych, którzy mieli tu niebawem przybyć. Dawni niemieccy gdańszczanie powoli, lecz sukcesywnie opuszczali swoje miasto, z danych z 31 lipca 1945 roku wynika, że w mieście przebywało 122,8 tys. mieszkańców, z czego 107,2 tys. stanowili Niemcy. Polacy zdominowali ich dopiero na przełomie października i listopada 1945 roku. Niezwykle istotnym etapem przywracania normalności w funkcjonowaniu trzech nadmorskich miast była odbudowa połączeń komunikacyjnych. Ich uruchomienie w możliwie najkrótszym czasie i w kluczowych kierunkach stanowiło prawdziwe wyzwanie. Starannie prowadzona ewidencja pracownicza Miejskich Zakładów Komunikacyjnych, a następnie Międzykomunalnych Zakładów Komunikacyjnych Gdańsk Gdynia to zespół kilku tysięcy teczek, zawierających liczne dokumenty i ilustrujących przebieg pracy osób zatrudnionych w tym przedsiębiorstwie. Niemcy stanowili istotną grupę wśród pracowników przedsiębiorstwa. Pracownicy firmy Verkehrsbetriebe Danzig Gothenhafen AG jako specjaliści byli niezwykle cenni, wnieśli istotny wkład w przywrócenie działania komunikacji w mieście. Można odnieść wrażenie, że ich obecność była szczególnie istotna w kluczowych wydziałach przedsiębiorstwa, określanych niekiedy mianem eksploatacyjnych, jak tramwajowy, autobusowy, trolejbusowy i „Żegluga Gdańska”.
Artykuł stanowi próbę opisania tej grupy na podstawie informacji i przekazów zawartych w aktach osobowych i wewnętrznej korespondencji, ustalenia pewnych prawidłowości, ukazania, jak w pierwszych powojennych latach przebiegał proces wymiany ludności w istotnym dla funkcjonowania nadmorskiego regionu dużym przedsiębiorstwie komunikacyjnym. Przykłady w nim zawarte stanowią zapis konkretnych wydarzeń, wyniesionych z niepamięci, istotnych, bo spisanych w czasie, gdy miały one miejsce.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Gdańsku.
Archiwum Przedsiębiorstwa Gdańskie Autobusy i Tramwaje sp. z o. o., akta osobowe pracowników Miejskich Zakładów Komunikacyjnych i Międzykomunalnych Zakładów Komunikacyjnych Gdańsk Gdynia.
Baziur G., Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945–1947, Warszawa 2003.
Bykowska S., Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w województwie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk 2012.
„Dziennik Bałtycki”, wybrane artykuły z lat 1945–1951.
„Głos Wybrzeża” z 1961 r.
Gąsiorowski A., Szare Szeregi na Pomorzu 1939–1945, Toruń 1998.
Glinecki T., Atak na Gdańsk od strony Żuław w świetle dziennika działań bojowych 2. Armii Uderzeniowej za marzec 1945 roku [w:] Żuławy w 1945 roku. Niedomknięte księgi, red. T. Glinecki M. Owsiński, Sztutowo 2018.
Gwiazda M., Komunikacja miejska wybrzeża Gdańskiego. Odbudowa i rozwój w latach 1945–1980, Gdańsk 1992.
Kieser R., Zatoka Gdańska 1945. Dokumentacja dramatu, Gdańsk 2002.
Komunikacja miejska w aglomeracji gdańskiej. Rys historyczny. Stan obecny. Prognoza rozwoju, Gdańsk 1976.
Przegląd statystyczny miasta Gdańska 1945–1950, z uzupełnieniami za rok 1951.
Podoski K., Województwo gdańskie w latach 1945–1959, Gdańsk 1958.
Półwysep Helski. Historia orężem pisana, red. A. Drzewiecki, M. Kardas, Toruń 2009.
Rocznik statystyczny miasta Gdańska 1946–1965, Gdańsk 1965.
Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław 1981.
Urząd Statystyczny w Gdańsku, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Wydział Statystyki w Gdańsku, Rocznik statystyczny 1946.
Walicka M., Próba wspomnień. Gdańsk 1945–1946, Gdańsk 1968.
Zomkowski S., Tramwajem przez Gdańsk, Gdańsk 2015.
