Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweFerdinand Gottlob Schichau i jego stocznia
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2020.02Słowa kluczowe:
Ferdinand Gottlob Schichau, przemysł stoczniowy, „Columbus”, Carl Heinrich Ziese, Carl Fridolf Carlson, Elbląg, GdańskAbstrakt
Ferdinand Gottlob Schichau swoją zawrotną karierę zawdzięczał niezwykłej pracowitości, energii, a także wybitnym uzdolnieniom. Urodzony w 1814 r. w Elblągu, był absolwentem Królewskiego Instytutu Technicznego (Königliches Gewerbe‑Institut) w Berlinie. Podczas zagranicznego stypendium zapoznał się z wiodącymi kierunkami industrializacji w Europie, zafascynowała go produkcja maszyn parowych i ich wykorzystywanie w przemyśle. Odrzucił propozycję zatrudnienia w dużym przedsiębiorstwie, pragnął budować wszystko od podstaw, samodzielnie. W 1837 r. założył w Elblągu mały Zakład Budowy Maszyn, pracowało w nim ośmiu mężczyzn. Taki był początek firmy, która pod koniec wieku zatrudniała tysiące robotników. Obdarzony genialnym wyczuciem nie tylko w zakresie nowinek technicznych, ale również koniunktury, F.G. Schichau wszystkie swoje przedsięwzięcia doprowadził do pełnego rozkwitu. W 1893 r. w przemysłowym krajobrazie Gdańska zaistniała nowa struktura, stocznia Schiffswerft von F. Schichau. Zakład okrętowy posiadał sześć pochylni i pod względem możliwości budowy dużych statków należał do przodujących w Niemczech. W przedsiębiorstwach należących do firmy Schichaua budowano lokomotywy, ogromne okręty wojenne (pancerniki i krążowniki), pogłębiarki portowe, a także aparaturę dla cukrowni i maszyny do tartaków. Tuż przed I wojną światową armator Norddeutscher Lloyd zamówił w stoczni dwa rekordowej wielkości pasażerskie olbrzymy – legendarne transatlantyki „Columbus”.
Ślady działalności zakładów Schichaua wciąż daje się zauważyć w wielu miejscach, a jego postać przeszła do legendy. Artykuł stanowi opowieść o założycielu, jego spadkobiercach i przedsiębiorstwach przez nich prowadzonych. Starałem się przedstawić te aspekty działalności firmy, które uznać wypada za kluczowe. To szkic historyczny, przedstawiający losy ogromnego w swej skali przemysłowego przedsięwzięcia, które szczyt swego rozwoju osiągnęło na przełomie XIX i XX w. Było wizytówką Gdańska i miastem w mieście. Zagościło w literaturze i jest stałym elementem wyobraźni historycznej każdego, kto zajmuje się dziejami miasta.
Downloads
Bibliografia
Bakun Maciej, Naloty bombowe podczas II wojny światowej [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Fundacja Gdańska, Gdańsk 2012, s. 684–685.
Bihl Adolf, 100 Jahre Schichau 1837–1937, F. Schichau, Elbing 1937.
Binerowski Zbigniew, Gdański przemysł okrętowy od XVII do początku XIX wieku, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1963.
Borzestowski Nataniel, Borzestowski Waldemar, Klawitter kojarzy się z morzem, „30 dni” 2007, nr 2 (70), s. 12–19.
Borzestowski Nataniel, Borzestowski Waldemar, Królewska i cesarska, „30 dni” 2008, nr 1 (75), s. 56–63.
Borzestowski Nataniel, Borzestowski Waldemar, Schichau i jego okręty, „30 dni” 2007, nr 5 (73), s. 52–63.
Gliński Mirosław, Stocznia Gdańska [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Gdańsk 2012, s. 964–967.
Głębowicz Witold, U Booty ich załogi, Wydawnictwo „Lampart”, Warszawa 2000.
Gosk Aleksander, Baden [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Gdańsk 2012, s. 54–55.
Gosk Aleksander, Nowik [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Gdańsk 2012, s. 697.
Gosk Aleksander, Śliwiński Błażej, Columbus, Gedanopedia, www.gedanopedia.pl/gdansk/?title= COLUMBUS# [dostęp: 27.01.2021].
Hallier Andreas, Langer Heinrich – Ein Schwimmkran erzählt, Andreas Hallier, Köln 2012.
Hansen Hans Jürgen, Die Schiffe der deutschen Flotten 1848–1945, Stalling, Oldenburg 1973.
Kilarski Jan, Gdańsk, miasto nasze. Przewodnik po Gdańsku starym i nowym, Wiedza Zawód Kultura, Kraków 1947.
Kosiarz Edmund, Pierwsza wojna światowa na Bałtyku, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1979.
Kukliński Jerzy, Schichau Ferdinand [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Gdańsk 2012, s. 909.
Kukliński Jerzy, Litwin Jerzy, Stocznia Schichaua [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński i in., Gdańsk 2012, s. 959–962.
Lipiński Janusz, Lorens Piotr, Młode miasto Gdańsk. Laboratorium miejskich procesów rozwojowych, Monoplan, Warszawa 2016.
Miciński Jerzy, Kolicki Stefan, Pod polską banderą, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1962.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Gdańsku wraz z terytorium Wolnego Miasta z planem miasta i 32 ilustracjami, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, Warszawa 1928.
Owsiński Marcin, Filie obozu koncentracyjnego Stutthof przy gdańskich stoczniach w latach 1944–1945 [w:] Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Knoch i in., Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2018, s. 67–87.
Rattay Helmut, Die Entwicklung der Danziger Werftindustrie mit besonderer Berücksichtigung der Nachkriegszeit, Mayr, Würzburg 1935.
Scholl Lars U., Schichau, Gottlob Ferdinand [w:] Neue Deutsche Biographie, Bd. 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, s. 721–722.
Schuch Hans Jürgen, Ein ostdeutscher Industriepionier Ferdinand Schichau u. sein Werk, (Westf.) Landsmannschaft Westpreussen, Kulturreferat, Münster 1960.
Stocznia gdańska w dwudziestoleciu 1945–1965, oprac. Przemysław Smolarek, Stocznia Gdańska, Gdańsk 1965.
Stryczyński Michał, Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Tödt Helga, Die Krupps des Ostens. Schichau und seine Erben Eine Industriedynastie an der Ostsee, Pro Business, Berlin 2012.
Urbanowicz Witold, Transatlantyki: zarys ich dziejów i techniki, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977.
Wajda Kazimierz, Komunikacja i handel [w:] Historia Elbląga (1851–1920), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 2, Marpress, Gdańsk 2001, s. 85–96.
Wajda Kazimierz, Obszar i ludność [w:] Historia Elbląga (1851–1920), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 2, Marpress, Gdańsk 2001, s. 12–50.
Wajda Kazimierz, Przemysł i rzemiosło [w:] Historia Elbląga (1851–1920), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 2, Marpress, Gdańsk 2001, s. 51–84.
Wajda Kazimierz, Rzemiosło i przemysł w Elblągu [w:] Historia Elbląga (1772–1850), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 1, Marpress, Gdańsk 2000, s. 147–160.
Wajda Kazimierz, Warunki bytowe [w:] Historia Elbląga (1851–1920), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 2, Marpress, Gdańsk 2001, 109–115.
Westphal Eberhard, Ferdinand Schichau, „Elbinger Hefte” 1957, H. 19/20. Westphal Marcin, Produkcja U Bootów w Stoczni Schichaua i w Stoczni Gdańskiej w latach 1939–1945 [w:] Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Knoch i in., Gdańsk 2018, s. 17–65.
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, „Głos Stoczniowca” 1968.
Wojciechowski Mieczysław, Elbląg w latach 1914–1920 [w:] Historia Elbląga (1851–1920), red. Andrzej Groth, t. 3, cz. 2, Marpress, Gdańsk 2001, s. 168–189.
Wojewódka Czesław, Ośrodki budownictwa okrętowego w Gdańsku i Elblągu [w:] Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1972, s. 217–334.
Żurawiński Jarosław, Zarys historii Stoczni Gdańskiej 1844–2017, Fundacja Promocji Solidarności, Gdańsk 2017.
