Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweGdańska koncepcja praw człowieka. Szkic z filozofii praw człowieka wokół treści Karty Powinności Człowieka proklamowanej 2 września 2000 r. w Gdańsku
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2020.06Słowa kluczowe:
prawa człowieka, powinności człowieka, Karta Powinności Człowieka, Gdańsk, pedagogika miejsca, filozofia praw człowieka, prawo i moralność, performatywność praw człowieka, prawa moralneAbstrakt
Artykuł stanowi próbę studium z filozofii praw człowieka w oparciu o treść Karty Powinności Człowieka (zamiennie: gdańskiej Karty) podpisanej i ogłoszonej 2 września 2000 r. w Gdańsku. W opracowaniu przedstawiono okoliczności opracowania i przyjęcia Karty, przeanalizowano jej postanowienia oraz zaproponowano w oparciu o nie zarys gdańskiej koncepcji praw człowieka. Autor rozważa również znaczenie gdańskiej Karty w kontekście kategorii pedagogiki miejsca sformułowanej przez Marię Mendel. Pośród różnych cech wyróżniających gdańską koncepcję praw człowieka za najistotniejszą uznać należy wzajemne konieczne powiązanie praw człowieka z określonymi wobec nich powinnościami, ujmowanymi jako wskazania moralnego postępowania. Co więcej, w ujęciu Karty Powinności Człowieka prawa człowieka mają wybitnie moralny charakter, stanowiąc w pierwszym rzędzie kategorię praw moralnych. Na podstawie interpretacji postanowień tegoż dokumentu można także mówić o zaniechaniu wypełnienia przez podmiot moralny powinności człowieka jako swoistym przypadku naruszenia praw człowieka.
Downloads
Bibliografia
Andrzejczuk Robert, Prawa człowieka w świetle koncepcji praw podmiotowych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2007, t. 17, nr 1, s. 25–33.
Aureliusz Marek, Rozmyślania (do siebie samego), przekład z języka greckiego, wstęp i komentarz Krzysztof Łapiński, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2018.
Benedykt XVI, Osoba ludzka sercem pokoju. Orędzie Benedykta XVI na XL Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2007 roku [w:] Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, Księga Jubileuszowa Rzecznika Praw Obywatelskich, t. 3, red. Jerzy Zajadło, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2008, s. 772–779.
Bieńkowska Daria, Kozłowski Ryszard, Godność a wolność sumienia [w:] Daria Bieńkowska, Ryszard Kozłowski, Prawa człowieka. Uniwersalizm a partykularyzm godności, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Poznań 2018, s. 93–105.
Davies Norman i inni, Gdański Areopag – Karta Powinności Człowieka [w:] Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, Księga Jubileuszowa Rzecznika Praw Obywatelskich, t. 3, red. Jerzy Zajadło, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2008, s. 759–761.
Drożdż Alojzy ks., Powinność moralna, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2010, t. 43, nr 2, s. 302–316.
Fuller Lon Luvois, Moralność prawa, tłum. Stefan Amsterdamski, wstęp Adam Łopatka, wprowadzenie Adam Podgórecki, red. Jacek Kurczewski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
Gołębiowska Anna, Refleksje nad konstytucyjną zasadą dobra wspólnego w kontekście myślenia religijnego i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Świat i Słowo” 2015, nr 1 (24), s. 187–198.
Granat Wincenty, U podstaw humanizmu chrześcijańskiego, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1976. Hennelowa Józefa, Votum separatum, „Tygodnik Powszechny” 17 września 2000 r., nr 38, s. 20.
International Protection of Human Rights: A Textbook, red. Catarina Krause, Martin Scheinin, Second revised edition, Åbo Akademi University Institute for Human Rights, Turku/Åbo 2012.
Karta Powinności Człowieka, Gdańsk 2000, www.areopag.pl/art.php?rok=karta [dostęp: 12.11.2020].
Karta Powinności Człowieka trafiła do ECS, www.areopag.pl/aktualnosci.php [dostęp: 12.11.2020].
Karta Powinności Człowieka – nadal uniwersalny dokument na miarę naszych czasów, www. gdansk.pl/wiadomosci/karta-powinnosci-czlowieka-nadal-uniwersalny-dokument-na-miare-naszych-czasow,a,122078 [dostęp: 11.11.2020].
Karta Powinności Człowieka. Odczytanie gdańskiego dziedzictwa. Dziś, godz. 13.00, www.gdansk.pl/wiadomosci/karta-powinnosci-czlowieka-odczytanie-gdanskiego-dziedzictwa,a,122007 [dostęp: 11.11.2020].
Kleszcz Leszek, Pochwała utopii, „Filozofuj!” 2020, nr 3 (33), s. 16–17.
Kowalczuk Piotr, Wprowadzenie, Załącznik Nr 1 do Zarządzenia 807/18 Prezydenta Miasta Gdańska z dnia 18 maja 2018 r., Model na Rzecz Równego Traktowania, Zespół ds. Modelu na rzecz Równego Traktowania w Gdańsku powołany przez prezydenta miasta Gdańska Pawła Adamowicza, Urząd Miejski w Gdańsku / Wydział Rozwoju Społecznego, Gdańsk, czerwiec 2018, s. 4–5.
Kroński Tadeusz, Kant, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966. Krzyżyńska Olga, Mykowski Jarosław, Areopag (Gdański Areopag), Gedanopedia, www. gedanopedia.pl/gdansk/?title=AREOPAG [dostęp: 13.11.2020].
Lang Wiesław, Prawo i moralność, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989. Łącki Paweł, O dwóch próbach transcendentalnego uzasadnienia praw człowieka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, R. 68, z. 3, s. 153–171.
Mendel Maria, Pedagogika miejsca i animacja na miejsce wrażliwa [w:], Pedagogika miejsca, red. Maria Mendel, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2006, s. 153–171.
Michalak Urszula, Filozoficzne rozumienie prawa i powinności jako dwóch wymiarów działania specyficznie ludzkiego, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2001, t. 10, s. 249–260.
Milczarski Radosław, Historia i współczesność praw człowieka [w:] Historia a prawa człowieka. Podręcznik, red. Aleksandra Janiszewska, Ośrodek Karta, Warszawa 2013, s. 11–29.
Mioduszewska¬¬ Freundlich Aneta, Czym się różnią obowiązki od powinności? Rozważania na temat standardów etyki, www.forumcompliance.com/2017/02/czym - sie¬¬ rozna¬¬ obowiazki¬¬ od¬- powinnosci¬¬ rozwazania¬¬ na¬¬ temat¬¬ standardow¬¬ etyki/ [dostęp: 12.11.2020].
Niedałtowski Krzysztof ks., Jak rodziła się gdańska Karta Powinności Człowieka [w:] Powinności człowieka. Kronika Międzynarodowego Forum Jubileuszowego Prawa i Powinności Człowieka. Święto Człowieka, 1–3 września 2000 Gdańsk, red. ks. Witold Bock, ks. Krzysztof Niedałtowski, Anna Śpiewak, Katarzyna Żelazek, Biuro Prasowe Arcybiskupa Metropolity Gdańskiego, Bernardinum, Gdańsk, Pelplin 2001, s. 11.
Nowicki Antoni Marek, Wokół Konwencji Europejskiej, Chotomów: Verba, Warszawa 1992.
Odczytanie Karty Powinności Człowieka, www.gdansk.pl/tv/odczytanie¬¬ karty - powinnosci¬- czlowieka,v,1270 [dostęp: 11.11.2020].
Osiatyński Wiktor, Prawa człowieka i ich granice, tłum. Sergiusz Kowalski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2011.
Paweł Adamowicz odczytuje Kartę Powinności Człowieka, www.monitorkonstytucyjny.eu/ archiwa/7727 [dostęp: 11.11.2020].
Piechowiak Marek, Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1999.
Polemiki prasowe [w:] Powinności człowieka. Kronika Międzynarodowego Forum Jubileuszowego Prawa i Powinności Człowieka. Święto Człowieka, 1–3 września 2000 Gdańsk, red. ks. Witold Bock, ks. Krzysztof Niedałtowski, Anna Śpiewak, Katarzyna Żelazek, Biuro Prasowe Arcybiskupa Metropolity Gdańskiego, Bernardinum, Gdańsk, Pelplin 2001, s. 75–81.
Powinności Człowieka. Kronika Międzynarodowego Forum Jubileuszowego Prawa i Powinności Człowieka. Święto Człowieka, 1–3 września 2000 Gdańsk, red. ks. Witold Bock, ks. Krzysztof Niedałtowski, Anna Śpiewak, Katarzyna Żelazek, Biuro Prasowe Arcybiskupa Metropolity Gdańskiego, Bernardinum, Gdańsk, Pelplin 2001.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, przyjęta i proklamowana jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Paryżu 10 grudnia 1948 roku, www.libr.sejm.gov.pl/tek01/ txt/onz/1948.html [dostęp: 10.12.2020].
Rachoń Janusz, Uroczyste podpisanie Karty Powinności Człowieka „Dążenie do poznania i działania w imię prawdy”. Wystąpienie rektora Politechniki Gdańskiej prof. dr hab. Janusza Rachonia, Dwór Artusa, 6 października 2004 r., „Pismo PG” 2004, nr 8, s. 26–27.
Sadurski Wojciech, Kodeks nie całkiem globalny, „Rzeczpospolita” 7 września 2000 r., nr 209, s. A10.
Savidan Patrick, Wielokulturowość, tłum. Ewa Kozłowska, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012.
Skwara Bartosz, W obronie bezpośredniego horyzontalnego obowiązywania praw człowieka, „Przegląd Sejmowy” 2017, nr 1 (138), s. 79–101.
Snarski Tomasz, Debata Hart – Fuller i jej znaczenie dla filozofii prawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.
Szczepański Jan, Elementarne pojęcia socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963. Tarnowski Józef, Interpretacja humanistyczna dyskursów performatywnych, „Studia Europaea Gnesnensia” 2018, nr 18, s. 345–361.
Wiśniewski Adam, Filozofia i teoria praw człowieka – wybrane zagadnienia, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2007, t. 18, s. 341–371.
Wojciechowski Bartosz, Prawa człowieka. Zagadnienia podstawowe, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2014, t. 3, nr 2, s. 238–252.
Wronkowska Sławomira, Ziembiński Zygmunt, Zarys teorii prawa, red. Robert Zawłocki, Ars boni et aequi, Poznań 2001.
Zajadło Jerzy, Godność jednostki w aktach międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989, R. 51, z. 2, s. 103–117.
Zajadło Jerzy, Historia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka a spór uniwersalizm – relatywizm, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2006, t. 15, s. 519–533.
Zamelski Piotr, Wybrane koncepcje dobra wspólnego w ujęciu prawnonaturalnym i normatywnym [w:] Efektywność europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Ewolucja i warunkowania europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Część I: Współczesne rozumienie praw człowieka, red. Jerzy Jaskiernia, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012, s. 180–206.
Zoll Andrzej, Posłanie Andrzeja Zolla [w:] Powinności człowieka. Kronika Międzynarodowego Forum Jubileuszowego Prawa i Powinności Człowieka. Święto Człowieka, 1–3 września 2000 Gdańsk, red. ks. Witold Bock, ks. Krzysztof Niedałtowski, Anna Śpiewak, Katarzyna Żelazek, Biuro Prasowe Arcybiskupa Metropolity Gdańskiego, Bernardinum, Gdańsk, Pelplin 2001, s. 33–34.
