Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWPŁYW PANDEMII COVID-19 I CZYNNIKÓW SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH NA POZIOM I STRUKTURĘ WYDATKÓW NA TRANSPORT W POLSKICH GOSPODARSTWACH DOMOWYCH
DOI:
https://doi.org/10.26881/wg.2024.2.01Słowa kluczowe:
transport, wydatki, gospodarstwo domowe, Covid-19Abstrakt
Cel. Badanie wydatków na transport w gospodarstwach domowych jest ważne, gdyż transport odgrywa kluczową rolę w życiu codziennym ludzi, wpływając na mobilność, dostępność do pracy, edukacji oraz różne formy aktywności społecznej. Wzrost cen paliwa oraz rosnące zanieczyszczenie środowiska sprawiają, że wydatki na transport stają się istotnym aspektem budżetu domowego. Ponadto, zmiany w strukturze społecznej i ekonomicznej mogą wpływać na sposób, w jaki gospodarstwa domowe alokują swoje środki na transport. Głównym problemem badawczym jest analiza trendów i wzorców w wydatkach na transport, a także zrozumienie różnic w wydatkach na transport między różnymi grupami demograficznymi i społecznymi. Celem jest przedstawienie zmian poziomu i udziału wydatków na transport w polskich gospodarstwach domowych w latach 2000-2022, ze szczególnym zwróceniem uwagi na okres pandemii Covid-19 oraz wskazanie na różnice w strukturze wydatków na transport w zależności od wybranych cech gospodarstwa domowego.
Metoda. W badaniu wykorzystano analizę trendu oraz metody nieparametryczne.
Wyniki. W latach 2000-2022 w polskich gospodarstwach domowych doszło do wzrostu poziom wydatków na transport przy spadku ich udziału w dochodzie rozporządzalnym. Pandemia COVID-19 spowodowała spadek wydatków w 2020 roku, ale później obserwowano wzrost, być może związany z podwyżkami cen paliw. Istnieją różnice w wydatkach zależnie od cech demograficznych i społecznych gospodarstw. Wyższe wykształcenie reprezentanta gospodarstwa domowego przekłada się na wyższe wydatki na transport. Z kolei gospodarstwa największe, pięcio- i więcej osobowe oraz jednoosobowe przeznaczają najmniej na transport. Transport publiczny i programy edukacyjne mogą poprawić sytuację.
Downloads
Bibliografia
Abdullah, M., Dias, C., Muley, D., & Shahin, M. (2020). Exploring the impacts of COVID-19 on travel behavior and mode preferences. Transportation research interdisciplinary per-spectives, 8, 100255.
Aczel A.D. (2000). Statystyka w zarządzaniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Baker, S. R., Farrokhnia, R. A., Meyer, S., Pagel, M., & Yannelis, C. (2020). How does hou-sehold spending respond to an epidemic? Consumption during the 2020 COVID-19 pan-demic. The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 834-862.
Balicki A., Makać W. (2007). Metody wnioskowania statystycznego, Wydawnictwo Uniwer-sytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Bauer, L., Broady, K., Edelberg, W., & O’Donnell, J. (2020). Ten facts about COVID-19 and the US economy. Brookings institution, 17. https://www.hamiltonproject.org/assets/files/FutureShutdowns_Facts_LO_Final.pdf (11.04.2024).
Bouali, S., Douha, S., & Khadri, N. (2020). To what extent is air freight affected by the Coro-na virus pandemic? Journal of sustainable development of transport and logistics, 5(2), 98–108.
Braut, B., Migheli, M., & Truant, E. (2022). Household mobility in food purchasing during COVID-19 lockdown: Evidence from Torino, Italy. Cities, 122, 103554.
Budżety Gospodarstw Domowych (2001,...2021). Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Chen H., Qian W., Wen Q. (2020). The impact of the COVID-19 pandemic on consumption: Learning from high frequency transaction data. Working Paper, Xiamen University.
Coruh, E., Urak, F., Bilgic, A., & Yen, S. T. (2022). The role of household demographic fac-tors in shaping transportation spending in Turkey. Environment, Development and Susta-inability, 24(3), 3485-3517.
Currie, G., & Senbergs, Z. (2007). Exploring forced car ownership in metropolitan Melbour-ne. Australasian Transport Research Forum.
Đogaš, Z., Lušić Kalcina, L., Pavlinac Dodig, I., Demirović, S., Madirazza, K., Valić, M., & Pecotić, R. (2020). The effect of COVID-19 lockdown on lifestyle and mood in Croatian general population: a cross-sectional study. Croatian medical journal, 61(4), 309-318.
Euro 95 Polska (2024). Bankier.pl Pozyskano z: https://www.bankier.pl/gospodarka/wskazniki-makroekonomiczne/eu-95-pol (10.04.2024)
Farrell, D., Greig, F., Cox, N., Ganong, P., & Noel, P. (2020). The initial household spending response to COVID-19: Evidence from credit card transactions. Research paper, JPMor-gan Chase Institute, New York. https://www. jpmorganchase. com/institute/research/household-income-spending/initial-househol d-spending-response-to-covid-19-evidence-from-credit-card-transactions (3.04.2024).
Francuz, P., & Mackiewicz, R. (2005). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą: przewodnik po metodologii i statystyce: nie tylko dla psychologów. Wydawnictwo KUL.
Kauppila, J. (2011). Ten stylised facts about household spending on transport. Transportation Research Board, Issue Number 1/2011.
Laskowski, W., & Piekut, M. (2018). Konsumpcja w wiejskich gospodarstwach domowych rodziców samotnie wychowujących dzieci. Polityka Społeczna, (3), 21-28.
Li, T., Dodson, J., & Sipe, N. (2015). Differentiating metropolitan transport disadvantage by mode: Household expenditure on private vehicle fuel and public transport fares in Bris-bane, Australia. Journal of transport geography, 49, 16-25.
Limtanakool, N., Dijst, M., & Schwanen, T. (2006). On the participation in medium-and long-distance travel: A decomposition analysis for the UK and the Netherlands. Tijdschrift Voor Economische En Sociale Geografe, 97(4), 389–404.
Mattingly, K., & Morrissey, J. (2014). Housing and transport expenditure: Socio-spatial indi-cators of affordability in Auckland. Cities, 38, 69-83.
Moslem, S., Campisi, T., Szmelter-Jarosz, A., Duleba, S., Nahiduzzaman, K. M., & Tesoriere, G. (2020). Best–worst method for modelling mobility choice after COVID-19: evidence from Italy. Sustainability, 12(17), 6824.
Olej napędowy (2024). Bankier.pl Pozyskano z: https://www.bankier.pl/gospodarka/wskazniki-makroekonomiczne/on-pol (10.04.2024)
Piekut M. (2019). Jednoosobowe gospodarstwa domowe. Uwarunkowania konsumpcji, ten-dencje zmian. Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Piekut M., Piekut K. (2022), Sposoby ogrzewania mieszkań w różnych typach polskich go-spodarstw domowych [w:] Stępniak-Kucharska A., Kapela M. (red.), Współczesne pro-blemy gospodarcze – Zrównoważony rozwój, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecz-nych, Politechnika Warszawska, Płock.
Sudan, T., & Taggar, R. (2021). Recovering supply chain disruptions in post-COVID-19 pan-demic through transport intelligence and logistics systems: India’s experiences and poli-cy options. Frontiers in future transportation, 2, 660116. DOI:10.3389/ffutr.2021.660116
Środowisko Europy (2007), Czwarty Raport Oceny, Belgrad, https://www.eea.europa.eu/pl/ publications/state_of_environment_report_2007_2 (12.12.2023).
Tirachini, A., & Cats, O. (2020). COVID-19 and public transportation: Current assessment, prospects, and research needs. Journal of public transportation, 22(1), 1-21.
Van Acker, V., & Witlox, F. (2010). Car ownership as a mediating variable in car travel be-haviour research using a structural equation modelling approach to identify its dual rela-tionship. Journal of Transport Geograph, 18(1), 65–74.
Werpachowski W. (2011). Podstawy zarządzania w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Wołoszyn, A., Głowicka-Wołoszyn, R., Świtek, S., & Grzanka, M. (2019). Wielowymiarowa subiektywna ocena materialnych warunków życia i dobrostanu w gospodarstwach do-mowych rolników w Polsce. Fragmenta Agronomica, 36(4), 15-26.
Zaman, M. (2023). Evaluation of household expenditure in the united states: pre-covid and post-covid statistical analysis. International journal of research in industrial engineer-ing, 12(4), 388-396.
ZPP (2021). Podsumowanie lockdown-u w Polsce. Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Warszawa.
