Kultura kolejowa oraz kultura japońskich entuzjastów kolei. Od głównego nurtu do subkultury

Autor

Słowa kluczowe:

railway culture, railway enthusiasts (denshaotaku), Japan Railways, otaku

Abstrakt

Since its beginnings, railways in Japan have been strongly linked to Japanese culture. During the first hundred years of operation, it was a culture of progress, and railways were associated with civilization and modernity. At the same time, it was a kind of medium that transported people to a different, better world. Perceived in this way, railways became part of the mainstream, or even part of high culture. Since the 1970s, we have been witnessing a decline in the importance of railways in transport. They have given way to car and airplane travel. There has also been a change in the consciousness of the Japanese, who, with the end of the period of accelerated economic development after the war (dating from the 1950s and 1960s), abandoned the culture of modernization in favor of consumerism. This change, combined with the emergence of contemporary popular and mass culture, led to the transformation of the previously homogeneous group of railway enthusiasts into a subculture that stood in opposition to the mainstream of the new Japanese culture for nearly two decades. Young people saw railway culture as an escape from the rigid social norms imposed by the new post-war Japanese society. With the popularization of otaku culture, railways became one of the bastions (next to anime and manga) where enthusiasts could pursue their interests and create norms alternative to those of the mainstream society. Railway culture became a form of escape from the prevailing stereotype of masculinity in Japan for many young men. This marked a return to the railway as a medium that took people to a different, better world. Today, railways and the associated railway culture and railway enthusiast culture are one of many cultural trends in which many, if not most, Japanese people participate. It is present on television in the form of travel programs and series, in classic cinema (such as Shinkansen Daibakuhatsu, 2025), and animated films (e.g., Demon Slayer: The Movie: Mugen Train, 2020), as well as in literature (Bullet Train, 2010). All this makes trains and railway culture an important cultural medium connecting different generations of Japanese people.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Jacek Splisgart - Uniwersytet Gdański

Antropolog kulturowy, japonista, adiunkt w Zakładzie Kultury i Języków Azji Wschodniej (Instytut Rusycystyki i Studiów Wschodnich) Uniwersytetu Gdańskiego. Zainteresowania: antropologia Japonii, historia antropologii powszechnej oraz japońskiej folklorystyki, zmiana kulturowa w społeczeństwach pozaeuropejskich (szczególnie Azji Wschodniej).

 
 

Bibliografia

Eiichi A. (1987). Chiiki shakai no naka de rōkarusen o kangaeru (Rozważania na temat linii lokalnych w społeczności regionalnej). Tetsudō jānaru, 24(1), 101–105.

Eiichi A. (2001). Tetsudō shumi no ayumi – „Tetsudō pikutoriaru” no hanseiki to tomoni (Historia hobby kolejowego – wraz z półwieczem magazynu „THE RAILWAY PICTORIAL”). Tetsudō pikutoriaru, 51(7), 131–155.

Cheung Y. (2015). Tetsudō eno yume ga nihonjin o tsukutta (Marzenie o kolejach stworzyło Japończyków). Tōkyō: Asahi shimbun shuppan.

Cotteau E. (1884). Un Touriste dans l’Extreme-Orient: Japon, Chine, Indo-Chine et Tonkin; 4 août 1881-24 janvier 1882. Paris: Paris Hachette.

Louis F. (1988). Życie codzienne w Japonii u progu nowoczesności (1868-1912). Warszawa: PIW.

Free D. (2012). Early Japanese Railways 1853-1914: Engineering Triumphs That Transformed Meiji-era Japan. Tōkyō, Rutland, Vermont, Singapore: Tuttle Publishing (dokument elektroniczny).

Ike N. (1955). The Pattern of Railway Development in Japan. The Far Eastern Quarterly, Vol. 14, No. 2 (Feb., 1955), 217–229.

Kowalczyk B. (2019). Tajemnica dworca Tokio. Społeczne konstruowanie przestrzeni we współczesnej Japonii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Kozuka J. (2014). Better know a train nerd: 36 different classifications for Japan’s “densha otaku” https://soranews24.com/2014/04/21/better-know-a-train-nerd-36-different-classifications-for-japans-densha-otaku/ (data dostępu 2.04.2025).

Mita M. (2012). Miyazawa Kenji – Sonzai no matsuri no naka e (Miyazawa Kenji – Wewnątrz święta istnienia). W: Teihon Mita Munesuke chosakushū, IX, Tōkyō: Iwanami Shoten.

Miyazawa K. (2020). Noc na kolei galaktycznej i inne baśnie, tłum. z j. japońskiego A. Grajny. Bydgoszcz: KIRIN.

Morikawa K. (2013) Otaku/Geek (transl.) Dennis Washburn. Review of Japanese Culture and Society, DECEMBER 2013, Vol. 25, Working Words: New Approaches to Japanese Studies (DECEMBER 2013), 56–66.

Nakamori A. (1983). Otaku no kenkyū (1). Machi ni wa ‘otaku’ ga ippai (Badania nad otaku (1). W mieście jest wielu otaku). Manga Burikko, 6/1983. 200–201.

Ōsawa M. (2008). Fukanōsei no jidai (Epoka niepewności). Tōkyō: Iwanami Shoten.

Pałasz-Rutkowska E., Starecka K. (2004). Japonia. Warszawa: TRIO.

Shiomi S. (2018). Gendai nihon no „Tetsudō aikō” ni kansuru shakaigakuteki kenkyū: „Bunmei” no tsuikyū kara „bunka” no tankyū eno hen’yō (Społeczne badania dotyczące współczesnej japońskiej „miłości do kolei”: od „cywilizacji” do „kultury”), http://doi.org/10.32286/00000187

Shirakawa S. (1981). Daraku-kunno yoi ko kyōshitsu koyoi mo kamonohashiru dai-ikkai: shinnyūsei no tame no hissatsu yoi ko kokoroe shūtoku kōza (Dziś wieczór jak zawsze kamonohashiru: Klasa, w której nieudacznicy mogą stać się dobrymi uczniami, część 1: Kurs dla pierwszoklasistów na temat zasad, których należy przestrzegać, aby być dobrym uczniem). Fanrōdo (Fanroad), vol. 2, no. 2., 1981. 68–71.

Tsuji I. (2008). Tetsudō no imiron to „shōnen bunka” no hensen – nihon shakai no kindaika to sono kako, genzai, mirai (Zmiana semantyki kolejnictwa i „kultury młodzieżowej” – modernizacja społeczeństwa japońskiego oraz jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość). Tōkyō: Keisō Shobō.

Uda T. (2007). Tetsudō nihon bunkashikō (Rozważania nad historią kultury kolejowej Japonii). Kyōto: Shibunkaku.

Ukai M. (1999). Tetsudō mania no kōgengaku – „Otoko rashisa” kara ridatsu shita otokotachi no gyakusetsu (Nauka o współczesności dla miłośników kolei – Paradoks mężczyzn, którzy odeszli od męskości). W: Nishikawa Y., Ogino M. (red.) Kyōdō kenkyū danseiron, Kyōto: Jimbun shoin.

Usui A. (2024). Shinkansen shanai hanbai ni tsukawareta wagon, 50-dai hanbai e – kakaku wa 1-dai 10-man’en (Wózki, które były wykorzystane do sprzedaży w shinkansenach, 50 sztuk na sprzedaż – cena wynosi 100 000 jenów za sztukę). Asahi Shimbun z dnia 26.01.2024, https://www.asahi.com/articles/ASS1T3Q0ZS1SOBJB002.html (data dostępu: 4.04.2025)

Wakabayashi M. (1992). Atsui toshi tsumetai toshi (Gorące miasto, zimne miasto), Tōkyō: Seikyusha.

Watsuji T. (1963). Jijoden no kokoromi (Próba napisania autobiografii). W: Watsuji Tetsurō zenshū t. 18. Tōkyō: Iwanami Shoten.

Yanagita K. (1990). Meiji taishōshi sesōhen (Historia i obyczaje okresów Meiji i Taishō). W: Yanagita Kunio zenshū, t. 26. Tōkyō: Chikuma shobō.

Opublikowane

2025-12-19

Jak cytować

Splisgart, J. (2025). Kultura kolejowa oraz kultura japońskich entuzjastów kolei. Od głównego nurtu do subkultury. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 11(11), 201–221. Pobrano z https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/etnografia/article/view/13266