Referendum konstytucyjne w Polsce w świetle regulacji konstytucyjnej i kontrowersji powstałych na tle praktyki ustrojowej

Abstrakt

Instytucja referendum, w tym przede wszystkim referendum konstytucyjnego, jest podstawowym instrumentem demokracji bezpośredniej (lub szerzej demokracji partycypacyjnej) stosowanym we współczesnych państwach. W Polsce, referendum konstytucyjne zostało uregulowane w art. 235 ust. 6, który przewiduje szereg odrębności w odniesieniu do referendum o charakterze problemowym określonego w art. 125. Odrębności te dotyczą zakresu podmiotów uprawnionych do wykonania inicjatywy referendalnej, procedury zarządzenia referendum, przesłanek wiążącego charakteru referendum, jak również przedmiotu, który został ograniczony do zatwierdzenia zmian przepisów dotyczących rozdziału I, II lub XII. Możliwość przeprowadzenia referendum konstytucyjnego, pierwsza i jak do tej pory jedyna, pojawiła się w 2006 r. w związku ze zmianą art. 55 Konstytucji RP, aczkolwiek wobec braku inicjatywy ze strony uprawnionych podmiotów referendum takie się wówczas nie odbyło. Przedmiot uchwalonej nowelizacji nie budził kontrowersji, a zmiana Konstytucji RP była niezbędna z uwagi na konieczność dostosowania przepisów polskiego prawa krajowego do prawa Unii Europejskich. Wątpliwości prawne i kontrowersje pojawiły się natomiast w 2015 r. na tle zarządzonego przez Prezydenta RP referendum w sprawie materii bezpośrednio uregulowanej w Konstytucji RP, jak również w 2017 r. wobec zapowiedzi Prezydenta RP przeprowadzenia w 2018 r. referendum konstytucyjnego o charakterze konsultacyjnym.