Uniwersyteckie Czasopisma NaukowePoczucie godności a poczucie własnej skuteczności i samoocena osób z niepełnosprawnością ruchową – komunikat z badań
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.54.04Słowa kluczowe:
niepełnosprawność ruchowa, poczucie własnej skuteczności, samoocena, poczucie własnej godnościAbstrakt
Samoocena i poczucie własnej skuteczności są istotnymi kategoriami wywierającymi wpływ na funkcjonowanie jednostki. Uogólniając można powiedzieć, że dotyczą one postrzegania siebie i swoich możliwości i w tym kontekście mają związek z podejmowanymi przez daną osobę działaniami. Celem artykułu było przedstawienie wyników badań na temat uwarunkowań poczucia własnej godności osób z niepełnosprawnością ruchową. Analizy statystyczne ujawniły, że poczucie własnej uogólnionej skuteczności jest predykatorem następujących wymiarów poczucia własnej godności: utraty, relacyjnego oraz doświadczania, zaś samoocena nie wpływa istotnie statystycznie na poczucie własnej godności.
Downloads
Bibliografia
Alhumaid M.M., Said M.A. (2023), Increased physical activity, higher educational attainment, and the use of mobility aid are associated with self-esteem in people with physical disabilities, Frontiers in Psychology, 14, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1072709.
Aondo-Akaa G. (2021), Wybrane zasoby osobowości oraz ich wzajemne relacje u młodych dorosłych osób z wrodzoną niepełnosprawnością ruchową, Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 1: 143–156. DOI: 10.17951/lrp.2020.40.1.143-156.
Augestad L.B. (2017), Self-concept and self-esteem among children and young adults with visual impairment: a systematic review, Cogent Psychychology, 4(1), article 1319652. DOI: 10.1080/23311908.2017.1319652.
Bagarowicz J. (1999), Godność osoby fundamentem wychowania [w:] F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wychowania (s. 99–115), Wydawnictwo WAM, Kraków.
Bandura A. (2005), Giude for construcying self-efficacy scales [w:] F. Pajers, T. Urdan, (red.), Self-Efficacy beliefs of adolescents (s. 307–337), Information Age Publishing: Greenwich, Connecticut.
Bańka A. (2016), Poczucie samoskuteczności. Konstrukcja i struktura czynnikowa Skali Poczucia Samoskuteczności w Karierze Międzynarodowej, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura. DOI: 10.14691/PS.2016.
Błeszyńska K. (2001), Niepełnosprawność a struktura identyfikacji społecznych, Wydawnictwo Akademickie Żak.
Bochniarz A. (2018), Samoocena osób niepełnosprawnych ruchowo pracujących zawodowo, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio J, 31(2): 207–221.
Borowiecki P. (2015), Samoocena osób z niepełnosprawnością w świetle wybranej literatury i badań własnych, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 15(2): 109–126.
Brudek P., Steuden S. (2017), Predyktory poczucia własnej godności. Badania osób w okresie późnej dorosłości, Psychoterapia, 183(4): 81–92.
Byra S. (2011), Poczucie własnej skuteczności w kontekście radzenia sobie w sytuacjach trudnych kobiet i mężczyzn z nabytą niepełnosprawnością ruchową, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 17(3): 127–134.
Chudy W. (2006), Istota pedagogiki, Ethos, 19(3): 52–74.
Convention on the Rights of Persons with Disabilities (2006), United Nations.
Damron-Rodriguez J.A. (1998), Respecting ethnic elders: a perspective for care providers, Journal of Gerontological Social Work, 29(2–3): 53–72.
Juczyński Z. (2000), Poczucie własnej skuteczności – teoria i pomiar, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Psychologica, 4: 11–24.
Kawula S. (2009), Wstęp. Rodzina a rozwój jednostki [w:] S. Kawula, J. Brągiel, A.-W. Janke (red.), Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki (s. 13–20), Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kirenko J., Sarzyńska E. (2010), Bezrobocie. Niepełnosprawność. Potrzeby, Wydawnictwo UMCS.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
Kroplewski Z., Mikuć J., Szcześniak M. (2018), Poczucie sensu życia a samoocena osób z niepełnosprawnością ruchową – doniesienie wstępne, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 39(1): 47–63.
Lewicka-Zelent A., Grudziewska E. (2020), Uwarunkowania poczucia własnej godności osób pozbawionych wolności, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Lukka P., Ellis Paine A. (2001), An exclusive construct? Exploring different cultural concepts of volunteering, Voluntary Action, 3(3): 87–109.
Majewicz P. (2002), Obraz samego siebie a zachowania młodzieży niepełnosprawnej ruchowo, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Marat E. (2014), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym [w:] I. Janicka, H. Liberska, H. (red.), Psychologia rodziny (s. 437–458), Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mariański J. (2016), Godność ludzka jako wartość społeczno-moralna: Mit czy rzeczywistość? Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Niebrzydowski L. (1976), O poznawaniu i ocenie samego siebie, Nasza Księgarnia.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z. (2010), Osobowość – stres a zdrowie, Difin.
Oleś P.K. (2012), Godność – zapomnienia czy zapoznawana? [w:] H. Grzmil-Tylutki, Z. Marek (red.), Godność w perspektywie nauk (s. 93–102), Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe „Fides et Ratio”.
Olsen J.M., Breckler S.J., Wiggens E.C. (2008), Social psychology alive, Thomson Nelson.
Omyła-Rudzka M. (2017), Centrum Badania Opinii Społecznej. Niepełnosprawni wśród nas. Komunikat z badań 2017, Retrieved May 2020, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_169_17.PDF.
Pilch T. (1995), Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze [w:] T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna (s. 174–186), Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Podrez E. (2003), Godność. Z historii teorii godności [w:] A. Marynirczyk, E. Grendecka, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4 (s. 17–22), Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu: Lublin.
Pullman D. (1999), The ethics of autonomy and dignity in long-term care, Canadian Journal on Aging, 18(1): 26–46; https://doi.org/10.1017/s0714980800009612.
Reber A.S. (2000), Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Rogowska A.M., Zmaczyńska-Witek B., Mazurkiewicz M., Kardasz Z. (2020), The mediating effect of self-efficacy on the relationship between health locus of control and life satisfaction: A moderator role of movement disability, Disability and Health Journal, 13(4), article 100923. DOI: 10.1016/j.dhjo.2020.100923.
Rosenberg M. (1965), Society and adolescent self-image, Princeton University Press.
Scarpa S. (2011), Physical self-concept and self-esteem in adolescents and young adults with and without physical disability: the role of sports participation, European Journal Adapted Physical Activity, 4(1): 38–53. DOI: 10.5507/euj.2011.003.
Steuden S. (2011), Psychologia starzenia się i starości, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau J. (red.) (2000), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, Psychologia ogólna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Szczupał B. (2009), Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia godności młodzieży z dysfunkcją ruchu, Wydawnictwo Naukowe Akapit.
Śliwerski B. (1995), Respektowanie godności ucznia w szkole?, Przegląd Edukacyjny, 4: 1–3.
Twardowski A. (2008), Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych [w.] I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 18–52), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Universal Declaration of Human Rights (1948), United Nations.
www.niepelnosprawni.gov.pl. Dane demograficzne na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego 2011, Retrieved March 2025, http://www.niepelnosprawni.gov.pl/p,79,informacje-i-dane-demograficzne.
