Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEdukacja inkluzyjna, aby nie była iluzją…
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.043.12286Słowa kluczowe:
inkluzja, edukacja, specjalne potrzeby edukacyjne, różniceAbstrakt
Wobec przemian współczesnego świata wzrasta zapotrzebowanie na interwencje edukacyjne, które z jednej strony służyć harmonijnemu rozwojowi ludzi, a drugiej strony akceptacji różnorodności, likwidacji wykluczenia. Rozważania wpisują się w dyskurs myślenia o inkluzji jako o imperatywie moralnym, zasadzie politycznej, otwartości na różnice poprzez usuwanie barier edukacyjnych i przeciwdziałanie naznaczaniu inności. W opracowaniu omówiono istotę edukacji inkluzyjnej jako filozofii edukacji, polityki oświatowej oraz ścieżki kształcenia w odniesieniu do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ponadto przedstawiono wyniki badań dotyczące przygotowania polskich szkół, w tym nauczycieli, do realizacji idei edukacji inkluzyjnej. Dopełnienie artykułu stanowią rozważania, w których zderzono ze sobą idealistyczny charakter inkluzji z realiami szkolnictwa, które zmienia się, ale jawi się jeszcze ciągle jako zbiurokratyzowane, opresyjne, nastawione na masowość oddziaływań.
Downloads
Bibliografia
Al.-Khamisy D. (2013), Edukacja włączająca edukację dialogu. W poszukiwaniu modelu edukacji dla ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Baczała D., Bąbka J., Nowicka A. (2018a), Psychological and Pedagogical Care for Children with Special Educational Needs – a System in Poland, Przegląd Badań Edukacyjnych, 26, 7–20.
Baczała D., Bąbka J., Nowicka A. (2018b), Nauczyciele wobec edukacji inkluzyjnej uczniów z niepełnosprawnością w Polsce (w druku).
Ball S.J. (1992), Foucault i edukacja. Dyscypliny i wiedza, tłum. K. Kwaśniewicz, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Barłóg K. (2013), Edukacja ogólnodostępna szansą zaspokajania specjalnych potrzeb dzieci niepełnosprawnych [w: K. Denek, A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Uwarunkowania współczesnej szkoły, Oficyna Wydawnicza Humanista, Sosnowiec, 199–210.
Bąbka J. (2014), Edukacja inkluzyjna uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w Polsce [w:] P. Krajcí, A. Precuchová Ntefanovicová, P. Kopinec (eds.), Inklúzia znevýhodnených skupín. Zborník príspevkov, Vydavate¾stvo Iris, Bratislava, 4–14.
Bidzi}ski K., Giermanowska A., Ozga A., Rutkowski M. (2013), Nauczyciele województwa świętokrzyskiego wobec zadań związanych z realizacją specjalnych potrzeb edukacyjnych, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce.
Booth T., Ainscow M. (2002), Index for Inclusion. Developing learning and participation in schools, revised edition, CSIE, Bristol.
Broda-Wysocki P. (2012), Wykluczenie i inkluzja społeczna. Paradygmaty i próby definicji, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Brzezińska A.I. (2000), Psychologia wychowania [w:] J. Strelau (red.), Psychologia Podręcznik akademicki, t. 3, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 225–258.
Deklaracja madrycka uchwalona podczas Europejskiego Kongresu na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Madryt, 20–24 marca 2002.
Buchnat M. (2014), Kompetencje i oczekiwania nauczyciela do pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Komunikat z badań, Studia Edukacyjne, 31, 179–193.
Chrzanowska I. (2010), Problemy edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Ciechanowski J., Chmielewska B., Czyż i in. (2010), Prawo do edukacji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Raport z monitoringu, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, http:// www.hfhrpol.waw.pl/pliki/Monitoring_Prawo_do_edukacji_dzieci.pdf.
Cytowska B. (2016), Przegląd badań empirycznych nad inkluzją w edukacji, Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, 22, 189–213.
Edukacja jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa, tłum. W. Grabczuk, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich Wydawnictwa UNESCO, Warszawa.
Feuser G. (2012), Eine zukunftsfahige “Inklusive Bildung” – keine Sache der Beliebigkeit, http://www.georgfeuser.com/conpresso/_data/Feuser_G._Zukunftsf_hige_Inklusive_Bildung_HB_06.06.2012.pdf [dostęp: 15.08.2018].
Firkowska-Mankiewicz A. (2010), Co nowego w edukacji włączającej, Edukacja, 2 (110), 16–23.
Foucault M. (1987), Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, tłum. H. Kęszycka, PIW, Warszawa.
Foucault M. (1998), Nadzorować i karać: narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Fuerdi F. (2004), Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?, PIW, Warszawa.
Fundusze Europejskie, http://old.cpe.gov.pl/pliki/2453-materialy-informacyjnespotkanie-nr-5.pdf [dostęp: 17.08.2018].
Gajdzica Z. (2011), Opinie nauczycieli szkół ogólnodostępnych na temat edukacji włączającej uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym w kontekście toczącej się reformy kształcenia specjalnego [w:] Z. Gajdzica (red.), Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w szkole ogólnodostępnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 56–81.
Giroux H.A., Witkowski L. (2010), Edukacja i sfera publiczna pedagogiki radykalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Gray J. (2004), Inclusion: A Radical Critique [w:] P. Askonas, A. Stewart (red.), Social Inclusion: possibilities and tensions, Macmillan, Basingstoke, 19–36.
Grzyb B. (2013), Uwarunkowania związane z przenoszeniem uczniów niepełnosprawnych ze szkół integracyjnych do specjalnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Haas H., Treber M. (2009), Enabling Community. Gemeinwesen zur Inklusion befähigen! Elf Empfehlungen für innovatives Handeln in Kommunalpolitik. Verwaltung und Sozialer Arbeit, Berliner Institut für chrstliche Ethik und Politik, Berlin–Hamburg.
Habermas J. (1999), Teoria działania komunikacyjnego. Racjonalność działania a racjonalność społeczna, tłum. A.M. Kaniowski, M.J. Siemek, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Habermas J. (2000), Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. M. Łukaszewicz, Universitas, Kraków.
Hinz A., Körner I., Niehoff U. (red.) (2008), Von der Integration zur Inklusion. Grundlagen Perspektiven, Praxis, Bundesvereinigung Lebenshilfe für Menschen mit geistiger Behinderung, Marburg.
Hurrelmann K. (1994), Struktura społeczna a rozwój osobowości. Wprowadzenie do teorii socjalizacji, tłum. M. Ropuszka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Ianes D. (2009), Die besondere Normalität. Inklusion von SchülerInnen mit Behinderung, Ernst Reinhardt, München.
Jachimczak B. (2008), Gotowość nauczycieli szkół ogólnodostępnych do pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych [w:] I. Chrzanowska, B. Jachimczak (red.), Miejsce Innego we współczesnych naukach o wychowaniu – wyzwania praktyki, Wydawnictwo Satori, Łódź, 189–200.
Kowalik S. (2013), Nasze zwierciadło. Z profesorem Stanisławem Zbigniewem Kowalikiem, psychologiem społecznym rozmawia Anna Raczyńska, Edukacja i Dialog, 11–12, 18–23.
Kwieciński Z. (1991), Dziesięciościan edukacji (składniki i aspekty – potrzeba całościowego ujęcia [w:] T. Jaworska, R. Leppert (red.), Wprowadzenie do pedagogiki: wybór tekstów, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 31–39.
Kwieciński Z. (2008), Edukacja – moralność – sfera publiczna [w:] K. Rubacha (red.), Konceptualizacje badań pedagogiki, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 91–100.
Kwieciński Z. (2014), Edukacja wobec różnicy i inkluzji. Dwa typy dyskursów – w stronę pedagogiki pozytywnej, Kultura i Edukacja, 2, 173–180.
Lewowicki T. (1994), Przemiany oświaty, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Nowicka A. (2013), Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci długotrwale chorych i możliwości ich zaspokajania w środowisku szkolnym [w:] A. Nowicka, R. Ilnicka (red.), Opieka, edukacja, profilaktyka i resocjalizacja – wyzwania dla teorii i praktyki pedagogicznej, Uczelnia Zawodowa Zagłębia Miedziowego, Lubin, 245–261.
Ojczyk J. (2012), Edukacja jest jak stół bez jednej nogi. Rzeczpospolita, wydanie internetowe, http://prawo.rp.pl/artykul/757643,938042-Lipowicz-Edukacja-jest-jak-stol-bez-jednejnogi.html?p=1 [dostęp: 12.08.2018].
Porter G., Richler D. (1991), Changing Canadian Schools: Perspectives on Disability and Inclusion, The Roger Institute, North York, Ontario.
Przybylska-Czajkowska B. (2016), Polityka inkluzji – iluzja równości?, Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, 47(3), 227–235.
Schools for All – Including Disabled Children in Education (2002), Save the Children, London.
Sebba J., Ainscow M. (1996), International development in inclusive education: mapping the issues, Cambridge Journal of Education, vol. 26 (1), s. 5–18.
Sochańska-Kawiecka M., Makowska-Belta E., Milczarek D., i in. (2015), Włączający system edukacji i rynku pracy – rekomendacje dla polityki publicznej. Raport końcowy, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Speck O. (2013), Inkluzja edukacyjna a pedagogika lecznicza, przekł. A. Grysińska, Harmonia Universalis, Gdańsk.
Szatur-Jaworowska B. (2005), Uwagi o ekskluzji i inkluzji na przykładzie polityki społecznej wobec osób starszych [w:] J. Grotowska-Leder, K. Faliszak (red.), Ekskuzja i inkluzja społeczna. Diagnoza – uwarunkowania – kierunki działań, Wydawnictwo Akapit, Toruń, 63–72.
Szkudlarek T. (2003), Pedagogika krytyczna [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 363–377.
Szkudlarek T. (2015), Różnice, równość i edukacja: polityki inkluzji i ignorancja [w:] A. Komorowska-Zielony, T. Szkudlarek (red.), Różnice edukacja inkluzja, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 53–70).
Szumski G. (2006), Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Szumski G. (2010), Wokół edukacji włączającej. Efekty kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w klasach specjalnych, integracyjnych i ogólnodostępnych, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Śliwerski B. (1998), Współczesne teorie i nurty wychowania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
The Salamanca Statement and Framework for Action on Special Needs Education, adopted by the World Conference on Special Needs Education: Access and Quality (1994), UNESCO.
Thomas G. (1997), Inclusive school for an inclusive society, British Journal of Special Education, 3(24), 103–107.
Vislie L. (1995), Integration Policies, School Reforms and the Organization of Schooling for Handicapped Pupils in Western Societies [w:] C. Clark, A. Dyson, A. Millward (eds.), Towards Inclusive Schools?, Rutledge, London, 12–26.
Warnock M. (1978), The Warnock Report, Special Educational Needs Report of the Committee of Enquiry into the Education of Handicapped Children and Young People, http://www.educationengland.org.uk/documents/warnock/ [dostęp: 10.08.2018].
Wiliński P. (1996), Interwencja wspomagająca społeczność lokalną: założenia i uzasadnienia [w:] R. Cichocki (red.), Podmiotowość społeczności lokalnych: praktyczne programy wspomagania rozwoju, Media-G.T., Poznań, 211–216.
Wiszejko-Wierzbicka D. (2012), Specjalne potrzeby ucznia czy szkoły? Przewodnik po edukacji włączającej pomocą w rozwijaniu kształcenia i uczestnictwa w życiu szkoły, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, III (4), 71–86.
Wocken H. (2009), Inklusion & Integration. Ein Versuch, die Integration vor der Abwertung und die Inklusion vor Träumereien zu bewahren [w:] A.D. Stein, I. Niediek, & S. Krach (red.), Integration und Inklusion auf dem Wege ins Gemeinwesen, Klinkhardt, Bad Heilbrunn, 204–234.
Zamkowska A. (2009), Wsparcie edukacyjne uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim w różnych formach kształcenia na I etapie edukacji, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom.
Zamkowska A. (2011), Bariery i uwarunkowania edukacji włączającej [w:] Z. Gajdzica (red.), Uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej, Oficyna Wydawnicza „Humanista” WSH, Sosnowiec, 24–34.
Ziemen K. (2012), Inklusion. Pobrane 14 wrzeœnia 2018, www.inklusion-lexikon.de/Inklusion_Ziemen.pdf.
Akty prawne
Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, Dz. U. z 2012 r., poz. 1169.
Rozporządzenie MEN w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487.
Rozporządzenie MEN z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, Dz. U. z 2017 r., poz. 649.
Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, Dz. U. z 2017 r., poz. 1578.
Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2017 r., poz. 1591.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425 z późn. zm.
Zarządzenie nr 29 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993 r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego, Dz. U. z 1993 r. Nr 9, poz. 36.
