Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweO empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.008.10483Słowa kluczowe:
pedagog specjalny, empatiaAbstrakt
Artykuł prezentuje teoretyczne rozważania na temat znaczenia empatii w pracy pedagoga specjalnego. W kontekście powyższego tematu autor analizuje empatię jako zjawisko interdyscyplinarne i wieloznaczne. Kolejnym przedmiotem analizy jest empatia w świetle wybranych teorii psychologicznych, np. teorii ewolucyjnej, psychologii rozwojowej. Zasadniczą kwestią jest jednak przegląd literatury przedmiotu dotyczący znaczenia empatii dla zawodowego funkcjonowania pedagoga specjalnego w pracy zawodowej z uczniem z wybraną niepełnosprawnością. Badania dowodzą, że relacja pedagog specjalny - uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi o charakterze empatycznym jest korzystna dla obu stron. Obydwoje spostrzegają siebie nawzajem bardziej pozytywnie i dzięki temu ma miejsce wysoce humanistyczny wymiar ich współpracy.
Downloads
Bibliografia
Altmann T., Roth M. (2013), The Evolution of Empathy: From Single Components to Process Models [w:] Psychology of Emotions, C. Mohiyeddini, M. Eysenck, S. Bauer (red.), Nova Science Publishers, New York, s. 177-188.
Baron-Cohen S. (2014), Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, Smak Słowa, Sopot.
Cichy R. (1986), Empatia jako mechanizm regulujący zachowanie człowieka, „Nowa Szkoła”, 5, s. 298–302.
Berghofer G., Gonja T., Oberlechner T. (2008), Kann Empathie trainiert werden? Ein Review empirischer Studien zur Wirksamkeit von Empathietraining, „Person”, 12(2), s. 33–48.
de Waal F. (2005), The evolution of empathy, http://greatergood.berkeley.edu/article/item/the_evolution_of_empathy [dostęp: 20.04.2018].
Dollard J., Miller N. (1967), Osobowość i psychoterapia, tłum. A. Firkowska i in.,PWN, Warszawa.
Dziewiecki M. (2000), Psychologia porozumiewania się, Wydawnictwo Jedność, Kielce.
Eisenberg N. (2005), Empatia i współczucie [w:] M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 849–862.
Eisenberg N., Lennon R. (1983), Sex Differences in Empathy and Related Capacities, „Psychological Bulletin”, 94, s. 100–131.
Eisenberg N., Eggum N.D., Di Giunta L. (2010), Empathy-related Responding. Association with Prosocial Behavior, Agression, and Intergroup Relations, „Social Issues Policy Review”, 12, s. 143–180.
Goleman D. (2007), Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina. Warszawa.
Gulin W. (1994), Empatia dzieci i młodzieży: komponenty informacyjne, decyzyjne i emocjonalne, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Hake H., Kawohl W., Herwig U., Rössler W. (2013), Mirror neuron activity during contagious yawning–an fMRI study, „Brain imaging and behavior”, 7(1), s. 28–34.
Hoffman M. L. (2000), Empathy and moral development: Implications for caring and justice, Cambridge University Press, New York.
Hoffmann B. [2001], Surdopedagogika w teorii i praktyce, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Warszawa.
Kalliopuska M. (1992), Empathy – The Way to Humanity, Cambridge, Durham, The Pentland Press Ltd., Edinburgh.
Kliś M. (2012), Adaptacyjna rola empatii w różnych sytuacjach życiowych, „Horyzonty Psychologii”, 2, s. 147–171.
Kliś M. (1998), Pojęcie empatii we wcześniejszych oraz współczesnych koncepcjach psychologicznych, „Psychologia Wychowawcza”, 1, s. 17–27.
Kliś, M., Kossewska, J. (1997), Rola empatii oraz innych cech osobowości w zapobieganiu objawom syndromu wypalenia zawodowego u nauczycieli [w:] Rozwój człowieka i jego zagrożenia w świetle współczesnej psychologii, Z. Łoś, A. Oleszkiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław–Lublin, s. 223–232.
Kliś M., Kossewska J. (1998), Zespół wypalenia zawodowego a cechy osobowości nauczycieli [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, T. Rongińska, W. Gaida, U. Schaarschmidt (red.), Zielona Góra–Potsdam, s. 87–96.
Kliś M., Kossewska J. (2000), Prewencyjna rola empatii wobec poczucia osamotnienia, „Sztuka Leczenia”, 1, s. 47–58.
Kossewska J. (2000), Uwarunkowania postaw: nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Krause A. (2010), Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej – zarys obszarów badawczych [w:] Pedagogika specjalna - tak wiele pozostaje dla nas tajemnicą...: studia zadedykowane profesorowi Czesławowi Kosakowskiemu, S. Przybyliński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 179–188.
Kuśpit M. (2007), Empatia, „Remedium”, 6(172), s. 22–23.
Kwiatkowska H. (2008), Pedeutologia. Pedagogika wobec przyszłości, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Masserman J.H., Wechkin S., Terris W. (1964), Altruistic behavior in Rheus Monkeys, „The American Journal of Psychiatry”, 121(12), s. 584–585.
Matejczuk J. (2005), Czynniki stymuluj¹ce rozwój empatii, „Edukacja”, 4, s. 77–87.
Mukamel R., Ekstrom A.D., Kaplan J., Iacoboni M., Fried I. (2010), Single-neuron responses in humans during execution and observation of actions, „Current biology”, 20(8), s. 750–756.
Olszak A. (2001), Psychopedagogiczne kompetencje nauczycieli szkół specjalnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Parchomiuk M. (2013), Zdolności empatyczne pedagogów specjalnych i studentów pedagogiki specjalnej, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 2(20), s. 57–76.
Sadowska S. (2016), Kim powinien być pedagog specjalny?: granice wzorca w kontekście potrzeby zmiany społecznej i horyzont „odpowiedzi" rozbieżnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, 23, s. 32–47.
Rembowski J. (1989), Empatia. Stadium psychologiczne, PWN, Warszawa.
Rizzolatti G., Craighero L. (2004), The Mirror-Neuron System, „Annual Review of Neuroscience”, 27(1), s. 169–192.
Rogers C.R. (2002), Sposób bycia, przekł. M. Karpiński, Wydawnictwo Rebis, Poznań.
Uchnast Z. (2001), Empatia osobowa: metoda pomiaru, „Przegl¹d Psychologiczny”, 44(2), s. 189–207.
Wilczek-Ru¿yczka E. (2002), Empatia i jej rozwój u osób pomagaj¹cych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Williams, C. A. (1989), Empathy and Burnout in Male and Female Helping Professionals, „Research in Nursing and Health”, 12, s. 169–178.
Vetulani J. (2014), Mózg: funkcje, problemy i tajemnice, Wydawnictwo Opera Selecta I, Kraków.
Żłobicki W. (2009), Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt. O wspieraniu rozwoju osoby, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Akty prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. z 2017 r., poz. 1575).
