Academic Scientific JournalsAbout empathy: a contribution to reflection on the humanistic dimension of the profession of a special pedagogue
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.008.10483Keywords:
special educator, empathyAbstract
The article presents theoretical discussion on the importance of empathy in the work of a special educator. In the context of the above topic, the author analyzes the empathy as an interdisciplinary and ambiguous phenomenon. Another subject of the analysis is empathy in the light of selected psychological theories, e.g. evolutionary theory, developmental psychology. The main issue, however, is a review of the literature on the subject on the importance of empathy for the professional functioning of a special pedagogue with a student with a selected disability. Research shows that the relationship of a special teacher-student with special educational needs of an empathetic nature is beneficial for both parties. Both of them perceive each other more positively.
Downloads
References
Altmann T., Roth M. (2013), The Evolution of Empathy: From Single Components to Process Models [w:] Psychology of Emotions, C. Mohiyeddini, M. Eysenck, S. Bauer (red.), Nova Science Publishers, New York, s. 177-188.
Baron-Cohen S. (2014), Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, Smak Słowa, Sopot.
Cichy R. (1986), Empatia jako mechanizm regulujący zachowanie człowieka, „Nowa Szkoła”, 5, s. 298–302.
Berghofer G., Gonja T., Oberlechner T. (2008), Kann Empathie trainiert werden? Ein Review empirischer Studien zur Wirksamkeit von Empathietraining, „Person”, 12(2), s. 33–48.
de Waal F. (2005), The evolution of empathy, http://greatergood.berkeley.edu/article/item/the_evolution_of_empathy [dostęp: 20.04.2018].
Dollard J., Miller N. (1967), Osobowość i psychoterapia, tłum. A. Firkowska i in.,PWN, Warszawa.
Dziewiecki M. (2000), Psychologia porozumiewania się, Wydawnictwo Jedność, Kielce.
Eisenberg N. (2005), Empatia i współczucie [w:] M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 849–862.
Eisenberg N., Lennon R. (1983), Sex Differences in Empathy and Related Capacities, „Psychological Bulletin”, 94, s. 100–131.
Eisenberg N., Eggum N.D., Di Giunta L. (2010), Empathy-related Responding. Association with Prosocial Behavior, Agression, and Intergroup Relations, „Social Issues Policy Review”, 12, s. 143–180.
Goleman D. (2007), Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina. Warszawa.
Gulin W. (1994), Empatia dzieci i młodzieży: komponenty informacyjne, decyzyjne i emocjonalne, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Hake H., Kawohl W., Herwig U., Rössler W. (2013), Mirror neuron activity during contagious yawning–an fMRI study, „Brain imaging and behavior”, 7(1), s. 28–34.
Hoffman M. L. (2000), Empathy and moral development: Implications for caring and justice, Cambridge University Press, New York.
Hoffmann B. [2001], Surdopedagogika w teorii i praktyce, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Warszawa.
Kalliopuska M. (1992), Empathy – The Way to Humanity, Cambridge, Durham, The Pentland Press Ltd., Edinburgh.
Kliś M. (2012), Adaptacyjna rola empatii w różnych sytuacjach życiowych, „Horyzonty Psychologii”, 2, s. 147–171.
Kliś M. (1998), Pojęcie empatii we wcześniejszych oraz współczesnych koncepcjach psychologicznych, „Psychologia Wychowawcza”, 1, s. 17–27.
Kliś, M., Kossewska, J. (1997), Rola empatii oraz innych cech osobowości w zapobieganiu objawom syndromu wypalenia zawodowego u nauczycieli [w:] Rozwój człowieka i jego zagrożenia w świetle współczesnej psychologii, Z. Łoś, A. Oleszkiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław–Lublin, s. 223–232.
Kliś M., Kossewska J. (1998), Zespół wypalenia zawodowego a cechy osobowości nauczycieli [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, T. Rongińska, W. Gaida, U. Schaarschmidt (red.), Zielona Góra–Potsdam, s. 87–96.
Kliś M., Kossewska J. (2000), Prewencyjna rola empatii wobec poczucia osamotnienia, „Sztuka Leczenia”, 1, s. 47–58.
Kossewska J. (2000), Uwarunkowania postaw: nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Krause A. (2010), Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej – zarys obszarów badawczych [w:] Pedagogika specjalna - tak wiele pozostaje dla nas tajemnicą...: studia zadedykowane profesorowi Czesławowi Kosakowskiemu, S. Przybyliński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 179–188.
Kuśpit M. (2007), Empatia, „Remedium”, 6(172), s. 22–23.
Kwiatkowska H. (2008), Pedeutologia. Pedagogika wobec przyszłości, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Masserman J.H., Wechkin S., Terris W. (1964), Altruistic behavior in Rheus Monkeys, „The American Journal of Psychiatry”, 121(12), s. 584–585.
Matejczuk J. (2005), Czynniki stymuluj¹ce rozwój empatii, „Edukacja”, 4, s. 77–87.
Mukamel R., Ekstrom A.D., Kaplan J., Iacoboni M., Fried I. (2010), Single-neuron responses in humans during execution and observation of actions, „Current biology”, 20(8), s. 750–756.
Olszak A. (2001), Psychopedagogiczne kompetencje nauczycieli szkół specjalnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Parchomiuk M. (2013), Zdolności empatyczne pedagogów specjalnych i studentów pedagogiki specjalnej, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 2(20), s. 57–76.
Sadowska S. (2016), Kim powinien być pedagog specjalny?: granice wzorca w kontekście potrzeby zmiany społecznej i horyzont „odpowiedzi" rozbieżnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, 23, s. 32–47.
Rembowski J. (1989), Empatia. Stadium psychologiczne, PWN, Warszawa.
Rizzolatti G., Craighero L. (2004), The Mirror-Neuron System, „Annual Review of Neuroscience”, 27(1), s. 169–192.
Rogers C.R. (2002), Sposób bycia, przekł. M. Karpiński, Wydawnictwo Rebis, Poznań.
Uchnast Z. (2001), Empatia osobowa: metoda pomiaru, „Przegl¹d Psychologiczny”, 44(2), s. 189–207.
Wilczek-Ru¿yczka E. (2002), Empatia i jej rozwój u osób pomagaj¹cych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Williams, C. A. (1989), Empathy and Burnout in Male and Female Helping Professionals, „Research in Nursing and Health”, 12, s. 169–178.
Vetulani J. (2014), Mózg: funkcje, problemy i tajemnice, Wydawnictwo Opera Selecta I, Kraków.
Żłobicki W. (2009), Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt. O wspieraniu rozwoju osoby, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Akty prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz. U. z 2017 r., poz. 1575).
